της  Ανδριανής Στράνη

‘’Από πού ξεκινά ο τεχνίτης για να μεταβάλη ψυχικές καταστάσεις σε μορφές. Ξεκινά από τις μορφές ή από τις ψυχικές καταστάσεις; Εκείνο πού μας είναι έξω και άμεσα δομένο είναι οι μορφές και από αυτές ξεκινάει η τέχνη αλλά δε σταματάει σαυτό. Λίγο λίγο αρχίζει να πλάττη και μορφές από ψυχικές καταστάσεις. Σ` αυτό υπάρχουν διαφορές, ανάμεσα στις διάφορες τέχνες. Οι πλαστικές τέχνες είναι δεμένες περισσότερο στη μορφή. Η μουσική περισσότερο στις ψυχικές καταστάσεις. Η ποίηση βρίσκει την τελειότερη αναλογία.’’ ( Τέχνη, Δημήτριος Γληνός, 1907)

 Βλέπε,  ‘’ Άπαντα’’ (Τόμος Α΄, 1898- 1910), Εκδοτική φροντίδα, εισαγωγή, σημειώσεις Φίλιππος Ηλιού, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1983, ‘’Παράρτημα’’ σελ. 462-463).

  Ο Δημήτρης Γληνός ξαναγύρισε στον Ταύρο.

Άξαφνα, όπως χάθηκε, άξαφνα φανερώθηκε ένα πρωί στην Πλατεία η μορφή του.

Η μορφή του εξόριστου Δασκάλου. Η μορφή που έπλασε η τέχνη στη δούλεψη της Ιστορίας. Γιατί από κει ξεκίνησε ο τεχνίτης, για να δουλέψει τη forma, από την Ιστορία. Δεν είναι όμως μοναδική αφόρμηση η Ιστορία για την ανάπλαση της μορφής του στον χώρο αλλά και η ιδεολογική φόρτιση είναι συνδημιουργός   στη σμίλευση της μορφής.

Εν αρχή, ο καλλιτέχνης πλάθει τη μορφή σε συνάφεια με την Ιδέα. Εκεί φανερώνεται το χάρισμα (ταλέντο) του πλάστη, καθώς χαράζει με πιστότητα τα χαρακτηριστικά της μορφής με βάση  γνωστή  προσωπογραφία της εποχής και ολοκληρώνεται η αισθητική αξία του έργου. Τότε ο διαβάτης  θα σταθεί να δει τη μορφή και δε θα προσπεράσει το έργο.  Αλλά ακόμα και η θέαση της μορφής δεν είναι αρκετή για να επικοινωνήσει το έργο με τους ανθρώπους, εάν η κουλτούρα του τόπου δε συναντηθεί με την Ιστορία. Άραγε, μήπως με το πέρασμα του χρόνου και με τις ‘’κρίσεις’’ αρχών και αξιών, η κοινωνία αποστασιοποιήθηκε από τα ιδανικά του φιλοσόφου και παιδαγωγού;

 Αλήθεια, πώς θα όριζε την ευτυχία ο σύγχρονος άνθρωπος; Στη μαρμάρινη βάση της προτομής του Δημήτρη Γληνού είναι χαραγμένα τούτα τα λόγια:

‘’ Ευτυχισμένος είναι ο άνθρωπος που ζει και πεθαίνει για ένα μεγάλο ιδανικό’’. (Από την ακριβή γραφή του Γληνού: ‘’Ο μόνος τρόπος για να ζήσει και να πεθάνει κανείς σαν  ΑΝΘΡΩΠΟΣ  είναι να ζήσει και να πεθάνει για ένα ιδανικό.’’)

Αυτή η πρόταση ζωής και θανάτου είναι παράδειγμα και πρότυπο για το σήμερα; Ποιο είναι το νόημα της επιστροφής  του Φιλοσόφου στο κενό βάθρο της σκέψης; Ο γυρισμός του τον καιρό της κρίσης έγινε εξ ανάγκης, οπότε είναι και ανωφέλετος;

 Όσο παραμένουν αναπάντητα τα ερωτήματα αυτά, αποκρύπτονται και οι αρετές του γλυπτού. Ενδεχομένως ακόμα και να αμφισβητηθεί η προτομή ως σημείο αναφοράς στο δημόσιο χώρο, την Πλατεία που φέρει το όνομά του. Ο κίνδυνος  παραμονεύει. Χρειάζεται επαγρύπνηση ώστε το αποτύπωμα του στοχαστή να μείνει βαθύ στη συλλογική μνήμη. Μνήμη που χρειάζεται πότισμα όπως το χορτάρι που άρχισε να πυκνώνει γύρω από την προτομή με την επιστροφή του. Ωστόσο, το πότισμα της μνήμης δεν γίνεται αυτόματα όπως ποτίζεται το γκαζόν στα παρτέρια.

Η διατήρηση της συλλογικής μνήμης είναι δουλειά της λαϊκής κουλτούρας (της παιδείας και του πολιτισμού). Η δουλειά αυτή ξεκινάει από το σχολειό που βρίσκεται απέναντι από την πλατεία Γληνού. Εκεί τα παιδιά θα γνωρίσουν και θα μάθουν για τον Δάσκαλο της γειτονιάς τους. Πολύ πριν προσπεράσουν, ως ενήλικες, αδιάφορα τη Μορφή της πλατείας, είναι αναγκαίο να μελετήσουν την Ιστορία. Αυτή θα μιλήσει στα παιδιά για τον πρωτεργάτη της γλωσσοεκπαιδευτικής μεταρρύθμισης (1913-1926), του ‘’Εκπαιδευτικού Ομίλου’’ (1927), αλλά και για τον λαϊκό αγωνιστή και οργανικό διανοούμενο που πάλεψε έως το τέλος της ζωής του για τον δημοτικισμό, τον σοσιαλισμό και τη λευτεριά της πατρίδας (1927-1943).

Αλλά και ο διαβάτης της Πλατείας, αντικρίζοντας τον Δάσκαλο με το παπιγιόν και το αυστηρό ύφος αστού διανοούμενου, ενδεχομένως, απορήσει και αναζητήσει τα βήματα και την πορεία του Δημήτρη Γληνού ‘’από τον Μιστριώτη στον Λένιν ’’.

Τότε θα καταλάβει πώς έφτασε ο Δάσκαλος σ` αυτή την πλατεία και γιατί ο Λόγος του για την Παιδεία και τον Πολιτισμό είναι επίκαιρος και μεστός. Σήμερα, στην παγκοσμιοποιημένη σιωπή και τη μεταμοντέρνα σύγχυση, όπου η ζωντανή Παιδεία αντικαταστάθηκε  από την ‘’εξ αποστάσεως’’ εκπαίδευση, η παρουσία του Δημήτρη Γληνού εν μέσω πανδημίας και πλατείας είναι περισσότερο από κάθε άλλη φορά αναγκαία για την αφύπνιση των συνειδήσεων. Η επαναφορά του γλυπτού ως Συμβόλου Εποχής, τον Δεκέμβρη του 2020, είναι χαρμόσυνη είδηση  για την προοπτική(τον ορίζοντα) και της δικής μας εποχής. Το αίτημα του Δασκάλου για την αξία της Παιδείας στη διαμόρφωση- διάπλαση των νέων,  θα δοκιμαστεί στη ζωή και την πάλη των Τάξεων (σχολικών και κοινωνικών) για την αλλαγή και τη μεταμόρφωση του κόσμου.

 Η ταξική πάλη θα ζωντανέψει ή θα ατονήσει το ενδιαφέρον για τη μορφή του Γληνού.

Ένας αντίλογος των καιρών, ίσως αντέτεινε στους υπερασπιστές των ιδεών του Παιδαγωγού, ότι είναι δύσκολο να αναθάλλουν αξίες μιας αλλοτινής εποχής. Πράγματι, δεν μπορείς να μπεις στο ίδιο ποτάμι ταυτόχρονα δυο φορές. (  Ηράκλειτος, Απ. Β91: ‘’ποταμώι γαρ ουκ έστιν εμβήναι δις τωι αυτώι…’’)

Ωστόσο,δυο περιστατικά των ημερών, η ευαισθησία του Δημότη να μην αφήσει άδειο το βάθρο της Σκέψης και του Αγώνα τον δύστυχο καιρό της απουσίας του Φιλοσόφου, ο οποίος τοποθέτησε πανομοιότυπο πορτρέτο στη μαρμάρινη βάση αλλά και η παρουσία των ανθρώπων, που συγκεντρώθηκαν την επόμενη μέρα γύρω από την  προτομή, δείχνουν ότι υπάρχει ελπίδα.

Δυο εικόνες – σκηνικά της Ιστορίας του τόπου. Η τοπογραφία της Μνήμης και του Μέλλοντος. Ο ενεργός δημότης με την ταξική συνείδηση να φροντίζει το πορτρέτο του Δασκάλου και να του μιλεί… Και οι άνθρωποι της γειτονιάς, μαζεμένοι γύρω από τη Νέα προτομή να θυμίζουν τον ‘’Θίασο’’ του Θεόδωρου Αγγελόπουλου.

Στ` αλήθεια, ακόμα δε χάθηκαν όλα…

Η Ιστορία δεν τέλειωσε…

Οι προλετάριοι και οι έσχατοι αυτού του κόσμου θα έχουν τον τελευταίο λόγο…