Η Παρασκευή Γεωργίου Γαλάνη, γεννήθηκε στην Βράχα Ευρυτανίας το έτος 1923 και κατά τα έτη 1940-44 συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση κατά των Γερμανών κατακτητών.  Όταν άρχισε ο Εμφύλιος πόλεμος ήταν από τις πρώτες γυναίκες που κατατάχθηκαν στις τάξεις των ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού.

Στις 14/8/1948 επικεφαλής μιας μικρής ομάδας διασωθέντων, κατέλαβε και κράτησε ολομόναχη, σύμφωνα με τις μαρτυρίες, και μαχόμενη έως αργά τη νύχτα, ένα αντάρτικο πολυβολείο (αμπρί) στο ύψωμα “2431, της Μαύρης Πέτρας”, συμβάλλοντας σε σημαντικό βαθμό στο να εξελιχθεί με επιτυχία ο γνωστός ελιγμός των αντάρτικων μονάδων από τον Γράμμο στο Βίτσι, το 1948.

Ο ανιψιός της Γιώργος Γαλάνης, σε μια προσπάθεια να μην λησμονηθεί η ηρωική της δράση και να κρατηθεί ζωντανή η μνήμη της, συγκέντρωσε τις απαραίτητες πληροφορίες και προφορικές μαρτυρίες ως “μνημόσυνο στη σεπτή μνήμη της” όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στο κείμενό του:

Παρασκευή Γεωργίου Κ. Γαλάνη

Βράχα Ευρυτανίας, 1923 – “Μαύρη Πέτρα” του Γράμμου, 15/08/1948 (25 ετών) Άγαμη

Η Παρασκευή Γεωργίου Κ. Ν. Ι. Γαλάνη, γεννήθηκε στην Βράχα Ευρυτανίας το έτος 1923.  Θυγατέρα του Γιώργου Κων. Γαλάνη και της Χρυσούλας Κων. Αναγνώστου (5ο παιδί τους από τα 7).  Ήταν, λένε οι χωριανοί, η ομορφότερη γυναίκα της γενιάς της, ψηλή και ξανθιά, σοβαρή με έντονη προσωπικότητα.  Η γνώμη της είχε ιδιαίτερη βαρύτητα στο περιβάλλον του χωριού της.

Ορφανή από πατέρα στα 8 της χρόνια, πήγε την περίοδο πριν την Κατοχή στην Αττική και έζησε κοντά στην οικογένεια κάποιου γιατρού.  Γύρισε στο χωριό μετά την έναρξη του πολέμου (1940-1941).  Συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση του λαού μας.  Ήταν από τα πιο δραστήρια μέλη της Ε.Π.Ο.Ν. στη Βράχα.  Μετά την Απελευθέρωση (1944) συνέχισε την κοινωνική και πολιτική της δράση, μέσα σε καθεστώς τρομοκρατίας, όπως για όλους τους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης.  Όταν άρχισε ο Εμφύλιος πόλεμος (1946), ήταν από τις πρώτες γυναίκες της περιοχής μας που κατατάχθηκαν αντάρτισσες, στις τάξεις των ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού (Δ.Σ.Ε.), όπως άλλωστε και 2 από τα αδέρφια της, ο Νίκος (1914 – 1948) και ο Παναγιώτης (1928 – 1949).

Ο μεγάλος αδερφός Νίκος, “πατέρας” για τα μικρότερα αδέρφια του, ήταν ο γραμματέας της Ε.Π.Ο.Ν. στη Βράχα.  Ήταν μία από τις εξέχουσες προσωπικότητες του χωριού.  Στον Εμφύλιο, ως κομματικό στέλεχος, διετέλεσε σαν υπεύθυνος Γραμματέας – Φρούραρχος της Βράχας.  Δεν αδίκησε κανέναν.  Μέχρι και σήμερα θρηνούν φίλοι και “αντίπαλοι” την πρόωρη απώλειά του.  Η υγεία του ήταν κλονισμένη, μετά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο (1940-1941) στις μάχες του οποίου έλαβε ενεργά μέρος στο μέτωπο της Ηπείρου.  Ενεργός στο καθήκον και πιστός στις ιδέες του ως το τέλος του, απεβίωσε τον χειμώνα του 1948 στη Βράχα, από τη φυματίωση που του έτρωγε τα σωθικά.

Ο μικρότερος αδερφός, ο ψηλός και ξανθός Παναγιώτης, Αετόπουλο στην Κατοχή, στον Εμφύλιο κατατάχθηκε από τους πρώτους στα αντάρτικα τμήματα της Ρούμελης, υπό τον λοχαγό τότε Τάκη Παπαγεωργίου από τους Δομιανούς Ευρυτανίας.  Αργότερα, την άνοιξη του 1948, τον ακολούθησε στην Ήπειρο – Λάκκα Σούλι, ως οπλοπολυβολητής στο Τάγμα του.  Σκοτώθηκε το 1949, σε κάποια μάχη στην Ήπειρο (πάντως μετά τον Μάρτιο 1949 που σκοτώθηκε ο Διοικητής του στα Γραμμενοχώρια Ιωαννίνων).

Η Παρασκευή, από την Βράχα έφυγε για την περιοχή του Γράμμου – Βίτσι τον Σεπτέμβριο του 1947, μαζί με τους πρώτους Ρουμελιώτες αντάρτες (πολύ λίγες γυναίκες) που αποσπάσθηκαν από την Ρούμελη στον Γράμμο και στο Βίτσι, για να εκπαιδευτούν στις σχολές αξιωματικών / υπαξιωματικών.  Μάλλον στο Βατοχώρι Καστοριάς, ονομάστηκε αξιωματικός ή υπαξιωματικός (?) και τοποθετήθηκε Ομαδάρχης στο επίλεκτο σώμα των Αυτοματιστών του Δ.Σ.Ε. στα Αρχηγεία Γράμμου και Δυτικής Μακεδονίας.  Στις αρχές του 1948 που άλλαξε η ονομασία των μονάδων του Δ.Σ.Ε., εντάχθηκε οργανικά στην 102 Ταξιαρχία (του μετέπειτα μάρτυρα, Γιώργου Γιαννούλη).

Μας είναι άγνωστο σε ποιο ακριβώς τάγμα.  Ήταν πάντως σε κάποιον επίλεκτο λόχο Αυτοματιστών.  Στις μάχες η κύρια αποστολή τους ήταν να κάνουν πόλεμο με τον αντίπαλο εκ του συστάδην και φυσικά ρίχνονταν στην μάχη σε αποφασιστική στιγμή για να κρίνουν την έκβασή της υπέρ των δυνάμεων του Δ.Σ.Ε.  Ο επίλεκτος αυτός λόχος αποτελούταν κυρίως από Ρουμελιώτικα παιδιά και λίγα απ’ αυτά τελικά επιβίωσαν.  Γι’ αυτό οι πληροφορίες για την Παρασκευή είναι λιγοστές.

Δεν εξακριβώθηκε σε πόσες μάχες συμμετείχε ακριβώς και εάν είχε τραυματισμούς.  Από κάποιες πληροφορίες, συμμετείχε στην άνοιξη – καλοκαίρι του 1948 στις μάχες: “Πυρσόγιαννης”, “Ασπραγγέλων Ζαγορίου”, Κλέφτη”, “Γκόλιο – Κάμενικ” και στην μεγάλη μάχη του “Γράμμου” το καλοκαίρι του 1948.

Η “Ταξιαρχία Γιαννούλη”, υπεράσπιζε στην μάχη αυτή τον τομέα του Δυτικού Γράμμου / Αλβανικά σύνορα.  Εκεί με προδοσία κάποιου Λοχαγού της Ταξιαρχίας (τον αναφέρουν πολλοί σε βιβλία τους, αλλά χωρίς να λένε ποιός τελικά ήταν – … ιστορικό κενό) που παραδόθηκε στο αντίπαλο Εθνικό Στρατό (Ε.Σ.). Ο προδότης, τα ξημερώματα της 14/08/1948, οδήγησε τους Λ.Ο.Κ.ατζήδες του Ε.Σ. μέσα από το αλβανικό έδαφος, στις “πλάτες” των ανταρτών, στην περιοχή “Μπάρα” ή “Μπάτρα” όπου ήταν ο σταθμός Διοίκησης της 102 Ταξιαρχίας του Δ.Σ.Ε.  Έτσι “έσπασε” το μέτωπο του Δυτικού Γράμμου.  Ο λόχος της Παρασκευής που μάχονταν νοτιότερα στο “Κάμενικ”, πήρε διαταγή να συμπτυχθεί αμυνόμενος μ’ όλα τα μέσα μέχρι βορειότερα προς το χωριό Πλικάτι και την ψηλότερη κορυφή του Γράμμου, με την ονομασία “2522”, που ήταν το στρατηγικότερο σημείο για τους αντιπάλους στη μάχη του Γράμμου, το 1948.

Από τον λόχο των “Αυτοματιστών” αυτήν την μέρα, 14 Αυγούστου 1948, οι μαχητές του έπεσαν ηρωικά σχεδόν όλοι (και ο λοχαγός τους) σε αυτήν την σύμπτυξη – άνιση μάχη που έδωσαν.

Η Παρασκευή, επικεφαλής μιας μικρής ομάδας διασωθέντων, από το μεσημέρι κατέλαβε και κράτησε μαχόμενη έως τη νύχτα, ένα αντάρτικο πολυβολείο (αμπρί) στο ύψωμα “2431, της Μαύρης Πέτρας”, το οποίο είναι βορειοδυτικά και πάνω από το χωριό Πλικάτι Γράμμου, δίπλα στα αλβανικά σύνορα, το αμέσως προηγούμενο νοτιότερα πριν από την ψηλότερη κορυφή του Γράμμου, “2522”.

Αφού σκοτώθηκε και ο τελευταίος μαχητής της – ο χειριστής του πολυβόλου “ΒΙΚΕΡΣ” – πήρε αυτή το πολυβόλο στα χέρια της, αμύνθηκε και καθήλωσε ολόκληρο το 521 Τάγμα του αντιπάλου Ε.Σ., (ο αντίπαλος έπρεπε να καταλάβει την “Μαύρη Πέτρα” για να κατευθυνθεί στο ύψωμα “2522”), έως την ώρα 3.00 το πρωί, ξημερώματα της 15/08/1948.  Εκείνη την νυχτερινή ώρα, σε ανάπαυλα της μάχης, ο Ταγματάρχης του 521 Τ.Π. της “Επίλεκτης” 9ης Μεραρχίας του Ε.Σ., έδωσε διαταγή στον Επιλοχία του να “συρθεί έρπειν” έως την κορυφή της “Μαύρης Πέτρας” που ήταν το εχθρικό τους αντάρτικο πολυβολείο και να ρίξει χειροβομβίδες ώστε αυτό να σιγήσει.  Η διαταγή ήταν σαφής, να μην γυρίσει πίσω εάν δεν εκτελέσει την διαταγή του.

Έτσι ηρωικά, επιτελώντας ως το τέλος την αποστολή και τα ιδανικά της, έπεσε η λεβέντισσα Παρασκευή, χτυπημένη θανάσιμα από τα θραύσματα των χειροβομβίδων.

Αυτόπτης μάρτυρας του ηρωικού θανάτου της Παρασκευής και τραγικός αντίπαλός της στην μάχη αυτή, ήταν ο πρώτος ξάδελφός της, από την Βράχα Ευρυτανίας, ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝ. ΧΟΥΠΑΣ, ο οποίος υπηρετούσε σαν έφεδρος Νοσοκόμος, στο 521 Τ.Π. της 9ης Μεραρχίας του Ε.Σ.

Ο μπάρμπα – Γιάννης μου εξιστόρησε την ιστορία του θανάτου της Παρασκευής, το καλοκαίρι του 2006 στη Βράχα Ευρυτανίας, με έντονα συναισθήματα.  Ήταν συγκινημένος και ταραγμένος με τη θύμηση των γεγονότων.  Και πώς να μην ήταν… Παρόντες, η κόρη του Σαβούλα και ο γαμπρός του Στέργιος Χορταριάς.

“…Αφού σπάσαμε το μέτωπο του Δυτικού Γράμμου με προδοσία, πήραμε διαταγή στις 14/08/1948 να κινηθούμε γρήγορα με το τάγμα μας προς κατάληψη της στρατηγικής ψηλής κορυφής του Γράμμου, “2522”.  Εμπόδιο στην αποστολή μας ήταν ένα αντάρτικο πολυβολείο που κρατούσε γερά το ύψωμα “Μαύρη Πέτρα”.  Αυτό ήταν το τελευταίο ύψωμα πριν το “2522”.  Εκεί οι αντάρτες μας κράτησαν μέσα στη ρεματιά όλη την ημέρα της 14/08/1948.  Με συνεχόμενες επιθέσεις δεν μπορέσαμε να το καταλάβουμε.  Είχαμε πολλούς νεκρούς.  Το βράδυ στις 3.00 η ώρα μετά τα μεσάνυχτα, ο Ταγματάρχης μας απελπισμένος δίνει διαταγή στον Επιλοχία με “έρπειν” να συρθεί ως το πολυβολείο και να ρίξει χειροβομβίδες, ώστε να ακινητοποιήσει τους αντάρτες και το πολυβόλο ΒΙΚΕΡΣ που μας έκανε τόση ζημιά όλη την ημέρα.  Αλλιώς να μην γυρίσει πίσω.  Έτσι έγινε.  Όταν έπεσαν οι χειροβομβίδες, εγώ σαν Νοσοκόμος του Τάγματος πήγα να δω για πιθανούς επιζώντες τραυματίες αντάρτες.  Εκεί βρήκα νεκρή πάνω στο πολυβόλο την αγαπημένη ξαδέρφη και συνομήλική μου Παρασκευή Γ. Γαλάνη, ζεστή ακόμη.  Ταράχτηκα πολύ.  Μ’ έπιασε τρέμουλο.  Έκανα μέρες να συνέλθω.  Δίπλα της κρύοι από ώρες ήταν 5 -6 νεκροί αντάρτες.  Στο τάγμα μου είχε κάνει μεγάλη ζημιά και νομίζαμε ότι έχουμε να κάνουμε μ’ αρκετούς αντάρτες.  Δεν ξέραμε ότι τη ζημιά μας την έκανε μια γυναίκα.  Εκεί στο ύψωμα “Μαύρη Πέτρα” του Γράμμου, λίγα μέτρα από τ’ Αλβανικά σύνορα, ζήτησα από τον Ταγματάρχη και θάψαμε αυτήν την ηρωική γυναίκα μαζί με τα παράσημα ανδρείας που κρέμονταν στη μέσα τσέπη του χιτώνιού της.  Στην τσέπη της είχε πρόσφατη τη διαταγή του Αρχηγείου των ανταρτών, που την παρασημοφορούσαν για ηρωικές πράξεις της στη μάχη του “Κλέφτη” που προηγήθηκε, τον Ιούλιο του 1948.  Στο ύψωμα αυτό της “Μαύρης Πέτρας”, πάνω και δυτικά από το χωριό Πλικάτι, πρέπει να βρίσκονται ακόμη και σήμερα τα κοκκαλάκια της.  Αιωνία η μνήμη της!

…Όσους αιχμαλώτους πιάσαμε “χτενίζοντας” μαχόμενοι από τα ξημερώματα της 14/08/1948, γύρω στους 70, τους είχαμε στείλει μ’ έναν Ανθυπολοχαγό του Τάγματός μας στην Κόνιτσα, για να προωθηθούν για τις Φυλακές στα Γιάννενα, ώστε αργότερα να δικαστούν.

Αργότερα μάθαμε ότι στο δρόμο Κόνιτσα – Γιάννενα, μέσα στην ποταμιά, τους έσφαξαν όλους οι φονιάδες ντόπιοι Μ.Α.Υ.δες και οι άθλιοι τους έκοψαν τα κεφάλια για να εισπράξουν τις πιθανές επικηρύξεις.  Μεταξύ αυτών και ένα κορίτσι του τσαγκάρη του Οικονόμου, από την γειτονική μας Φουρνά Ευρυτανίας.  Πρόσφατα στεναχωρήθηκα γιατί έστειλα γραπτό στην εφημερίδα της Φουρνάς για να δημοσιεύσουν το γεγονός και δεν μου το δημοσίευσαν.  Ήθελα να μάθουν οι συγγενείς πώς και πού πάει το κορίτσι τους.

Παιδί μου, καταραμένος πόλεμος αυτός ο Εμφύλιος.

Να πάει κατ’ ανέμου και να μην ματαγυρίσει”.

ΩΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ:

Εξ’ αιτίας αυτής της ημέρας, της 14/08/1948, το 521 Τ.Π. του Ε.Σ. και κατ’ επέκταση η 9η Μεραρχία δεν κατάφερε να καταλάβει την κορυφή “2522”, που ήταν η κύρια αποστολή της.

Την κατέλαβαν στις 15/08/1948 οι Σαμποτέρ και μικρά τμήματα της 105 Ταξιαρχίας του Δ.Σ.Ε. και την κράτησαν ως τα ξημερώματα της 21/08/1948, έως ότου να περάσουν όλα τα τμήματα των ανταρτών από τον Γράμμο, μέσα από τα στενά της Αλεβίτσας και να κατευθυνθούν στο Βίτσι. (Ο γνωστός επιτυχής ελιγμός του 1948 των αντάρτικων μονάδων, από τον Γράμμο στο Βίτσι).  Στην σημαντική επιτυχία αυτή συνέβαλλαν με την ίδια τη ζωή τους και οι λίγοι μαχητές της ομάδας της Παρασκευής Γεωρ. Γαλάνη.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ:

Η Παρασκευή αγαπιόταν με τον γείτονά της στην Βράχα, ΓΙΑΝΝΗ ΓΕΩΡ. ΚΑΡΚΑΝΗ. Τα σχέδια και τα όνειρά τους για μία ευτυχισμένη ζωή έμειναν ανεκπλήρωτα μετά τον χαμό της.  Μαράζι στη καρδιά του Γιάννη.  Τον “τρώει” και σήμερα 88 χρόνων, μολογάει τι κορίτσι αγάπησε κι έχασε.  (Από τη ΜΑΡΤΥΡΙΑ της παιδικής φίλης και συναγωνίστριάς της, ΧΡΥΣΟΥΛΑΣ ΚΩΝ. ΡΑΝΤΗ – ΜΗΤΣΙΟΥ).

Τις μαρτυρίες τους για την Παρασκευή Γ. Γαλάνη έδωσαν το έτος 2007 οι:

1. ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΝΙΚ. ΓΑΛΑΝΗ (1925), από τη Βράχα, συζ. Γιάννη Στ. Τσιρίγκα, 1η ξαδέλφη της Παρασκευής, (Αντάρτισσα: Ρούμελη (1947), Γράμμος – Βίτσι (1948 – 1949).
2. ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΥΛ. ΤΣΙΡΙΓΚΑΣ (1925), από τον Κλειτσό Ευρυτανίας. (Αντάρτης: Ρούμελη (1947), Γράμμος – Βίτσι (Από Οκτώβριο 1947 – 1948 – 1949).
3. ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝ. ΜΗΤΣΙΟΣ (1920), από τη Βράχα. (Αντάρτης: Ρούμελη (1946 – 1947), Ήπειρος (1948 – 1949).
4. ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΚΩΝ. ΡΑΝΤΗ, από τη Βράχα, συζ. Γιάννη Κων. Μήτσιου, παιδική φίλη της Παρασκευής. (Αντάρτισσα: Ρούμελη (1947), Γράμμος – Βίτσι (Από Φεβρουάριο 1948 – 1949).
5. ΘΩΜΑΣ ΝΙΚ. ΜΑΛΛΙΟΣ, από τη Βράχα. (Αντάρτης: Ρούμελη (1947), Γράμμος – Βίτσι (Από Οκτώβριο 1947 – 1948 – 1949).
6. ΗΛΙΑΣ ΔΗΜ. ΤΣΟΥΤΣΙΚΑΣ, από τη Βράχα. (Αντάρτης: Ρούμελη (1947), Γράμμος – Βίτσι (Από Οκτώβριο 1947 – 1948 – 1949).
7. ΓΙΑΝΝΗΣ ΗΛ. ΤΟΜΠΡΟΥΚΗΣ, από τη Βράχα. (1949).
8. ΜΗΤΣΙΟΣ ΚΩΝ. ΤΣΙΡΩΝΗΣ, από τη Βράχα. (Αντάρτης: Ρούμελη (1947), Ήπειρος (1948).
9. Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ (αδέρφια, ξαδέρφια, ανίψια της).

Η 1η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ της Παρασκευής Γαλάνη, όπου κρατά στα χέρια της το αυτόματό της και στο στήθος φέρει το παράσημό της, βρέθηκε στο “Ημερολόγιο της Π.Ε.Α.Ε.Α. του έτους 2007” (στον μήνα Φεβρουάριο) και αναγνωρίστηκε το έτος 2007, από τους παραπάνω συναγωνιστές της, καθώς και από την αδερφή της Αλεξάνδρα συζ. Κων/νου Πάνου, την νύφη της Λίτσα συζ. Ζαχαρία Γαλάνη και από τα ξαδέρφια της, Κώστα Ιωάν. Γαλάνη, Γιάννη Κων. Χούπα.

Η 2η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ της, είναι παρόμοια της πρώτης, αποτυπώθηκε την ίδια ημέρα, από τον φωτογράφο Απόστολο Μουσούρη και βρέθηκε στο βιβλίο / λεύκωμα, “Φωτογραφίζοντας το Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας” (Έκδοση: Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2016).

Ως μνημόσυνο στη σεπτή μνήμη της,

ο ανιψιός της από πρώτο της ξάδελφο,

Γιώργος Κων. Ι. Γαλάνης