Με μία πρώτη και πρόχειρη ματιά, το ν’ ασχολείται κανείς με προβλήματα φιλοσοφίας είναι γνωστική πολυτέλεια. Εν μέσω πολέμου και γενικευμένης κρίσης η ενασχόληση με μία τέτοια αναγωγή αποτελεί «παντεσπάνι» όταν λείπει το ψωμί. Διότι η φιλοσοφία είναι συμπερίληψη και ανωτεροποίηση όλων των άλλων επιστημών αλλά καθιερώθηκε να αποτελεί ενασχόληση «λίγων και εκλεκτών», ενώ τα υπόλοιπα βιοποριστικά, καθημερινά και εφήμερα κανοναρχούν στη ζωή μας. Δεν είναι όμως έτσι. Στην πραγματικότητα η φιλοσοφία είτε υλιστική, είτε ιδεαλιστική, τρυπώνει σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής και αποτελεί αυτήν ή την άλλη πυξίδα για να πορευόμαστε, να ερμηνεύουμε, να απορρίπτουμε. Ακόμα και ο τελευταίος χωρικός εξηγεί τα πράγματα με ψήγματα φιλοσοφικών αρχών και η γιαγιά που σταυροκοπιέται, χωρίς να το ξέρει, ακουμπάει σε αυτό ή το άλλο φιλοσοφικό ρεύμα. Δεν είναι φιλόσοφος, αλλά επηρεάζεται από τη μητέρα όλων των επιστημών.

Στη σημερινή επιφυλλίδα-σχόλιο του Λαϊκού Δρόμου θέλουμε να ασχοληθούμε -έστω και επιγραμματικά και σ’ όσο μας επιτρέπει ο χώρος- με το πρόβλημα της διαίρεσης ή σύνθεσης στη φιλοσοφία. Όταν πρωτακούστηκε από τους Κινέζους κομμουνιστές επιγραμματικά ότι «το ένα χωρίζεται στα δύο», πολλοί ξαφνιάστηκαν από την απλότητα και συμπύκνωση της φράσης που προαναφέραμε.

«Το ένα διχάζεται στα δύο» τι σημαίνει; Ότι οι καθολικές και συνολικές εκφράσεις αναλύονται όχι ενιαία αλλά διαιρετικά, εφόσον η κοινωνία μας είναι χωρισμένη σε ανταγωνιστικές τάξεις. Ας πάρουμε για παράδειγμα τις λέξεις-εκφράσεις όπως έθνος, δικαιοσύνη, υγεία, εκπαίδευση, ασφάλεια, οικονομία, πολιτική. Άλλο πράγμα σημαίνουν για τους καπιταλιστές-ιμπεριαλιστές και εντελώς διαφορετικό για τους εργάτες και τους αριστερούς. Για τον μεγαλο-καπιταλιστή πολιτική σημαίνει υπόταξη των μαζών, ψέματα και δοσίματα, για τον κομμουνιστή ένωση του λαού και πράξεις αντίστασης και απελευθέρωσης. Η εκπαίδευση για τους μεν είναι τόπος που θα βγάλουν πλούτο, για τους αριστερούς είναι τρόπος για να μορφωθούν τα παιδιά του λαού σε ένα σύστημα δημόσιο, δωρεάν, με αλήθειες και δημοκρατία.
Πολλές φορές ακούμε τη λέξη σύνθεση, που σημαίνει συγκερασμό των αντίθετων. Ο Χέγκελ εφηύρε το σχήμα θέση-αντίθεση-σύνθεση που αντανακλούσε την ανωτερότητα μιας Γερμανίας η οποία απορροφούσε όλες τις αντιθέσεις στο εσωτερικό της. Ο Κ. Μαρξ και στη συνέχεια ο Μάο Τσετούνγκ αντέστρεψαν το σχήμα. Έτσι έχουμε θέση-αντίθεση-νέα θέση, όπου η ιστορία και η κοινωνία προχωρούν μέσα από αντιθέσεις και διαιρέσεις εφόσον υπάρχουν ανταγωνιστικές τάξεις.

Ας σκεφτούμε. Δεν θα υπήρχαν επιστήμες με ταξινομήσεις, ιεραρχήσεις, κατηγοριοποιήσεις, αν δεν χρησιμοποιούσαμε το αναλυτικό σχήμα «το ένα χωρίζεται στα δύο». Ο σοσιαλισμός, ως το πρώτο βήμα για τον κομμουνισμό, θα ήταν ένα θολό οικονομικό και κοινωνικό τοπίο, αν δεν ανακαλύπταμε ότι μέσα σε αυτόν υπάρχουν ανταγωνιστικές δυνάμεις και ταξική πάλη. Η διαίρεση στις φυσικές και κοινωνικές επιστήμες δεν είναι «γινάτι» των επιστημόνων ή των κομμουνιστών. Ούτε αναζητούν τη διαίρεση για να δικαιωθούν φιλοσοφικά. Η βαθιά ανάλυση, η σύγκριση, η αντίθεση και τελικά η νέα θέση αποτελούν συστατικά στοιχεία της μαρξιστικής σκέψης. Η άρχουσα τάξη θέλει να τα σκεπάσει όλα κάτω από την ομπρέλα των δικών της ιδεολογημάτων. Το έθνος, μας λέει, είναι ενιαίο και τα συμφέροντα των αστών ταυτίζονται με αυτά των προλετάριων και του φτωχού λαού. Ο εργοδότης λέει «η επιχείρησή μας» γιατί θέλει να ταυτίσει τα συμφέροντά του με αυτά των εργατών και να εξομαλύνει τις αντιθέσεις φτάνοντας στη σύνθεση (ενιαιότητα των συμφερόντων). Ο ρεφορμιστής, όπου γης, κόβει τους ανταγωνισμούς για να μας πείσει ότι ο λύκος έχει τους ίδιους στόχους με το αρνί και ότι η αντεπανάσταση ταυτίζεται με την επανάσταση, ο φασισμός είναι ίδιος με τον αντιφασισμό. Αλλά μπροστά στη φιλοσοφική άγνοια ή σκοπιμότητα, «το ένα χωρίζεται στα δύο» και οι αντιθέσεις, όπως διδάσκει ο Μάο, είναι κινητήρια δύναμη των πραγμάτων.

Αυτό σημαίνει, στα καθ’ ημάς, ότι οι εργάτες, αγρότες, αυτοαπασχολούμενοι πρέπει να βλέπουν με τα δικά τους ταξικά μάτια και όχι με τα ματογυάλια των εκμεταλλευτών. Να οργανώσουν δηλαδή τη δική τους ολοκάθαρη αντίθεση και να ξεκολλήσουν από την κρίση και διαφθορά των από πάνω.

Θανάσης Τσιριγώτης

πηγή: Λαϊκός δρόμος