Ευάγγελος Ρεμπάπης, Φιλόλογος, Ιστορικός

Είναι συναρπαστικό το πέρασμα του ανθρώπου από την φάση της υποταγής, στην επανάσταση και τέλος σ’ αυτήν του ελεύθερου πολίτη. Ας ξεκινήσουμε με την φράση, η Ιστορία ούτε διδάσκει ούτε επαναλαμβάνεται. Στην Ελλάδα γιορτάζουμε το ξεσηκωμό του 1821 στις 25 Μαρτίου. Ωστόσο, πριν καθιερωθεί αυτή η ημερομηνία επίσημα, στα πρώτα χρόνια της σύγχρονης ιστορίας του ελληνικού έθνους, γιορταζόταν την Πρωτοχρονιά. Η 1η Ιανουαρίου καθιερώθηκε μετά την Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, όταν ψηφίστηκε το πρώτο ελληνικό σύνταγμα, η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, το «Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος», την Πρωτοχρονιά του 1822. Την ίδια στιγμή, η 1η Ιανουαρίου ορίστηκε ως η πρώτη μέρα της ανεξαρτησίας των Ελλήνων από τους Οθωμανούς Τούρκους.   

17 χρόνια μετά την κήρυξη της Επανάστασης του 1821, το 1838, εξαγγέλθηκε βασιλικό διάταγμα από τον «ελέω Θεού» Βαυαρό βασιλέα της Ελλάδος, Όθωνα Βίτελσμπαχ, (ο πρώτος βασιλιάς του κράτους, που εκτελούσε και χρέη πρωθυπουργού, μετά την απελευθέρωσή από τον ξενικό ζυγό), για μεταφορά του εορτασμού της απελευθέρωσης από την 1η Ιανουαρίου, στις 25η Μαρτίου.

Ο Όθωνας έκανε λόγο για τη μεγάλη θρησκευτική εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, ότι θα γίνει λαμπρότερη αν καθιερωθεί ως εθνική γιορτή. Μέχρι να γίνει η μεταφορά του εορτασμού, η επέτειος της απελευθέρωσης απλά μνημονευόταν, δεν γιορτάζονταν, ούτε λάμβαναν χώρα εκδηλώσεις. Η 25η Μαρτίου καθιερώθηκε ως εθνική εορτή της χώρας μας στις 15 Μαρτίου 1838, με διάταγμα. Ακολουθεί ένα απόσπασμα:   

«…Θεωρήσαντες ότι η ημέρα της 25ης Μαρτίου είναι λαμπρά και καθ’ αυτήν εις πάντα Έλληνα δια την εν αυτή τελουμένην εορτήν του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, είναι προσέτι λαμπρά και χαρμόσυνος δια την κατ’ αυτήν την ημέραν έναρξιν του περί της ανεξαρτησίας αγώνος του ελληνικού Έθνους, καθιερούμεν την ημέραν ταύτην εις το διηνεκές ως ημέραν εθνικής εορτής».

Την 25η Μαρτίου του 1838, υπό την παρουσία ξένων πρέσβεων, έγινε η πρώτη δοξολογία στο ναό της Αγίας Ειρήνης στην οδό Αιόλου. Ακολούθησε ένα εορταστικό κλίμα, με κανονιοβολισμούς, παρέλαση του ιππικού κ.α. Απέναντι ξέσπασαν αντιδράσεις για το θέμα. Αρχηγοί και ηρωικές προσωπικότητες που επιβίωσαν από την επανάσταση, γνώριζαν ότι η καθιέρωση της 25ης Μαρτίου ήταν μία ιστορική αυθαιρεσία. Το βαυαρικό διάταγμα πλαστογράφησε την ιστορική αλήθεια. Ο πιθανότερος λόγος που αιτιολογεί την πράξη του βασιλέως είναι η αποκοπή οποιαδήποτε ταύτισης της εθνικής επετείου με την Α΄ Εθνοσυνέλευση στην Επίδαυρο, διότι το Σύνταγμα που προερχόταν απ’ αυτήν ήταν αρκετά ριζοσπαστικό για την εποχή, εμπνεόμενο από τις ιδέας του διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης, κάτι που δεν ήταν αρεστό για τον Όθωνα.   

Η αλήθεια βέβαια, διαφέρει ελαφρώς. Η σημαία της επανάστασης σηκώθηκε από το λαϊκό ηγέτη, Παναγιώτη Καρατζά, στην Πάτρα στις 21 Μάρτη. Όσο για τον “Φιλικό” Παλαιών Πατρών Γερμανό, όπως αναφέρουν τα απομνημονεύματά του, απουσίαζε. Η επανάσταση καρποφόρησε χάρη στη συμβολή της Φιλικής Εταιρείας και φυσικά της επαναστατικής διάθεσης που διακατείχε τους Έλληνες. Ταυτίζοντας την Εθνική γιορτή με τη γιορτή του «Ευαγγελισμού της Θεοτόκου», όπως λέει ο Κορδάτος, «η Εθνική γιορτή έχανε τον πολιτικό και κοινωνικό χαρακτήρα και έπαιρνε θρησκευτική απόχρωση».

Ένα τμήμα του κλήρου συμμετείχε ενεργά από την πρώτη στιγμή στον αγώνα, ο λεγόμενος κατώτερος σε αξιώματα κλήρος, με παραδείγματα, τον Γρηγόριο Δίκαιο,  γνωστό ως Παπαφλέσσα και τον Αθανάσιο Γραμματικό, Διάκο. Οι “ταλαντευόμενοι” στην ιεραρχία, υψηλό ιερατείο, αφόρισε αγωνιστές και έδειξε αντεπαναστατικό μένος κατά του αγώνα, για παράδειγμα ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄. Συνεπώς, η 25η Μαρτίου δεν αποτελεί τη μέρα της έναρξης της Επανάστασης του 1821. Η σωστή ημερομηνία είναι η 21η Μαρτίου 1821, όταν ο Φιλικός και αρχηγός της Επανάστασης της Πάτρας, ο τσαγκάρης Παναγιώτης Καρατζάς, κάλεσε το λαό να πάρει τα όπλα.

Οι πολιτικές και κοινωνικές ιδιότητες του Καρατζά, δεν ήταν δυνατό να συμβολίσουν την επανάσταση, στον αντίποδα, προτιμήθηκε κάτι πιο ιερό. Η ίδια η επέτειος της 25ης Μαρτίου αποτελεί έναν εθνικό μύθο, ο οποίος κατέχει περίοπτη θέση σαν παράδειγμα παραχάραξης των γεγονότων. Η Ελληνική Επανάσταση και η αναληθής από πλευράς ιστορίας επέτειος, χρησιμοποιήθηκε διαχρονικά για την αναπαραγωγή της κυρίαρχης ιδεολογίας και του πολιτικοοικονομικού συστήματος το οποίο εκφράζει. Μία εκδοχή που θυμίζει ένα ωραιοποιημένο παραμύθι, που μπορεί κάποιος να διαλέξει ευκολότερα.

    Σήμερα, επαναστατική πράξη νοείται η επίγνωση της κατάστασης και η παρέμβαση για την αλλαγή της, για να πάνε τα πράγματα αλλιώς. Ας κάνουμε λοιπόν την κοινωνική αυτογνωσία μας. Οι κοινωνίες αναπτύσσουν αντισώματα, αγωνίζονται και παλεύουν.

Βιβλιογραφία και Πηγές:

Τάσος Βουρνάς, Ιστορία της Νεότερης και σύγχρονης Ελλάδος, τόμος Α, σελ. 107-109, εκδόσεις Πατάκη.

Γιάννης Κορδάτος, Μεγάλη ιστορία της Ελλάδας, τόμος ΧΙ, σελ. 119-120, εκδόσεις 20ος αιώνας.

Γιώργος Μαργαρίτης, “Η Επανάσταση είναι υπόθεση πολλών”/ antapocrisis.gr

Β. Παναγιωτόπουλος, Η ιστορία ούτε διδάσκει ούτε επαναλαμβάνεται, ο ρόλος της είναι θεραπευτικός/ antikleidi.com

Ο πρώτος εορτασμός της 25ης Μαρτίου/ sansimera.gr

Ο εορτασμός της επανάστασης των Ελλήνων ενάντια στους Τούρκους γινόταν την Πρωτοχρονιά. Ο Όθωνας καθιέρωσε την 25η Μαρτίου. Γιατί αρχικά αντέδρασαν οι οπλαρχηγοί/ mixanitouxronou.gr