“Όταν ήρθαν οι ιεραπόστολοι, οι Αφρικανοί είχαν τη γη και οι ιεραπόστολοι κρατούσαν τη Βίβλο. Μας έμαθαν να προσευχόμαστε με τα μάτια κλειστά. Όταν τα ανοίξαμε, εκείνοι είχαν τη γη κι εμείς κρατούσαμε τη Βίβλο” (Γιόμο Κενυάτα)

Στα τέλη του 19ου αιώνα και κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας και του ιμπεριαλισμού, ευρωπαϊκές δυνάμεις, με πρωταγωνιστές τη Βρετανία, τη Γαλλία και το Βέλγιο δημιούργησαν αποικίες στην Αφρική. Το 1895, βρετανοί αποικιοκράτες εγκαταστάθηκαν στην Κένυα. Η μεγαλύτερη εθνότητα της Κένυας, αυτή των Κικούγιου, μαζί με τους Μασάι και Κάμπα εξαναγκάστηκαν να μετοικήσουν σε άνυδρες εκτάσεις.

Η πλειοψηφία του πληθυσμού της Κένυας επιβίωνε χάρη στην αγροτική παραγωγή και κυρίως από την καλλιέργεια καφέ και τσαγιού. Τα εύφορα εκτάρια γης που είχαν στην ιδιοκτησία τους, μεταβιβάστηκαν βίαια στους λευκούς αποίκους και ο ντόπιος πληθυσμός εξαναγκάστηκε να δουλεύει κάτω από άθλιες συνθήκες στα κτήματα που δικαιωματικά του ανήκαν.

Σημάδια αντίστασης

Μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου, οι Κενυάτες περίμεναν καλύτερη αντιμετώπιση από τους Βρετανούς αποίκους. Πολλοί από τους Κικούγιου και τους Μασάι είχαν πολεμήσει με τους Άγγλους κατά του Ναζισμού. Παρόλα αυτά, μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1940, πάνω από ένα εκατομμύριο Κικούγιου είχαν εκτοπιστεί από τα σπίτια τους προκειμένου να εγκατασταθούν Ευρωπαίοι. Παράλληλα, οι Άγγλοι είχαν επιβάλει εξευτελιστικούς φόρους στους φτωχούς ντόπιους, με χαρακτηριστικότερο τον «φόρο της Καλύβας», έναν φόρο που αντιστοιχούσε σε δυο μήνες εργασίας.

Οι λευκοί δωροδοκούσαν ντόπιους που δούλευαν για τη βρετανική αποικιοκρατία, με σκοπό να ηρεμούν τα πλήθη και να προωθούν τους στόχους της Βρετανικής Κυβέρνησης. Οι πρώτοι που αντέδρασαν ήταν οι Κικούγιου, που αποτελούσαν και το 20% του αφρικανικού πληθυσμού της Κένυας. Οι αποικιοκράτες απαντούσαν με εκτελέσεις και σκληρές τιμωρίες.

Αυτό ήταν και η αρχή για τη δημιουργία μιας οργάνωσης που θα διεκδικούσε την εθνική κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Κένυας.

Η «μυστική κοινότητα» των Μάου Μάου

Στις αρχές του 1950, οι περισσότεροι Κικούγιου μαζί με μέλη των φυλών Έμπου και Μέρου εγκαταστάθηκαν στο Ναϊρόμπι. Όλοι τους ήταν εξαθλιωμένοι και απογοητευμένοι από τη μεταχείριση που δέχτηκαν τόσο από τους ευρωπαίους αποίκους όσο και από την πολιτική της χώρας τους. Η αντίδρασή τους πήρε μορφή εξέγερσης και το 1952, ξεκίνησαν οι πρώτες μεμονωμένες επιθέσεις εναντίον ορισμένων Κικούγιου που δήλωναν πίστη στην Κυβέρνηση.

Οι εξεγερμένοι έμειναν γνωστοί ως «Μάου Μάου». Η προέλευση του ονόματός τους δεν είναι ξεκάθαρη. Αρκετοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι η ονομασία «Μάου Μάου» πιθανόν να ήταν αναγραμματισμός της λέξης Ούμα- Ούμα, που σήμαινε «φύγε-φύγε». Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι η ονομασία «Μάου- Μάου» ήταν το ακρωνύμιο από τη φράση – γραμμένη στη γλώσσα Σουαχίλι: «Mzungu Arudi Ulaya, Mwafrika Apate Uhuru» που σήμαινε «αν ο λευκός γυρίσει στην Ευρώπη, ο Αφρικανός θα ελευθερωθεί».

Οι επικεφαλής πάντως των Μάου Μαόυ, δεν αποκαλούνταν ποτέ έτσι. Προτιμούσαν τον τίτλο, «Στρατός της Κενυατικής Γης και Ελευθερίας». Ορμητήριό τους ήταν οι δασικές περιοχές της Αμπερντάρε και του Μάουντ Κένυα. Ο μοναδικός τους οπλισμός ήταν μαχαίρια, και αυτοσχέδια όπλα. Η ένοπλη οργάνωση αριθμούσε περίπου 20.000 αντάρτες, ανάμεσα στους οποίους και μελλοντικός πρόεδρος της χώρας, Γιόμο Κενυάτα, και στράφηκε και σε επιθέσεις λευκών αποίκων, πολλές από τις οποίες ήταν βάναυσες.

Καθώς οι επιθέσεις αυξάνονταν, παρόμοια κινήματα που απαιτούσαν εθνική ανεξαρτησία και τον διωγμό των Βρετανών, υιοθέτησαν περισσότερο ριζοσπαστικές και ακραίες θέσεις, παρόμοιες με αυτές των Μάου Μάου.

Στις 20 Οκτωβρίου 1952, ο τότε κυβερνήτης της αφρικανικής χώρας, Έβελιν Μπάρινγκ, κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ο μοναδικός οπλισμός των «Μάου Μάου» ήταν μαχαίρια και αυτοσχέδια όπλα.

Από τις επιθέσεις των «Μάου Μάου», σκοτώθηκε ένα παιδί αποίκων. Για τη βρετανική αποικιοκρατία, το 6χρονο παιδί έγινε σύμβολο προπαγάνδας εναντίων της παραστρατιωτικής οργάνωσης. Σύμφωνα με τη έκθεση του «Colonial Office», που βγήκε στη δημοσιότητα το 1960, οι «Μάου Μάου» ήταν «τρομοκράτες και βασίζονταν σε ένα θανατηφόρο μείγμα ψευδοθρησκείας, εθνικισμού και σατανικών μορφών μαύρης μαγείας».

Παράλληλα, τους χαρακτήριζαν κανίβαλους, επικίνδυνους και απολίτιστους, μια φυλετική αίρεση προσκολλημένη σε βάρβαρες τελετές μύησης των προγόνων τους που δολοφονούσαν αμάχους.

Το 1952, ο στρατιωτικός Τζον Χάρτινγκ, που υπηρετούσε σε σημαντικές θέσεις στον βρετανικό αυτοκρατορικό στρατό, επισκέφτηκε την Κένυα. Στην έκθεση που έστειλε στο «Colonial Office», ανέφερε ότι οι «Μάου Μάου» ήταν απεχθείς και σύντομα θα έπαιρναν τον νόμο στα χέρια τους. Για αυτό και όταν επέστρεψε στη Αγγλία, απαίτησε να σταλθούν και άλλες στρατιωτικές δυνάμεις στην Κένυα για να περιορίσουν τους καταπιεσμένους Αφρικανούς, αλλά και να δημιουργηθούν στρατόπεδα συγκέντρωσης. Έτσι και έγινε. Στην Κένυα υπήρχαν 11 τάγματα πεζικού, χιλιάδες αστυνομικοί αλλά και άρματα μάχης, καθώς και βομβαρδιστικά οχήματα.

Η «Επιχείρηση Άνβιλ» ήταν καθοριστική. Βρετανικές δυνάμεις 25 χιλιάδων ατόμων εισέβαλαν στο Ναϊρόμπι και έπειτα από δύο εβδομάδες συνέλαβαν περισσότερους από 50 χιλιάδες αντάρτες. Ειδικότερα, μέσα σε δύο χρόνια, η βρετανική αεροπορία είχε ρίξει σχεδόν 6 εκατομμύρια βόμβες στις δασικές περιοχές που κρύβονταν οι «Μάου Μαόυ».

Έως το 1955 η εξέγερση είχε κατασταλεί.

Το σχέδιο του Χάρντινγκ είχε πετύχει, γι’ αυτό και χρόνια αργότερα ο βρετανός στρατιωτικός έμεινε γνωστός ως ο «εξολοθρευτής των Μάου Μάου». Η επόμενη αποστολή του ήταν η καταστολή της εξέγερσης στην Κύπρο που διεκδικούσε την ένωσή της με την Ελλάδα.

Η «τεχνική της διάλυσης»

Από το 1955 μέχρι το 1960, που έληξε η κατάσταση έκτακτης ανάγκης για την Κένυα, 350.000 άτομα συνελήφθησαν και εγκλείστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, χωρίς να περάσουν από δίκη. Συνολικά, υπολογίζεται ότι 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι, κυρίως από τη φυλή των Κικούγιου υπέστησαν αντίποινα από τη Βρετανική Αποικιοκρατία, ανάμεσά τους και πολλά γυναικόπαιδα.

Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Αφρικής, χιλιάδες βασανίστηκαν και εκατοντάδες εκτελέστηκαν. Οι αποικιακές αρχές εφάρμοσαν την «τεχνική της διάλυσης» μια τεχνική που περιείχε σωματική κακοποίηση και ψυχολογικό πόλεμο, ώστε οι «Μάου Μάου» να «σπάσουν» και να απαρνηθούν τον όρκο τους. Τα βασανιστήρια ποίκιλαν. Αρκετούς, αφού τους ξυλοκοπούσαν αλύπητα, του πετούσαν στο έδαφος, τους πατούσαν το λαρύγγι και τους τάιζαν λάσπη.

Σύμφωνα με την Καρόλαιν Έλκινς, ιστορικό στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, τα βασανιστήρια των Βρετανών ξεπερνούσαν κάθε φαντασία. Υπάρχουν περιπτώσεις που Αφρικανοί κάηκαν ή ψήθηκαν ζωντανοί. Οι δολοφονίες ανταρτών, ο ευνουχισμός αντρών και οι βιασμοί γυναικών ήταν συχνό φαινόμενο, όπως και οι ακρωτηριασμοί, αλλά και ο υποσιτισμός.

Ο δρόμος προς τη δικαιοσύνη

Τα περισσότερα αρχεία των Βρετανών καταστράφηκαν, όταν η Βρετανία επίσημα αποχώρησε από την Κένυα. Ωστόσο, μερικά αρχεία που βρέθηκαν κρυμμένα σε θυρίδα το 2011, αποκάλυψαν τα βασανιστήρια που υπέστησαν «Μάου Μάου» και ο άμαχος αφρικανικός πληθυσμός. Τουλάχιστον 7.000 επιζώντες ακολούθησαν τη δικαστική οδό για να βρουν δικαιοσύνη. Το 2013, η Βρετανική Κυβέρνηση, εξέφρασε επίσημα τη λύπη της  αλλά δεν αποδέχτηκε καμία ευθύνη για τις ακρότητες που έγιναν κατά τη διάρκεια της εξέγερσης των «Μάου Μάου».

Το 1963 η Κένυα ελευθερώθηκε και ο Γιόμο Κενυάτα έγινε ο πρώτος πρόεδρος του ανεξάρτητου αφρικανικού κράτους.