Χρήστος Κάτσικας

Σύμφωνα με όσα είπε η υπουργός Παιδείας τη Δευτέρα 28 Ιουνίου στην εκδήλωση με θέμα «Κάνουμε πράξη το όνειρο» όπου παρουσιάστηκε το «νέο αναβαθμισμένο σχολείο» με την παρουσία του πρωθυπουργού, ο πρώτος από τους τέσσερις βασικούς άξονες μέσω των οποίων επιτυγχάνεται η αναβάθμιση του σχολείου και η παιδεία αλλάζει στην πράξη είναι το σχολείο των σύγχρονων δεξιοτήτων.

Στο υποχρεωτικό ωρολόγιο πρόγραμμα όλων των Νηπιαγωγείων, Δημοτικών και Γυμνασίων εντάσσονται από το Σεπτέμβριο τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων (με θεματικές όπως σεβασμός στο περιβάλλον, εκπαιδευτική ρομποτική, σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, εθελοντισμός, επιχειρηματικότητα, οδική ασφάλεια), σε συνέχεια της πιλοτικής εφαρμογής τους το προηγούμενο σχολικό έτος σε 218 σχολεία της χώρας.

Νέες δραστηριότητες

Όπως είπε η υπουργός Παιδείας, «τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων αποτελούν καινοτόμο διδακτική και εκπαιδευτική δράση και στόχος τους είναι η ενίσχυση της καλλιέργειας ήπιων δεξιοτήτων, δεξιοτήτων ζωής και δεξιοτήτων τεχνολογίας και επιστήμης στους μαθητές και στις μαθήτριες».

Ο κόσμος της εκπαίδευσης, για να μη χάσει το δάσος από το οπτικό του πεδίο, καλό είναι να κάνει ένα βήμα στα πλάγια για να δει καθαρότερα μπροστά του. Γιατί είναι αλήθεια ότι η παραπάνω «ειρηνική συναυλία» διακηρύξεων δεν μπορεί να ερμηνευτεί σωστά αν δεν συσχετιστεί με τις αρνητικές -για τον κόσμο της εργασίας- εξελίξεις στην οικονομία και την πολιτική. Αν, όμως, παραμερίσει κανείς την αποφθεγματική φλυαρία που αποκρύπτει επιμελώς με την ανώδυνη όψη της και την περίτεχνη μορφή τούς κώδικες αποκρυπτογράφησής της, μπορεί να ανακαλύψει την πολιτική μάρκετινγκ που επιχειρεί η πολιτική ηγεσία του ΥΠΑΙΘ στη σχολική εκπαίδευση.

Πρόσφατα ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης και ο πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ) κ. Παπαλεξόπουλος συμφώνησαν ότι για την ανεργία φταίνε τα προγράμματα σπουδών, με τον ΣΕΒ να απαιτεί «επένδυση σε περισσότερες, καλύτερες και σύγχρονες δεξιότητες, οι οποίες είναι αναγκαίες για την αποτελεσματική λειτουργία των επιχειρήσεων». Πρόκειται βεβαίως για μια μόνιμη επωδό σε παρεμβάσεις που αφορούν την κυρίαρχη αναπτυξιακή στρατηγική.

Παράλληλα στην έκθεση για την παιδεία με τίτλο «Παιδεία STEM για καινοτομία και ευημερία», ο ΣΕΒ προτείνει τον ανασχεδιασμό των αναλυτικών προγραμμάτων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με έμφαση στα STEM (Επιστήμη-Τεχνολογία-Μηχανική και Μαθηματικά) και θεσμικές ρυθμίσεις για πιο ευέλικτα αναλυτικά προγράμματα.

Λίγο νωρίτερα, στο πλαίσιο των συγκοινωνούντων δοχείων, με βάση την αξιολόγηση των δεξιοτήτων των ενηλίκων (PIAAC), αλλά και των μαθητών (PISA), ο ΟΟΣΑ εξέδωσε την έκθεση «Το μέλλον της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων. Η εκπαίδευση το 2030» (Τhe future of education and skills. Education 2030) και την ίδια στιγμή δημιούργησε ξεχωριστή ιστοσελίδα για τις δεξιότητες.

Πέρα από τους μύθους

Ωστόσο, οφείλουμε να σημειώσουμε σε αυτό το σημείο ότι αυτή η εικόνα (έλλειψη δεξιοτήτων) έρχεται σε σύγκρουση με την πραγματικότητα. Οπως έχει αποδείξει και το brain drain, δυναμικό υψηλής ειδίκευσης και μόρφωσης υπάρχει στη χώρα, το ίδιο και οι επιτυχημένες διαδρομές πτυχιούχων ή εργαζομένων από την Ελλάδα στο εξωτερικό. Οι διαφορές στις διεθνείς εκθέσεις μαθητικών επιδόσεων αποτυπώνουν κυρίως διαφορές εκπαιδευτικών προτύπων παρά δεξιοτήτων.

Στους χώρους εργασίας βλέπουμε ότι οι νέες και οι νέοι εργαζόμενοι διαθέτουν υψηλότερο επίπεδο γνώσεων σε σχέση με μια γενιά πριν, συμπεριλαμβανομένου και υψηλού επιπέδου ψηφιακού αλφαβητισμού, και κάνουν μεγάλη προσπάθεια συγκέντρωσης τυπικών και ουσιαστικών προσόντων. Οταν προσφέρονται θέσεις εργασίας, υπάρχει όχι μόνο πληθώρα υποψηφίων αλλά και υπερεπάρκεια γνώσεων και δεξιοτήτων. Ακόμα και προβλήματα όπως η απουσία εξοικείωσης με μορφές βιομηχανικής παραγωγής που απλώς δεν υπάρχουν στη χώρα σε μεγάλη κλίμακα (π.χ. μεγάλες γραμμές παραγωγής αυτοκινητοβιομηχανίας με ρομπότ) αφορούν ελλείμματα της παραγωγικής βάσης, όχι των εργαζομένων.

Η όλη επιχείρηση του ΥΠΑΙΘ αφορά τον εξοβελισμό της στέρεης και ολοκληρωμένης γνώσης, την αντικατάστασή της με εφήμερες δεξιότητες και το άνοιγμα του δρόμου για άμεση πρόσβαση των επιχειρήσεων στο σχολείο. Είναι χαρακτηριστικό ότι εμπλέκει μέσω πρόσκλησης του ΙΕΠ μια σειρά κρατικούς και μη κρατικούς, ιδιωτικούς φορείς, από την Ελληνική Αστυνομία έως ΜΚΟ, την περιφερειακή και τοπική αυτοδιοίκηση και αθλητικές ομάδες στο στρατηγικό πεδίο της παραγωγής εκπαιδευτικού υλικού.

Οι «ήπιες δεξιότητες», οι «χρήσιμες δεξιότητες», οι «νέες εκπαιδευτικές θεματικές» και τα «εργαστήρια δεξιοτήτων», που κλίνει σε όλες τις πτώσεις η υπουργός Παιδείας, σε καμιά περίπτωση δεν αποτελούν συγκεκριμένη πολιτική ιδιοκτησία και καινοτομία της νέας ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας, αλλά συνέχεια, με διαφορετικό, ενδεχομένως, πολιτικό μείγμα, όλων των ηγεσιών του υπουργείου Παιδείας από το 2010 και μετά, καθώς απλά αναπαράγουν την εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ (οι δεξιότητες αυτές περιγράφονται εδώ και χρόνια στις κατευθύνσεις του ΟΟΣΑ, καθώς με βάση αυτές χτίστηκε ο διαγωνισμός PISA, με τη γνωστή αξιοποίηση των αποτελεσμάτων του) και το εκπαιδευτικό του πρόγραμμα στην προοπτική ανάπτυξης μιας ευέλικτης εργατικής δύναμης σε συνθήκες καθολικής εργασιακής ανασφάλειας. Στο πλαίσιο αυτό καθόλου τυχαία δεν είναι και η αναφορά του ΥΠΑΙΘ σε ελληνική PISA, δηλαδή αποτίμηση αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού συστήματος σε μαθητές Στ’ Δημοτικού και Γ’ Γυμνασίου.

Καλυμμένη υποτίμηση

Οι «ήπιες δεξιότητες», ο εθελοντισμός και η επιχειρηματικότητα, η προσαρμοστικότητα και η ανθεκτικότητα, η ρομποτική και η παραγωγικότητα, που εντάσσονται στους θεματικούς κύκλους των «εργαστηρίων δεξιοτήτων», αφ’ ενός παρεμβαίνουν στον προσανατολισμό και στο μορφωτικό περιεχόμενο του σχολείου, αφ’ ετέρου υπονομεύουν τα μορφωτικά και εργασιακά δικαιώματα, προωθώντας τον ατομικισμό, τον ανταγωνισμό και την άμεση εμπλοκή ιδιωτικών συμφερόντων στην εκπαίδευση.

Το ζήτημα των δεξιοτήτων είναι εξαιρετικής σημασίας, γιατί σχετίζεται άμεσα με το τι και το πώς μαθαίνουν τα παιδιά στο σχολείο, τι άνθρωπο, τι εργαζόμενο πρέπει να βγάλει το σχολείο, ώστε να είναι φτηνός, πειθαρχημένος, αποδοτικός και εκμεταλλεύσιμος. Ο δικός μας ΣΕΒ, που εξειδικεύει την παραπάνω «γραμμή», απαιτεί «επένδυση σε περισσότερες, καλύτερες και σύγχρονες δεξιότητες, οι οποίες είναι αναγκαίες για την αποτελεσματική λειτουργία των επιχειρήσεων».

Ουσιαστικά ΣΕΒ-ΥΠΑΙΘ-ΙΕΠ-ΑΔΙΠΠΔΕ, με βάση τις προτάσεις του ΟΟΣΑ, επιχειρούν να ολοκληρώσουν τον καμβά ενός φτηνού σχολείου, προσανατολισμένου στην αγορά και τις δεξιότητες, τεχνοκρατικού, απογυμνωμένου από κάθε ευρύτερο μορφωτικό ρόλο.