Μέρες που πέρασαν βγήκαν στους τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς άμβωνες όλοι οι κήρυκες της αγάπης προς τον συνάνθρωπο. Συνακόλουθα, παίρνοντας αφορμή από το προσφυγικό ζήτημα και τους πνιγμούς στην Μεσόγειο, έχυσαν τόνους δακρύων και μελάνης για να μιλήσουν για το θάνατο και τη ζωή. Βασικό μοτίβο όλων των παραπάνω είναι πως η ανθρώπινη ζωή είναι το υπέρτατο αγαθό και πως μπροστά στο φάσμα του θανάτου «δεν υπάρχουν πλούσιοι και φτωχοί, άσπροι και μαύροι, ντόπιοι και ξένοι, μικροί και μεγάλοι».

Το παραπάνω φιλοσοφικό εύρημα αναπαράγεται μαζικά στις καθημερινές κουβέντες και στους ανά την επικράτεια καφενέδες. Ωστόσο, επειδή είναι ευρέως διαδεδομένο και αποδεκτό, δε σημαίνει ότι είναι και σωστό.

Εδώ δεν αναφερόμαστε στον γνωστό στίχο του Δ.Σολωμού «γλυκειά η ζωή και ο θάνατος μαυρίλα», αλλά σ’ ένα κοινωνικό, πολιτικό και ιδεολογικό συμπέρασμα που πλασάρουν οι «από πάνω» και αναμηρυκάζουν οι «από κάτω» συστηματικά και παραλυτικά.

Αναμφίβολα ο θάνατος κάθε φυσικού πράγματος, πολύ περισσότερο των ανθρώπων, είναι σημαντικό, οριακό και δραματικό γεγονός γιατί είναι τελεσίδικο, ανεπίστροφο και μυστηριακό, τουλάχιστον στις πρώτες κοινωνίες. Μαζί του συνδέθηκαν μύθοι και θρύλοι, οργανώθηκαν τμήματα της θρησκείας καθώς και λατρευτικές τελετές και μεγάλες τελετουργίες.

Ένα τεράστιο κεφάλαιο των φιλοσοφικών αναζητήσεων ασχολήθηκε με τη «μετά θάνατον» ζωή και το επέκεινα ή το διαρκές σε σύγκριση με την εφήμερη ζωή. Ο θάνατος ως οντολογικό μέγεθος διατηρεί όλη την ερωτηματική του «λαμπρότητα» και τη διαρκή φιλοσοφική αναζήτηση. Η λογοτεχνία, το θέατρο, ο κινηματογράφος, γενικότερα η τέχνη θα ήταν φτωχότερα αν δεν υπήρχε η ενασχόληση με το θάνατο. Όλες οι παλιές και σύγχρονες θρησκείες έχουν οικοδομήσει μεγάλο τμήμα των κηρυγμάτων τους και του φόβου ακριβώς πάνω σ’ αυτό το μέγεθος. Ως εδώ έχουμε γνωστά πράγματα, ενδεχομένως και κοινά συμπεράσματα.

Όμως! Εδώ αρχίζουν τα σύγχρονα μυθεύματα, η ιδεολογική σύγχυση και η φιλοσοφική ισοπέδωση και χρειάζεται αυστηρότερη και διαλεκτική προσέγγιση. Η ζωή όπως και το αντίθετό της (ο θάνατος) ούτε ίδια για όλους είναι, ούτε αντιμετωπίζεται με ίδια κριτήρια. Υπάρχουν ταυτόχρονα δύο μεγέθη. Το φυσικό και το κοινωνικό γεγονός. Οι άνθρωποι περπατούν στα δυο πόδια, έχουν τα ίδια (πάνω-κάτω) αισθητηριακά όργανα (μάτια-χέρια, κλπ). Αλλά ο Χίτλερ και ο αντιφασίστας αντάρτης δεν είναι το ίδιο κοινωνικό μέγεθος. Έχουν άλλη διάσταση και διαφορετικό κοινωνικό μέτρο. Ο θάνατος των άμαχων παιδιών στο Ιράκ δεν είναι το «ίδιο πράγμα» με το θάνατο των εισβολέων εκτελεστών τους και οι πνιγμοί των προσφύγων-μεταναστών στη Μεσόγειο δεν εξισώνονται με την αναχώρηση από τη ζωή της Μ. Θάτσερ και του δολοφόνου-σφαγέα Μπους. Επιπρόσθετα, οι λυγμοί των ιμπεριαλιστών και των αυλοκολάκων τους για την υπέρτατη αρχή της «ανθρώπινης ζωής» μόνο γέλια μπορεί να προκαλούν. Διότι αυτοί που οργανώνουν τη φτώχεια, τον πόλεμο, το φασισμό και την εκμετάλλευση, έρχονται και χύνουν κροκοδείλια δάκρυα για τα θύματά τους.

Οι θύτες δολοφονούν και ύστερα πλασάρουν «αέρα κουβέντες» για τους δολοφονημένους. Ο θάνατος, λοιπόν, είναι πρωτευόντως κοινωνικό γεγονός και οπωσδήποτε ένα «φυσικό κατώφλι». Η θλίψη, η οδύνη, το ξόδι, η ανάμνηση και ό,τι άλλο σχετίζεται με θάνατο εμπεριέχουν μέσα τους την κοινωνική σφραγίδα της εποχής, της τάξης, την κατακτημένη παράδοση, το αντίκρισμα των καταπιεστών ή των καταπιεζόμενων, ακριβώς όπως και η ζωή του καθενός/καθεμιάς φέρνει αναντίρρητα όλα τα χαρακτηριστικά του «ποιος ήταν και τι έκανε». Αν τιμάμε τους νεκρούς των αγώνων, τους οδηγητές της νέας ζωής και τους σφυροκοπητές των κοινωνικών αλυσίδων είναι γιατί αποτελούν λίπασμα και τροφή για το μέλλον. Γιατί ο θάνατος όπως και η ζωή δεν είναι για όλους ο ίδιος.

Θανάσης Τσιριγώτης

Πηγή: Λαϊκός Δρόμος