του Γιώργου Κ. Καββαδία*
Δέκα απαντήσεις στις ερωτήσεις που συνέταξε το υπουργείο Παιδείας σχετικά με τις εξετάσεις PISA επιδιώκοντας να παραπλανήσει την εκπαιδευτική κοινότητα και την κοινωνία.
- Τι είναι η «Ελληνική PISA»;
Όπως μας πληροφορεί βίντεο του ΙΕΠ: «Η PISA είναι πνευματικό παιδί του ΟΟΣΑ …»
Ο ΟΟΣΑ είναι ένας υπερεθνικός, διακρατικός ιμπεριαλιστικός οργανισμός, με εμμονές στις νεοφιλελεύθερες σημαίες της αξιολόγησης, της ανταγωνιστικότητας, της αποκέντρωσης, της λογοδοσίας και της αυτονομίας των σχολείων. Την εφαρμογή των προτάσεων του ΟΟΣΑ στην Εκπαίδευση τη νιώσαμε καλά τα τελευταία πέντε χρόνια: οι συγχωνεύσεις σχολείων, η αύξηση ωραρίου, η γνωστή κακόφημη αξιολόγηση, η μισθολογική καθήλωση , οι απολύσεις, είναι δικής του έμπνευσης.
Κορυφαίοι χορηγοί του διαγωνισμού είναι η WB (Παγκόσμια Τράπεζα), ιδρύματα βιομηχανιών π.χ. Βosch καθώς και ΜΚΟ. Ο ετήσιος προϋπολογισμός PISΑ ανέρχεται σε 80 εκατομμύρια δολάρια, χωρίς να υπολογίζεται το ετήσιο κόστος συμμετοχής των 80 χωρών!
Το PISA θα χρησιμοποιηθεί ως ένα ερευνητικό υπόδειγμα δυσφήμισης του εκπαιδευτικού συστήματος και των εκπαιδευτικών, με στόχο την σταδιακή ιδιωτικοποίηση του συστήματος. Κανένα σύστημα δεν μπορεί να βελτιωθεί αν δεν ικανοποιούνται αιτήματα που χρόνια διεκδικεί η εκπαιδευτική κοινότητα. Λιγότερα παιδιά στην τάξη, μόνιμο και σταθερό εκπαιδευτικό προσωπικό, δομές που θα υποστηρίζουν τις ειδικές ανάγκες των μαθητών μας, γενναία χρηματοδότηση, βιβλία και προγράμματα σπουδών που θα κάνουν τα παιδιά να αγαπούν τη γνώση.
- Πότε θα γίνουν οι εξετάσεις και σε πόσα σχολεία;
Οι εξετάσεις θα διεξαχθούν την Τετάρτη 18 Μαΐου 2022 σε εθνικό επίπεδο. H κυβέρνηση και η πολιτική ηγεσία του Υ.ΠΑΙ.Θ. σε εφαρμογή των άρθρων 104 και 108 του ν.4823/21 επιχειρεί, υποτίθεται, να διενεργήσει εξετάσεις διαγνωστικού χαρακτήρα σε εθνικό επίπεδο για τους/τις μαθητές/τριες της ΣΤ΄ τάξης 300 Δημοτικών και της Γ΄ τάξης 300 Γυμνασίων. Το γεγονός ότι φέτος προκρίθηκε η πιλοτική εφαρμογή του έχει να κάνει κυρίως με τη δυσκολία χρηματοδότησης (προβλέπονται 251.816 ευρώ από το ΕΣΠΑ μόνο για την πιλοτική εφαρμογή).
- Πώς έγινε η επιλογή των σχολείων;
Στις διαγνωστικές εξετάσεις παίρνουν μέρος σχολεία από όλες τις περιφέρειες της χώρας. Δεν έχει ιδιαίτερη σημασία, αν το δείγμα είναι αντιπροσωπευτικό όλων των σχολείων της χώρας. Την επόμενη σχολική χρονιά προβλέπεται η καθολική εφαρμογή των εξετάσεων σε όλα τα δημοτικά και γυμνάσια της χώρας, οι οποίες αποτελούν μέρος του συνολικού αντιδραστικού σχεδιασμού του Υ.ΠΑΙ.Θ. για την εφαρμογή της αξιολόγησης μαθητών-εκπαιδευτικών-σχολικών μονάδων, με οδυνηρές συνέπειες για τη δημόσια εκπαίδευση, με περαιτέρω υποβάθμιση του ρόλου των εκπαιδευτικών και ασφυκτικό έλεγχο των σχολικών πρακτικών και διδασκαλίας.
- Θα βγουν αποτελέσματα ανά σχολείο;
Στο Ετήσιο Σχέδιο Δράσης 2022 και στη Δράση με τίτλο «Διασφάλιση ποιότητας και αποτελεσματικότητας εκπαιδευτικού συστήματος» η «Ελληνική PISA» παρουσιάζεται ως σημαντικό έργο και σημειώνονται τα παρακάτω: «Αξιολόγηση εκπαιδευτικού συστήματος («Ελληνική PISA») : Έργο με στόχο την εξαγωγή πορισμάτων σχετικά με την πορεία της υλοποίησης των προγραμμάτων σπουδών και το βαθμό επίτευξης των προσδοκώμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων. Η διάγνωση της αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού συστήματος θα επιτρέψει τον σχεδιασμό βελτιωτικών παρεμβάσεων».
Ο Ν. 4823 και η ΥΑ Μακρή καθιστούν σαφές ότι η εξαγωγή πορισμάτων, για τον βαθμό επίτευξης των προσδοκώμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων αφορά και τη σχολική μονάδα.
Το αποτέλεσμα θα είναι η αξιολόγηση και κατ΄ επέκταση κατηγοριοποίηση των μαθητών, των εκπαιδευτικών και των σχολείων, ενώ μέσω των διαγωνισμών αυτού του είδους και των αποτελεσμάτων τους, η κυβέρνηση, το υπουργείο Παιδείας θα φορτώνουν στους συμμετέχοντες (μαθητές, εκπαιδευτικούς) την αποτυχία της εγκληματικής τους πολιτικής στην εκπαίδευση.
- Έχουν σχέση οι διαγνωστικές εξετάσεις με την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών ή του εκπαιδευτικού έργου;
Φυσικά ΝΑΙ! Όπως μας πληροφορεί βίντεο του ΙΕΠ μία από τις προθέσεις του ΟΟΣΑ για το πώς μπορούν να αξιοποιηθούν αυτά τα εργαλεία, αφού σαν συμπέρασμα, από την αποτίμηση των αποτελεσμάτων, εξάγεται ότι «η έλλειψη ίσων ευκαιριών ειδικά για τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα δεν οφείλεται στις κοινωνικές ανισότητες αλλά στο ότι οι χαμηλού επιπέδου μαθητές δεν έχουν πρόσβαση σε σχολεία με εκπαιδευτικούς υψηλών προσόντων». Για αυτό βάζει στόχο για τα εκπαιδευτικά συστήματα «την προσέλκυση εκπαιδευτικών με αυξημένα προσόντα οι οποίοι διαρκώς θα εκπαιδεύονται με αξιολογήσεις και επιμορφώσεις και θα κρατούν τους καλύτερους».
Πρώτον είναι φανερό ότι όλη η υπόθεση μπορεί να εξελιχθεί σε ένα μηχανισμό «παρακυβέρνησης» της εκπαιδευτικής διαδικασίας καθώς τα δοκίμια αξιολόγησης θα προωθούν μια συγκεκριμένη αντίληψη για τη σχολική γνώση, τη διδασκαλία, τη μάθηση, τη σχολική επιτυχία, το μαθητή, κ.ά., που προβάλλουν (και ως ένα βαθμό επιβάλλουν) αντίστοιχες αρχές στην οργάνωση της ίδιας της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Δεύτερον τα αποτελέσματα αυτών των τεστ θα αξιοποιηθούν ως εργαλείο για την κατηγοριοποίηση των σχολείων και θα χρησιμοποιηθούν και ως «κριτήρια» για την αξιολόγηση των ίδιων των εκπαιδευτικών.
- Επιβαρύνονται οι μαθητές με στρες εξετάσεων;
Φυσικά ΝΑΙ! Οι συγκεκριμένες εξετάσεις πανελλαδικού χαρακτήρα που επιβάλλονται ακόμα και σε παιδιά δημοτικού, ιδιαίτερα μετά την δίχρονη περιπέτεια της τηλε-“εκπαίδευσης” και τα μαθησιακά ελλείμματα που αυτή επέφερε, αποτελούν μία αιτία πρόσθετης ψυχοσυναισθηματικής πίεσης και άγχους γι αυτά, ενώ μια πιθανή αποτυχία των παιδιών επιδρά αποθαρρυντικά και εσωτερικεύεται ως προσωπική ανικανότητα. Είμαστε η μοναδική χώρα παγκόσμια που «κατεβάζει» τον διαγωνισμό αυτό σε τόσο μικρούς μαθητές, στην Στ΄ Τάξη του Δημοτικού. Οι μαθητές/τριές μας οδηγούνται σε ένα αγώνα δρόμου ώστε να ανταπεξέλθουν σε «φασόν», πανελλήνιου τύπου εξετάσεις, που καλλιεργούν την κουλτούρα απόρριψης που θα τους συνοδεύει σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Σε όποιες χώρες υπάρχουν εξετάσεις και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές τους ζουν με μεγάλο άγχος για να τα καταφέρουν σε κάτι που πολλές φορές είναι έξω από τις δυνάμεις ή τις δυνατότητές τους. Τα θέματα και το πλαίσιο καθορίζεται από άλλους έξω από το σχολείο. Η λογική τους είναι: πρέπει από πολύ μικρή ηλικία να ξεχωρίσουν αυτοί «που τα καταφέρνουν» από αυτούς που «δεν μπορούν». Είτε αυτό αφορά το κάθε παιδί ξεχωριστά, είτε τη σχολική μονάδα ως σύνολο.
- Τι περιλαμβάνουν τα θέματα;
Το PISA που αποθεώνει τις μετρήσεις, κατατάσσει, κατηγοριοποιεί και υποκινεί τον ανταγωνισμό, τελικά έχει συνέπεια την υποβάθμιση της δημόσιας εκπαίδευσης, υποβαθμίζοντας τις γνώσεις σε πληροφορίες και «δεξιότητες», διαστρεβλώνει και υποβιβάζει τη διδασκαλία και τη μάθηση, τις καθοδηγεί ώστε να προσαρμόζονται στην ανταπόκριση στις εξετάσεις και να απομακρύνονται όλο και περισσότερο από τη γνώση και την κριτική σκέψη, τελικά «προπονεί» τους μαθητές για τέτοιου είδους εξετάσεις αντί να τους διδάσκει και τους «καταρτίζει» αντί να τους εκπαιδεύει.
Στα σχολεία δε διδάσκονται μόνο γλώσσα και μαθηματικά. Διδάσκεται και ιστορία και γεωγραφία και πολιτική αγωγή και φυσική και τέχνες και ξένες γλώσσες και φυσική αγωγή και πληροφορική και (κυρίως) καλλιεργούνται στάσεις ζωής, κοινότητα και προσωπικότητα, που δεν μπορούν και δεν πρέπει να μετρηθούν. Στα σχολεία η γλώσσα δεν είναι μόνο κατανόηση (χρηστικών) κειμένων. Είναι και λογοτεχνία και έκφραση και συνειδητοποίηση. Οι εξετάσεις αυτές οδηγούν στην συρρίκνωση της διδασκαλίας σε ό, τι εξετάζεται και στην εφαρμογή των πιο απαρχαιωμένων μεθόδων διδασκαλίας.
Έχουν απορρίψει μετά βδελυγμίας την προοδευτική αντίληψη ότι όλα τα παιδιά πρέπει να είναι αποδέκτες του συσσωρευμένου πλούτου των γνώσεων και του πολιτισμού της ανθρωπότητας, ώστε να αναπτυχθεί ολόπλευρα η προσωπικότητά τους και να αναδειχθούν οι ιδιαίτερες κλίσεις και ικανότητές τους και ότι αυτό αποτελεί υποχρέωση της πολιτείας, που πρέπει να την εκπληρώνει με οργανωμένο και συστηματικό τρόπο.
- Ποιοι καθορίζουν τα θέματα;
Εκπαιδευτικοί θα τα καθορίσουν, αρεστοί από το ΙΕΠ και συνολικά τον ιεραρχικό και κομματικά δομημένο διοικητικό μηχανισμό της εκπαίδευσης , ούτως ώστε τα θέματα να είναι εναρμονισμένα με το αγγλοσαξωνικό αποτυχημένο σύστημα αξιολόγησης που βασίζεται στην τεχνοκρατική αντίληψη ότι τα πάντα, από ανθρώπινες ιδιότητες και λειτουργίες μέχρι το εκπαιδευτικό μετριούνται με την λογική των ISO και της αγοράς. Φυσικά δεν έχουν άμεση σχέση με τη σχολική πραγματικότητα και τις ανάγκες των μαθητών. Απώτερος στόχος να «νεκρώσει» η γνώση και η κριτική σκέψη, κάθε ζωντανή λειτουργία του δημόσιου σχολείου, και να μετατραπεί σε τυποποιημένη μετρήσιμη δεξιότητα, τόση και αυτή που απαιτεί η αγορά.
Μέσα στην τάξη, εκπαιδευτικοί και μαθητές θα σπρωχτούν ίσως περισσότερο από κάθε άλλη φορά, να ενστερνιστούν τις προκατασκευασμένες απαντήσεις στο πλαίσιο μιας λογικής που υποτάσσει τη διδασκαλία και την επικοινωνία μέσα στην τάξη στο νέο «θεό»: στο μέτρημα με «αντικειμενικό και έγκυρο τρόπο» του τελικού αποτελέσματος μιας τυποποιημένης και μηχανιστικής μαθησιακής διαδικασίας που θα λαμβάνει χώρα με τον ίδιο τρόπο από τον Έβρο μέχρι την Κρήτη.
Τι ελέγχεται, όμως, με αυτά τα τεστ που παρουσιάζονται σαν τη λυδία λίθο της αξιολόγησης των μαθητών;
Θραύσματα γνώσεων και επιλεκτικής μνήμης που δεν είναι παρά μια από τις μορφές που παίρνει η ικανότητα συγκράτησης πληροφοριών που δρομολογείται στα ίδια ίχνη της αποστήθισης που υποτίθεται ότι έρχεται να αναιρέσει. Έχει σημειωθεί, με σαφήνεια, ότι τα τεστ αυτά ευνοούν περισσότερο τους «συλλέκτες επιλογών» από εκείνους που έχουν μια επί της ουσίας σχέση με τη σχολική γνώση, τους επιφανειακά έξυπνους, από αυτούς που είναι βαθιά δημιουργικοί.
Ο διαγωνισμός PISA επιβραβεύει «δεξιότητες» σε επιλεγμένα-αποσπασματικά πεδία. Εισάγει και εδραιώνει αποκλειστικά την επιφανειακή αντίληψη για τη γνώση: χρήσιμη είναι μόνον η γνώση που έχει άμεσο όφελος – κέρδος σε βάρος της γενικής μόρφωσης.
- Ποιος ο στόχος των εξετάσεων αυτών;
Σύμφωνα με αυτόν, τα εκπαιδευτικά συστήματα πρέπει να προσφέρουν «δεξιότητες» που έχει ανάγκη η αγορά και οι μαθητές αξιολογούνται κατά πόσο τις έχουν εμπεδώσει και αποδεχτεί. Τέτοιες είναι η εργασιακή ανασφάλεια-περιπλάνηση και η δια βίου μάθηση-κατάρτιση, που συνοδεύονται με ιδεολογική χειραγώγηση και πειθαναγκασμό των νέων να αποδεχτούν το μέλλον που τους επιφυλάσσουν.
Λίγα ελληνικούλια, λίγα αγγλικούλια, λίγες βασικές γνώσεις μαθηματικών και πληροφορικής απαιτεί σήμερα η αγορά για τους μαθητές, μελλοντικούς εργάτες στις καπιταλιστικές γαλέρες. Και αυτές οι δεξιότητες θα αποτιμώνται μέσω των διεθνών ή εθνικών διαγωνισμών τύπου PISA.
Τελευταία και σημαντικότερη ανησυχία: το νέο καθεστώς που επιβάλλει το πρόγραμμα PISA, με το διαρκή κύκλο των τεστ σε παγκόσμια βάση, βλάπτει τα παιδιά μας και αποδυναμώνει τις σχολικές μας τάξεις.
Είναι φανερό ότι το νέο καθεστώς που θα επιβάλλει το «ελληνικό PISA», με τον κύκλο των τεστ, μπορεί να βλάψει τους πιο αδύνατους μαθητές και να αποδυναμώσει τις σχολικές τάξεις.
Η μονοδιάστατη χρήση σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα ποσοτικών δεικτών και η αμφισβητήσιμης αξίας διασύνδεση της γνώσης με «ζητήματα της πραγματικής ζωής» φανερώνουν ότι η πραγματική στόχευση του ΟΟΣΑ (που διεξάγει το διαγωνισμό) δεν είναι η βελτίωση της εκπαίδευσης, αλλά η τροποποίησή της με όρους αγοράς. Διόλου τυχαία, μια από τις πιο επιδραστικές φωνές στο χώρο της εκπαίδευσης παγκοσμίως, ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου του Κάνσας Yong Zhao, παρατηρεί ότι τα τεστ του PISA είναι μια διεθνής «μηχανή» δημιουργίας ψευδών ειδώλων εκπαιδευτικής αριστείας.
Επιδιώκουν να ενισχύσουν τον κοινωνικό ανταγωνισμό, τη λογική «όλοι εναντίον όλων», με τα αποτελέσματα να ιεραρχούν μαθητές και σχολεία, ανοίγοντας τον αντιδραστικό δρόμο για την γονεϊκή επιλογή σχολείων, μέσω της σύγκρισης!
- Έχουν ξαναγίνει τέτοιες εξετάσεις στην Ελλάδα ή στην Ευρώπη;
Δεν είναι η πρώτη φορά που διεξάγεται ο διεθνής διαγωνισμός PISA στην Ελλάδα. Μέχρι τώρα διεξαγόταν ο διεθνής διαγωνισμός και συμμετείχαν ορισμένα σχολεία και από την Ελλάδα, ταυτόχρονα με σχολεία από άλλες χώρες. . Ίσως να έχετε διαβάσει ότι κάθε φορά που ανακοινώνονται τα αποτελέσματά του «η Ελλάδα βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις».
Φέτος όμως είναι η 1η φορά που θα διεξαχθεί αμιγώς η “ελληνική” PISA (με θέματα που θα δημιουργηθούν αποκλειστικά για τα ελληνικά σχολεία), όπου τα αποτελέσματα θα χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση-αποτίμηση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος και την προώθηση των αντιεκπαιδευτικών σχεδιασμών (κατηγοριοποίηση, προώθηση δεξιοτήτων κ.α.).
Τα τελευταία χρόνια αυξάνεται η κριτική σε διεθνές επίπεδο για την αξιοπιστία, διαφάνεια και εγκυρότητα των αποτελεσμάτων του Προγράμματος PISA. Μελετητές σε Γερμανία, Καναδά, Δανία και Αυστραλία διέγνωσαν σημαντικά κενά στη μεθοδολογία του που καθιστούν την ασφαλή εξαγωγή συμπερασμάτων για την ποιότητα του εκάστοτε εκπαιδευτικού συστήματος εξαιρετικά προβληματική.
Γνωρίζοντας από τη διεθνή εμπειρία και τις ολέθριες επιπτώσεις του διαγωνισμού PISA εν είναι δυνατόν οι εκπαιδευτικοί , οι μαθητές και οι γονείς να επιτρέψουν την πραγματοποίηση ενός ολέθριου για τους μαθητές και τις μαθήτριες πειράματος ανταγωνισμού, κατηγοριοποίησης και ιδιωτικοποίησης του δημόσιου σχολείου. Για αυτό και είναι μονόδρομος να ΑΚΥΡΩΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ PISA – ΝΑ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΟΥΜΕ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΩΡΕΑΝ ΣΧΟΛΕΙΟ ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ! Γιατί θέλουμε ένα σχολείο που θα μορφώνει ολόπλευρα και ουσιαστικά, που δεν «θα διδάσκει για το τεστ». Γιατί δε θέλουμε να γίνει και ο διαγωνισμός PISA άλλος ένας τρόπος που θα χωρίζει σε κατηγορίες μαθητές και σχολεία, που θα ανοίγει το δρόμο για ακόμα περισσότερες αντιεκπαιδευτικές πολιτικές.
* Ο Γιώργος Κ. Καββαδίας είναι φιλόλογος στο 3ο ΓΕΛ Κερατσινίου, μέλος του ΔΣ της ΕΛΜΕ Πειραιά, μέλος της ΣΕ του περιοδικού «Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης» του Εκπαιδευτικού Ομίλου
e-prologos.gr
