Φωτεινή Λαμπρίδη

Δεν είναι γνωστή ευρέως η αγάπη που είχε ο σημαντικός ποιητής, πεζογράφος και ιστορικός Κωστής Παλαμάς για τον κινηματογράφο. Υποστήριζε μάλιστα σθεναρά, την πρωτοποριακή για την εποχή του άποψη, πως πρέπει να αποτελέσει αναπόσπαστο στοιχείο της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Ένας διανοούμενος οραματιζόταν ήδη από το 1915, σχολεία χωρίς στείρα αποστήθιση (λογιωτατιστὶ καὶ παπαγαλιστί), σχολεία « ὅπου μαθηταί καὶ διδάσκαλοι θὰ ἐπικοινωνοῦν ἀδελφικῶς καὶ οἱονεὶ παίζοντες εἰς περιβάλλον ὅπου ἡ παιδιὰ καὶ ἡ ἅμιλλα, τὸ χρέος καὶ ἡ ἀγάπη, ἡ ὑποχρέωσις καὶ τὸ αἴσθημα, ἡ μελέτη καὶ ἡ χαρά θὰ συναποτελοῦν ἀδιάρρηκτα σύνολα ἐναρμόνια». Εν όψη της έναρξης της νέας σχολικής χρονιάς, προκαλεί θλίψη το γεγονός ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό ακόμα στην παπαγαλία έναν αιώνα μετά. Πολύ περισσότερο δε σήμερα, αφού η κ. Κεραμέως έχει μετατρέψει τα σχολεία σε πεδίο ανταγωνισμού σε όλα τα επίπεδα, αναγκάζοντας εκπαιδευτικούς και μαθητές, να ψάχνουν με το κυάλι, ένα δημιουργικό πεδίο ώστε να μη μισήσουν τη γνώση.

Τα αποσπάσματα από τα χρονογραφήματα του Παλαμά που ακολουθούν, ανέσυρα από το φυλλάδιο που μας είχε προσφέρει το πολύ δημιουργικό Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας, λίγα χρόνια πριν. Στο τέλος του κειμένου, δημοσιεύουμε το PDF με το πλήρες περιεχόμενο.

Ο Παλαμάς όπως γράφει στον πρόλογο ο Νίκος Θεοδοσίου γράφει τα κείμενα αυτά σε μια εποχή που «…. πολλοί μεταρρυθμιστές της Παιδείας οραματίζονται ένα σχολείο σαν κι αυτό του Παλαμά αλλά τη σύνδεσή του με τον κινηματογράφο, μόνο αυτός την κάνει. Κι έτσι εμφανίζεται ως προάγγελος του «Μοντέρνου σχολείου», που θα ξεκινήσει να υλοποιεί περίπου δέκα χρόνια αργότερα ο μεγάλος γάλλος παιδαγωγός Σελεστέν Φρενέ, ο πρώτος που εισήγαγε τη νέα τέχνη ως εργαλείο δημιουργίας και μάθησης.

Στην Ελλάδα, την πρώτη, και για πάρα πολλά χρόνια μοναδική, περίπτωση εφαρμογής αυτού που οραματίστηκε ο Παλαμάς έχουμε στο διθέσιο σχολείο Μελισσίου Σικυωνίας. Εδώ, δυο φωτισμένοι δάσκαλοι, ο Γεώργιος Παπαγεωργίου και η Πηνελόπη Παπαγεωργίου, δημιουργούν ένα καλό «λαϊκό σχολείο» σύμφωνα με την έκθεση του επιθεωρητή Β.Γ. Παπαγεωργίου (Εκπαιδευτικά Χρονικά, Φεβρουάριος 1933). Και οι τρεις, παρότι συνεπώνυμοι, δεν έχουν συγγενική σχέση. Ένα σχολείο της φύσης, που λειτουργεί έναν μικρό συνεταιρισμό, καλλιεργεί τη γη και με τα έσοδα εμπλουτίζει το σχολείο με βιβλία, εικόνες κλπ. Ακόμη αγοράζει κινηματογράφο και οργανώνει προβολές όχι μόνο για τους μαθητές αλλά και τους κατοίκους των γύρω χωριών!»

Στις 9 Αυγούστου του  1915 ο Παλαμάς γράφει στην Νέα Ημέρα Τεργέστης:

«…..Ἐλπίζω ὅτι παρῆλθε διὰ πάντα ὁ βαρβαρικὸς μεσαίων τῆς ἑλληνικῆς παιδείας, καὶ εὔχομαι νὰ ἐξαλειφθῇ ταχέως πᾶν ἴχνος του, ὅπερ ἐνδεχόμενον ἀκόμη νὰ παραμένῃ. Νὰ προσπαθοῦν νὰ σοῦ βάλουν εἰς τὸ μυαλὸ ὄχι μόνον τῶν ἱστορικῶν, ἀλλὰ καὶ τῶν φυσικῶν επιστημῶν τὰ στοιχεῖα, τῆς ἱστορίας, τῆς φυσικῆς, τῆς ἀστρονομίας, τῆς γεωγραφίας, τὰ πράγματα καὶ τὰ θαύματα, μὲ τὴν ὠχρὰν μόνον ἀπό τῆς καθέδρας βοήθειαν τοῦ ξηροῦ ἢ νυσταλέου διδασκάλου, ἀπὸ φυλλάδας νωθρὰς τὴν σκέψιν καὶ νωθροτέρας τὴν γλώσσαν, λογιωτατιστὶ καὶ παπαγαλιστί, χωρὶς ὄργανα, χωρὶς πειράματα, χωρὶς χάρτας, Θεέ μου! χωρὶς ἴχνος εἰκόνος καὶ ζωῆς, μὲ σκελετοὺς καὶ βρυκόλακας, τὴν ἀποστήθισιν καὶ τὸ νόημα! Ἕνα μόνον ἀστέρα, διάττοντα καὶ τοῦτον, ἐνθυμοῦμαι κατὰ τὴν παχυλὴν αὐτὴν νύκτα. Κάποιον μάθημα καλλιγραφίας ἢ ἰχνογραφίας. Ἀλλὰ καὶ αὐτό, μετὰ μηνὸς μόλις φυτοζωΐαν, καταργηθὲν διὰ Βασιλικοῦ Διατάγματος. Ἡ εἰκών, τὸ σχεδίασμα. Γνωστὸν πόσην σπουδαιότητα, διὰ τὴν ἀνθρωπίνην μόρφωσιν, ἀπέδιδεν ὁ Γκαῖτε εἰς τὸ σχεδιογράφημα. Ἐθεώρει κυριωτέραν διὰ τὸν βίον τὴν σχεδιογραφίαν ἀπὸ τὴν ἀνάγνωσιν. Ἄλλος μέγας αἰσθητικός, ὁ Ἄγγλος Ράσκιν, ἔσφιξε τὸ χέρι κάποιου ζωγράφου, ὅστις κόκκινος ἀπὸ ἐντροπὴν ἀπεκρίθη ΕΙΚΟΝΑΣ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΖΟΥ, Ω ΔΙΔΑΣΚΑΛΕ! 13 πρὸς αὐτόν, ἐρωτηθεὶς, ὅτι δὲν γνωρίζει γράμματα. Τὸ ἐνθουσιῶδες κίνημα τοῦ πρωτοτύπου Ἄγγλου, ὅσον καὶ ἄν μᾶς φαίνεται ἀλλόκοτον καὶ ὑπερβολικόν, ἐν τούτοις ὑποκρύπτει βαθυστόχαστον σκέψιν.

Φαντάζομαι τὸ σχολεῖον τοῦ μέλλοντος – καὶ μέλλοντος ὄχι μακρυσμένου – τὸ σχολεῖον τῆς πρώτης ηλικίας, ὡς ἕν ὡραῖον ὑπαίθριον μᾶλλον, ὑπὸ τὸ φῶς τοῦ ἡλίου καὶ τῶν δένδρων τὰς σκιὰς ἐντευκτήριον, ὅπου μαθηταί καὶ διδάσκαλοι θὰ ἐπικοινωνοῦν ἀδελφικῶς καὶ οἱονεὶ παίζοντες εἰς περιβάλλον ὅπου ἡ παιδιὰ καὶ ἡ ἅμιλλα, τὸ χρέος καὶ ἡ ἀγάπη, ἡ ὑποχρέωσις καὶ τὸ αἴσθημα, ἡ μελέτη καὶ ἡ χαρά θὰ συναποτελοῦν ἀδιάρρηκτα σύνολα ἐναρμόνια. Ὁ κινηματογράφος θὰ ἔχῃ ἐκεί πολλὰ νὰ κατορθώσῃ».

Όλο το ένθετο με τα χρονογραφήματα

πηγή: tvxs.gr