6 Μάη 1944: Η Μάχη του Καράλακου – Ψυχή και Καπετάνιος του Μηχανικού Ολύμπου ο Αντώνης Βρατσάνος

Ξεχωριστή θέση στην Εθνική Αντίσταση, έχει η εποποιία του Μηχανικού Ολύμπου, του ΕΛΑΣ. Σε περίπου 100 ανέρχονται τα σαμποτάζ και οι μάχες, όλες ενάντια στους Γερμανούς κατακτητές, που έδωσε το Μηχανικό Ολύμπου, από τα τέλη του 1942 μέχρι τον Οκτώβρη του 1944. Θρυλικές έχουν μείνει η ανατίναξη της Ταχείας Γερμανικής Αμαξοστοιχίας με αριθμό «53», στις 23 Φλεβάρη του 1944 και η «Μάχη της Σπηλιάς», στις 26 Μάρτη του 1944. Σχεδόν 220 λεβέντες αντάρτες, στελέχωσαν το Μηχανικό του Ολύμπου. Οπλισμός τους, τα γερμανικά όπλα, λάφυρα, που έπαιρναν από τις νικηφόρες μάχες τους. Ο ανυπόταχτος λαός μας, από κάθε γωνιά της πατρίδας αντιχαιρέτησε τα μπουρλότα τους: «Βροντάει ο Όλυμπος».

Ψυχή και Καπετάνιος του Μηχανικού Ολύμπου, ο Αντώνης Αγγελούλης, πήρε το παρωνύμιο Βρατσάνος από τον αντίστοιχο αγωνιστή και μπουρλοτιέρη της επανάστασης του 1821. Μέλος του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, γεννήθηκε στη Λάρισα το 1919. Στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο συμμετείχε στο Αλβανικό μέτωπο ως έφεδρος ανθυπολοχαγός. Ο «Βρατσάνος» παρασημοφορήθηκε από τους Βρετανούς, αλλά με επίσκεψή του στην πρεσβεία στην Αθήνα, επέστρεψε το παράσημο σαν πράξη διαμαρτυρίας για την επέμβαση των Βρετανών στην Ελλάδα. Ακολούθως εντάχθηκε στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας. Έφυγε από τη ζωή το 2008.
Δημοσιεύουμε πιο κάτω την περιγραφή της μάχης του Καράλακου που έγινε στις 6 Μάη του 1944, από το βιβλίο του αξέχαστου κομμουνιστή, μαρξιστή – λενινιστή, με τίτλο «ΒΡΟΝΤΑΕΙ Ο ΟΛΥΜΠΟΣ», μάχη που δόθηκε ενάντια σε επίλεκτο τάγμα των γερμανικών Ες-Ες.

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΚΑΡΑΛΑΚΟΥ (ΜΠΑΪΡΑΧΤΑΡ)
(6 του Μάη 1944)

Είναι η ιστορική μάχη που ανάγκασε τους Γερμανούς να παραδεχτούν επίσημα πως υπάρχει «τακτικός στρατός» και «στρατηγείον ανταρτών». Ολόκληρο το μήνα Απρίλη έρχονταν απανωτά οι πληροφορίες για επικείμενη σοβαρή κινητοποίηση των Γερμανών στον Όλυμπο, που θα εκδηλώνονταν προς πολλές κατευθύνσεις, όπως και την άνοιξη του 1943. Οι πληροφορίες αυτές μας ανάγκασαν να διασκορπίσουμε τις δυνάμεις μας σ’ όλες τις πλευρές του Ολύμπου, για να φυλάξουν τα κυριότερα περάσματα. Φαίνεται όμως ότι και οι Γερμανοί άλλαξαν γνώμη από το πικρό δίδαγμα του 1943, που είχαν κινητοποιήσει τεράστιες δυνάμεις χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Γι’ αυτό αντί της «συνδυασμένης» κινητοποίησης διάθεσαν ένα επίλεκτο τάγμα των Ες-Ες, άρτια εξοπλισμένο, για μια γερή κρούση στον κάτω Όλυμπο. Αν και δεν υπήρχαν σοβαρές δυνάμεις στις νότιες υπώρειες του Ολύμπου, οι δυο διμοιρίες μηχανικού, μια πεζικού και η ομάδα διοίκησης του τάγματος (περίπου 150 αντάρτες) αντιμετώπισαν μ’ εξαιρετική επιτυχία και κατόρθωσαν να εξοντώσουν τους χιτλερικούς. Η δίψα της εκδίκησης, που φλόγιζε όλων τα στήθια, για τον άδικο χαμό των παλικαριών της Σπηλιάς, έκανε τους αντάρτες να μην υπολογίζουν ούτε την αριθμητική υπεροχή ούτε τον τέλειο οπλισμό του εχθρού.
Τα χαράματα έγινε η πρώτη συμπλοκή. Η πρωινή μας περίπολος συγκρούστηκε με το αναγνωριστικό απόσπασμα των Γερμανών. Αφού εξακρίβωσε τη δύναμη και την κατεύθυνση του εχθρού, η περίπολος συμπτύχτηκε. Η αναγνώριση φαίνεται ότι πληροφόρησε το Γερμανό διοικητή πως διάλυσε τους αντάρτες. Άλλωστε έτσι τους είχαν πει: δε θα βρίσκαν παρά λίγους «συμμορίτες». Γι’ αυτό κι ο κύριος όγκος του εχθρού έκανε μεγάλη στάση στο ρέμα Καράλακου. Μερικοί από τους πιο τολμηρούς, απαλλάχτηκαν από την εξάρτησή τους κι άρχισαν να πλύνονται στο ρέμα. Άλλοι ρίχτηκαν στη λεηλασία των εβραίικων καλυβιών που ήταν εκεί. Άλλοι κυνηγούσαν 2 – 3 κορίτσια που βρέθηκαν παραπέρα.

Η ευκαιρία ήταν μοναδική. Οι αντάρτες κατόρθωσαν από τα γνωστά τους μονοπάτια και με αδιάκοπα άλματα πίσω από τους βράχους να φτάσουν γρήγορα σ’ επίκαιρα σημεία, όπου έστησαν τα οπλοπολυβόλα τους κι άρχισαν την αιφνιδιαστική τους επίθεση. Σοβαρές απώλειες, μεγάλη σύγχυση και πανικός του εχθρού ήταν τα πρώτα αποτελέσματα των συνδυασμένων πυρών. Οι Γερμανοί όμως γρήγορα συνήρθαν από την απροσδόκητη έκπληξη κι άρχισαν τη λυσσασμένη τους αντίσταση. Τα μυδράλια και τα στάγερ μπήκαν σε δράση. Στην αρχή προσπαθούσαν με τρομακτικά πυρά να εξαναγκάσουν τους αντάρτες σε υποχώρηση. Αντίθετα όμως, οι αντάρτες με άλματα ζύγωναν όλο περισσότερο και βελτίωναν τις θέσεις τους.

Η μάχη εξελίχτηκε με αφάνταστη σκληρότητα και πείσμα και κράτησε όλη τη μέρα. Οι Γερμανοί, στις προσπάθειές τους ν’ αναπτυχθούν, θερίζονται από τα πυρά των ανταρτών. Το απόγευμα έκανε την εμφάνισή της στο πεδίο της μάχης και η γερμανική αεροπορία. Ανώφελα όμως, γιατί η διαμόρφωση του τόπου εμπόδιζε την αποτελεσματική χρησιμοποίησή της και οι αντάρτες έκαναν καλή χρήση του τόπου αποφεύγοντας τα πυρά των αεροπλάνων. Η θέση των Γερμανών ήταν απελπιστική. Μα και τα πυρομαχικά των ανταρτών έπαιρναν τέλος. Δυο πράγματα μπορούσαν να σώσουν την κατάσταση: σύμπτυξη ή τελική έφοδος κατά του εχθρού με τα λίγα πυρομαχικά και τις χειροβομβίδες. Το πρώτο ήταν ασυμβίβαστο για την ηρωική αυτή μάχη. Κι έγινε το δεύτερο.

Η ορμητική έφοδος των ανταρτών πήρε γρήγορα μορφή επικής πάλης, αγώνα σώμα προς σώμα. Η εξόρμηση αυτή έλυσε και το πρόβλημα των πυρομαχικών. Πολλοί αντάρτες πήραν μυδράλια και στάγερ από σκοτωμένους Γερμανούς και τα στρέψαν αμέσως στον εχθρό. Η μάχη είχε πια κριθεί… Όσοι από τους χιτλερικούς δεν εξοντώθηκαν, κατόρθωσαν με τη βοήθεια του σκοταδιού να διαφύγουν, σε θλιβερή κατάσταση. Οι απώλειες τους ήταν 150 νεκροί «επί τόπου», 80 βαριά τραυματίες, που υπέκυψαν κι αυτοί και 14 αιχμάλωτοι, ανάμεσά τους κι ο διερμηνέας της γερμανικής διοίκησης Λάρισας, υπολοχαγός Άλες Χαΐνιγκς. Οι δέκα απ’ αυτούς εκτελέστηκαν, γιατί αποπειράθηκαν να αφοπλίσουν τους συνοδούς τους.

Την άλλη μέρα κινητοποιήθηκαν μεγάλες δυνάμεις με υποστήριξη αεροπορίας. Μετάφεραν τους νεκρούς ως τους πρόποδες του Ολύμπου, όπου προσγειώθηκαν μεταγωγικά αεροπλάνα και τους παρέλαβαν. Στα χέρια των ανταρτών πέρασαν άφθονα λάφυρα (μυδράλια, στάγερ, πιστόλια, όπλα κι ολόκληρα κιβώτια πυρομαχικών). Εφτά από τα καλύτερα παλληκάρια του μηχανικού σκοτώθηκαν και οχτώ τραυματίστηκαν. Από το πεζικό είχαμε ένα νεκρό και δυο τραυματίες. Τους Γερμανούς τους οδηγούσε ο πρόεδρος της κοινότητας Καζακλάρ, ο Γκογκλιάνας, ντυμένος γερμανικά!

Εκτός από τα θετικά αποτελέσματα της μάχης, εξαιρετικής σημασίας είναι το γεγονός ότι η γερμανική μεραρχία των Ες-Ες αναγκάστηκε να στείλει με την επιτροπή του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού (Λάρισας) επίσημο έγγραφο προς το «Στρατηγείον των ανταρτών» για την επιστροφή των αιχμαλώτων (1).

(1) Δυστυχώς δεν έγινε δυνατό να βρεθεί στο αρχείο το έγγραφο των Γερμανών. Δίνουμε ωστόσο αυτούσια την έκκληση του Μητροπολίτη που δημοσιεύτηκε τότε απ’το «Λαρισαϊκό Τύπο» της κατοχής. «Δια το στρατηγείον των ανταρτών. Εκ μέρους των στρατιωτικών αρχών κατοχής με επεσκέφθη σήμερον ο υπολοχαγός κ. Μάι και μου ανέφερεν ότι κατά την συμπλοκήν μεταξύ ανταρτών και Γερμανών, λαβούσα χώραν την 6ην του οδεύοντος μηνός εν θέσει Γκουνταμάνι (Καράλακος) εξηφανίσθησαν ο υπολοχαγός Χαίνιγκς και τρεις έως τέσσερεις Γερμανοί στρατιώται. Αι αρχαί κατοχής αξιούν όπως το ταχύτερον παραδοθούν οι εξαφανισθέντες, υποσχόμεναι ότι δι έκαστον Γερμανόν στρατιώτην ζώντα, παραδινόμενον, θα αφίενται ελεύθεροι 10 Έλληνες εκ των κρατουμένων εις τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, της εκλογής του Στρατηγείου των ανταρτών. Προς βεβαίωσιν μοι εδήλωσαν ότι η παράδοσις των Γερμανών δύναται να λάβει χώραν και τμηματικώς ή ενός εκάστου χωριστά δια να γίνηται εν τω μεταξύ η απόλυσις τών εις τα στρατόπεδα ομήρων. Εν ή όμως περιπτώσει δεν παραδοθούν, ηπείλησαν ότι θα λάβουν σκληρά μέτρα εις αντίποινα. Ποιούμαι όθεν έκκλησιν εις τα ελληνικά αισθήματα των ιθυνόντων, όπως ασκήσουν την επιρροήν αυτών, ίνα το ταχύτερον αφεθούν ελεύθεροι οι κρατούμενοι, ίνα μη θρηνήσωμεν θύματα μεταξύ των Ελλήνων αδελφών μας και καταστροφάς περιουσιών και προστεθούν νέα θύματα εις τα τόσα υπάρχοντα και νέα ερείπια επί των ήδη γενομένων. Δεν είναι άγνωστον ότι ο εκ των εξαφανισθέντων Χαίνιγκς, καθηγητής φιλόλογος ελληνομαθής και φιλέλλην εκ των ολίγων, σπουδαίας υπηρεσίας προσέφερεν εις τους Έλληνας αδελφούς κατά το διάστημα της εν Λαρίση παραμονής του, ως μαρτυρεί περί τούτου μυριόστομος φήμη ότι εμεσολάβησεν ίνα απολυθώσειν 33 άτομα εκ της περιφερείας Τρικκάλων, 67 εκ του χωρίου Κορπούρου και των πέριξ αυτών, 28 άτομα εκ του χωρίου Σουλμέζι και Χτατζημπαϊράκ, και πολλοί άλλοι. Επί πλέον γνωρίζομεν ότι ο καθηγητής Χαίνιγκς και λοιποί κρατούμενοι, ο πρώτος ως διερμηνεύς, υπηρετούν εις την ανάκρισιν και άνευ αυτών είναι αδύνατον να ενεργηθώσιν ανακρίσεις και οι κρατούμενοι όμηροι θα σήπωνται εις τας φυλακάς και τα στρατόπεδα χωρίς να έχουν την δυνατότητα να απολογηθούν, ίνα αποδεικνυομένης της αθωότητος αυτών αποδοθούν εις τας οικογενείας των. Πεποιθώς επί την ευθυκρισίαν σας, την σύνεσίν σας, τα ελληνικά και φιλάδελφα αισθήματά σας, διατελώ ευχέτης.
Ο παρά τη ιερά μητροπόλει Λαρίσης συνοδικός έξαρχος μητροπολίτης
Ο Ζύχνων Κύριλλος».

Παραθέτουμε επίσης και το συγχαρητήριο τηλεγράφημα του στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Παρόμοια τηλεγραφήματα έστειλαν και για τις επιχειρήσεις της ταχείας, Κασσάνι και άλλες ανατινάξεις των Τεμπών: «Διαβιβάστε εις τους αντάρτες, οι οποίοι έλαβαν μέρος εις την επιχείρησιν, την μεγάλη έγκριση του στρατηγείου Μέσης Ανατολής, δια την τωρινήν λαμπράν επιχείρησιν, στοπ. Πολύ μεγάλο κατόρθωμα, ακριβώς ό,τι εχρειάζετο, στοπ. Ως αποτέλεσμα αποστέλλομεν ρίψιν πυρομαχικών όσο το δυνατόν γρηγορότερα, στοπ. 825/11/5/44 Γενικόν στρατηγείον Μέσης Ανατολής»

Πηγή: Λαϊκός Δρόμος