Ο Federico Garcia Lorca δολοφονήθηκε εν ψυχρώ από τις φασιστικές ορδές της πέμπτης φάλαγγας, μόλις στα τριανταεφτά του χρόνια, στις 19 Αυγούστου 1936. Το πτώμα του δεν βρέθηκε ποτέ!

Όντας αγωνιστής από το χώρο του, ιδρυτικό μέλος των “Φίλων της Σοβιετικής Ένωσης” και έχοντας υπογράψει και συνυπογράψει πολλά κείμενα (π.χ.επί δικτατορίας Πρίμο ντε Ριβέρα, για το δικαίωμα χρήσης της καταλανικής γλώσσας, αργότερα, για την καταγγελία της δικτατορίας του Σαλαζάρ στην Πορτογαλία), αποτελούσε στόχο των φασιστών.

Τον Ιούλιο του 1936 ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος με την πραξικοπηματική δικτατορία του Φράνκο. Ο Λόρκα βρίσκεται στη Γρανάδα για να χαιρετήσει την οικογένειά του, παρά την επικινδυνότητα που αυτό εμπεριείχε. Μερικές μέρες αργότερα συλλαμβάνεται από τους Φαλαγγίτες στο σπίτι της φιλικής οικογένειας των Ροσάλες, στην οποία είχε ζητήσει καταφύγιο και τελικά τουφεκίζεται στο Βιθνάρ την αυγή της 19^ης Αυγούστου.

Ο Λόρκα συγκαταλέγεται στους Avan-garde καλλιτέχνες της εποχής του, ενώ το ύφος των έργων του είναι ρεαλιστικό, εμπλουτισμένο με πολλά υπερρεαλιστικά στοιχεία και πολλούς συμβολισμούς. Στοιχεία που αποτελούν έμπνευση για τον συγγραφέα είναι η φύση κι ο έρωτας, που σε πολλά έργα του αποτελεί την αφορμή για να αναδειχθούν κοινωνικά στερεότυπα της εποχής. Επίσης εμπνέεται από την τσιγγάνικη και λαϊκή ισπανική παράδοση, ενώ τα έργα του διαπνέονται από την κατανόηση της κατάστασης των φτωχών και την ανάδειξη των προβλημάτων τους, κάτι που του μετέδωσε η μητέρα του.

Ο Λόρκα είναι από τους πιο πολυμεταφρασμένους θεατρικούς συγγραφείς, ενώ τα ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί και από πολλούς Έλληνες συνθέτες. Με αφορμή την παράσταση «Ματωμένος Γάμος», για πρώτη φορά το 1948 μελοποιούνται πέντε ποιήματά του, από τον Μάνο Χατζιδάκι σε μετάφραση του Νίκου Γκάτσου, έργο που εκδίδεται εν τέλει το 1965. Το 1967 ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποιεί το «Romancero Gitano» σε απόδοση Οδυσσέα Ελύτη, το οποίο όμως παρέμεινε ανέκδοτο λόγω της δικτατορίας. Τελικά κυκλοφόρησε το 1975 με ερμηνεύτρια τη Μαρία Φαραντούρη και το 1978 με την Αρλέτα. Ακόμα, με την μελοποίηση του Λόρκα ασχολήθηκε και ο Γιάννης Γλέζος με ερμηνευτές, τους Γιάννη Πουλόπουλο και Μαρία Δημητριάδη, όπως και ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Μάνος Λοΐζος, ο Χρήστος Λεοντής και πολλοί άλλοι. Βέβαια αξίζει να αναφερθεί, ότι ο Λόρκα αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και για τον ποιητή Νίκο Καββαδία, η οποία πήρε τη μορφή του ομώνυμου ποιήματός του.

Ο Λόρκα κατέχει δικαίως μια θέση ανάμεσα στους καλλιτέχνες που με το έργο και τη στάση τους αντιτάχθηκαν στην αδικία και προασπίστηκαν τα δικαιώματα των λαϊκών τάξεων και των αγώνων τους, δίνοντάς έμπνευση στις επόμενες γενιές να συνεχίσουν αυτούς τους αγώνες.

Τραγούδι των σκούρων περιστεριών

Πάνω στα κλωνιά της δάφνης

είδα δυο περιστέρια

Το ένα ήταν ο ήλιος

το άλλο ήταν η σελήνη

«Γειτονόπουλα,τους είπα,

ο τάφος μου πού ‘ναι;»

«Στην ουρά μου,» είπε ο ήλιος.

«Μέσα στο στήθος μου», είπε η σελήνη

Κι εγώ που προχωρούσα

με τη γη στο ζωνάρι

είδα δυο αετούς χιονάτους

και μια ολόγυμνη κοπέλα

Ο ένας ήταν ο άλλος

και η κοπέλα δεν ήταν καμιά

«Αετουδάκια μου, τους είπα,

ο τάφος μου πού’ ναι;»

«Στην ουρά μου», είπε ο ήλιος

«Μέσα στο στήθος μου», είπε η σελήνη

Πάνω στα κλωνιά της δάφνης

είδα δυο περιστέρια γυμνά

Το ένα ήταν το άλλο

και τα δυο δεν ήτανε κανένα.

Casida de las palomas oscuras

Por las ramas del laurel
van dos palomas oscuras.
La una era el sol,
la otra la luna.
“Vecinitas”, les dije,
“¿dónde está mi sepultura?”
“En mi cola”, dijo el sol.
“En mi garganta”, dijo la luna.
Y yo que estaba caminando
con la tierra por la cintura
vi dos águilas de nieve
y una muchacha desnuda.
La una era la otra
y la muchacha era ninguna.
“Aguilitas”, les dije,
“¿dónde está mi sepultura?”
“En mi cola”, dijo el sol.
“En mi garganta”, dijo la luna.
Por las ramas del laurel
vi dos palomas desnudas.
La una era la otra
y las dos eran ninguna.

Σημαντικά έργα

Ποιήματα

• Poeta en Nueva York.- «Ποιητής στη Νέα Υόρκη»
• Llanto por Ignacio Sánchez Mejías – «Μοιρολόι για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας»
• Romancero gitano – «Τσιγγάνικο τραγουδιστάρι»
• Duente – «Ντουέντε»

Θεατρικά έργα

• El maleficio de la mariposa – Τα Μάγια της Πεταλούδας
• Mariana Pineda – Μαριάνα Πινέδα
• La zapateraprodigiosa – Η θαυμαστή μπαλωματού
• Amor de don Perlimplín con Belisa en su jardín – Ο έρωτας του δον Περλιμπλίν με την Μπελίζα στον κήπο του
• Bodas de sangre – Ματωμένος Γάμος
• Yerma–Γέρμα
• Doña Rosita la soltera – Δόνια Ροζίτα η ανύπαντρη
• La casa de Bernarda Alba -Το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα