του Γιώργου Κ. Καββαδία*

Αυτή η απεργία δεν είναι της δραχμής

Είναι της Παιδείας – είναι της ψυχής!

(Ένα από τα εύστοχα συνθήματα που ακούστηκαν μετά τον ελιγμό της κυβέρνησης που έδινε τρία πεντοχίλιαρα για το σπάσιμο της απεργίας)

Από τις πρώτες μέρες της σχολικής χρονιάς 1996-97 υπήρχαν σημάδια που έδειχναν ότι η κατάσταση στην εκπαίδευση θα είναι εκρηκτική. Οι σοβαρές ελλείψεις σε εκπαιδευτικό προσωπικό, η δραματική κατάσταση των σχολείων, που στην πλειονότητά τους λειτουργούσαν σε διπλή ή και τριπλή βάρδια, σε συνδυασμό με την οικονομική υποβάθμιση των καθηγητών δημιουργούσαν ένα εκρηκτικό μείγμα. Τον Σεπτέμβριο του 1996 το ΠΑΣΟΚ κερδίζει πάλι τις εκλογές και υπουργός Παιδείας γίνεται ο Γεράσιμος Αρσένης.

Το «ενιαίο» μισθολόγιο που ανακοινώνει η κυβέρνηση «εξαιρώντας τους υπαλλήλους του Υπουργείου Οικονομικών είναι η σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι της οργής και της αγανάκτησης, αφού προβλέπει ονομαστικές μειώσεις των αποδοχών» (ανακοίνωση ΟΛΜΕ, 14/1/1997).

Την 20η Ιανουαρίου 1997 οι καθηγητές αρχίζουν μια από τις μεγαλύτερες σε έκταση και ένταση απεργίες, που διαρκεί μέχρι την 14η Μαρτίου. Σε ανοιχτή επιστολή της ΟΛΜΕ στις 19/2/1997, η οποία φαίνεται να εκφράζει την ουσία της κινητοποίησης των εκπαιδευτικών, επισημαίνεται ανάμεσα σε άλλα ότι «ο απεργιακός αγώνας δεν έχει στενόθωρα κίνητρα και ταπεινά ελατήρια. Είναι ένας αγώνας στον οποίο μας ώθησε μια πολιτική συνεχούς υποβάθμισης και απαξίωσης της ελληνικής δημόσιας και δωρεάν εκπαίδευσης και των λειτουργών της (…) Η έννοια της δημόσιας και δωρεάν εκπαίδευσης μέρα τη μέρα χάνει κάτι από το συστατικό της περιεχόμενο, καθώς η ελληνική οικογένεια υφίσταται συνεχή οικονομική αφαίμαξη από την παρασχολική δραστηριότητα» (ΟΛΜΕ, 19/2/1997). Να σημειωθεί, ωστόσο, ότι το ΔΣ της ΟΛΜΕ προσπαθεί να καταλαγιάσει τις αντιδράσεις και την οργή των καθηγητών δέσμιο της λογικής των αποσπασματικών και αναποτελεσματικών αγώνων. Για αυτό προτείνει στις ΓΣ για την «Οργανωτική  Ι» διήμερη απεργία για 9 – 10 Δεκέμβρη και τριήμερη στις 16, 17, 18 Δεκέμβρη. Στις 30 Νοέμβρη η ΓΣ των προέδρων αποφασίζει τριήμερη απεργία στις 11, 12 και 13 Δεκέμβρη. Το Σάββατο 14 Δεκέμβρη ΄96 στη ΓΣ των προέδρων επικυρώνεται η απόφαση για απεργία διαρκείας από τις 20 Γενάρη του 1997. 58 ΕΛΜΕ ψηφίζουν υπέρ, 15 κατά και 2 λευκό. Πριν από τα Χριστούγεννα συγκροτείται Κεντρική Απεργιακή Επιτροπή με μέλη εκλεγμένα από ΓΣ και που στην πλειονότητά τους ανήκουν στις «ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ – ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΕΙΣ». Σε αφιέρωμα της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» (16/2/97), ο Δ. Νανούρης  γράφει μεταξύ άλλων για τις ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ – ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΕΙΣ ότι «μολονότι δεν κατέχουν έδρα στο ΔΣ της ΟΛΜΕ επηρεάζουν σημαντικά τις εξελίξεις. Η απήχηση των Συσπειρώσεων οφείλεται στη συμμετοχή τους στις απεργίες του 1988 και του 1990, αλλά κυρίως στο γεγονός ότι σηκώνουν το βάρος των κινητοποιήσεων. Αυτοί συγκαλούν τις συνελεύσεις, οργανώνουν τις συγκεντρώσεις και αποτελούν την ψυχή της κεντρικής απεργιακής επιτροπής».

Σε ευρωπαϊκή κλίμακα ξεδιπλώνονται τα κεφάλαια της «Λευκής» και «Πράσινης» Βίβλου, για μια εκπαίδευση η οποία θα χάνει όλο και περισσότερο τη «σχετική αυτονομία» της και θα προσαρμόζεται στις άμεσες ανάγκες της καπιταλιστικής κερδοφορίας. Η επιβολή διδάκτρων στα ΑΕΙ-ΤΕΙ, οι πρακτικές της ιδιωτικοποίησης μεγάλων «φιλέτων» της εκπαίδευσης (όπως τα ΙΕΚ – ΚΕΚ), το Εθνικό και Διεθνές απολυτήριο, ο κατακερματισμός της γνώσης και η εκπαίδευση πολλών ταχυτήτων στη βάση της «ανταποδοτικότητας»,  πάνω απ’ όλα, όμως, η ένταση των ταξικών φραγμών, έτσι ώστε να περιθωριοποιηθεί μορφωτικά –σε μια περίοδο έκρηξης των γνώσεων– ένα μεγάλο τμήμα των λαϊκών στρωμάτων, είναι τα σημεία μιας αντιδραστικής μεταρρύθμισης που έγινε ήδη πράξη στους εκπαιδευτικούς.¹

Το υπουργείο Παιδείας, από την αρχική σιωπή ή την επίδειξη υποκριτικής συμπάθειας, πέρασε στη χρησιμοποίηση του «κοινωνικού αυτοματισμού», επιδιώκοντας να στρέψει γονείς και μαθητές ενάντια στην απεργία. Και όταν δεν το κατόρθωσε βρήκε κάποια στελέχη της κεντρικής του διοίκησης για να αξιοποιήσει το τελευταίο του χαρτί, αυτό της ποινικοποίησης. Ταυτόχρονα, επεδίωξε να συκοφαντήσει τους απεργούς καθηγητές, με τα γνωστά οικονιμίστικα κόλπα των κρατήσεων και των αυξήσεων, ενώ φρόντισε να βγάλει νωρίς από το παιχνίδι τους συνδικαλιστές της ΠΑΣΚΕ στη ΔΟΕ αρχικά και στη συνέχεια στην ΟΛΜΕ σπάζοντας έτσι το πανεκπαιδευτικό μέτωπο, μιλώντας για ένα «συνδικαλιστικό μάτσο» των Αθηνών ή για «χαρτοπαίκτες».

Στις 3/2 στην απεργία μπαίνουν και οι δάσκαλοι – νηπιαγωγοί για δεκατρείς μέρες με το ποσοστό συμμετοχής να ξεπερνά το 85%!. Ας σημειωθεί ότι καμιά από τις κομματικές παρατάξεις στη ΔΟΕ, ούτε η ΔΕΕ (ΚΚΕ) που μιλούσε για πανεκπαιδευτικό μέτωπο αγώνα δεν προτείνει τη διάρκεια και τον συντονισμό των απεργιακών κινητοποιήσεων ΔΟΕ και ΟΛΜΕ. Οι ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ – ΣΥΠΕΙΡΩΣΕΙΣ, βέβαια, πρότειναν κάτι τέτοιο από τις αρχές Δεκέμβρη.

Ταυτόχρονα, οι μεγάλες ομοσπονδίες, η η ΓΣΕΕ και η ΑΔΕΔΥ, αλλά και τα σωματεία τα οποία τάχα βρίσκονταν σε ταξική κατεύθυνση (Μέταλλο, Λογιστές, Οικοδόμοι, Ιματισμός) και πάρα τις εξ αντιθέτου διαβεβαιώσεις του ΚΚΕ, φρόντισαν να κάνουν αισθητή την απουσία τους σ’ όλη τη διάρκεια της απεργίας. Πέρα από τα «στρογγυλεμένα» ψηφίσματα, ούτε οικονομική ενίσχυση, ούτε βέβαια απεργίες ή στάσεις αλληλεγγύης προώθησαν, ούτε καν μαζική συμμετοχή στα συλλαλητήρια (εξαίρεση η ΟΙΕΛΕ και ο Σύλλογος Εργαζομένων στην Εμπορική Τράπεζα που κατέθεσαν ένα σημαντικό ποσό στο απεργιακό μας ταμείο).

Aποφασιστικό ρόλο στην εξέλιξη έπαιξε η Kεντρική Aπεργιακή Eπιτροπή (25 μέλη), η οποία συντόνιζε τον αγώνα. H KAE μορφή «από τα κάτω» εξουσίας με εκπροσώπους των Γενικών Συνελεύσεων, δυσφημίστηκε τόσο από τις κεντρικές δυνάμεις της OΛME, όσο και από τον αστικό μηχανισμό του KKE, σαν αριστερίστικη. Το ΚΚΕ μπήκε αργά στην υπόθεση της απεργίας κράτησε όλα τα συνδικάτα που ελέγχει μακριά από τον «ιό» της απεργίας διαρκείας και σαμποτάρισε εσωτερικά την Κεντρική Απεργιακή Επιτροπή επιδιώκοντας να προσπορίσει μόνο κομματικά οφέλη. Σε κά΄θε περίπτωση (Ριζοσπάστης 26/2/97) εξαπέλυε συκοφαντικές επιθέσεις και λασπολογίες με τον γνωστό του τρόπο ενάντια στις Παρεμβάσεις και τις ταξικές δυνάμεις ταυτίζοντας τες με τη ΔΑΚΕ και την ΠΑΣΚΕ. ²

Η συνδικαλιστική γραφειοκρατία αντιμετώπισε με φόβο το απεργιακό ξέσπασμα, στο βαθμό που αυτό έθετε νέους όρους για το εργατικό κίνημα. Αγώνας με ένταση, σύγκρουση με το σκληρό πυρήνα της εκσυγχρονιστικής καπιταλιστικής λογικής, πέρασμα της απεργίας στη βάση με απεργιακές επιτροπές και περιφρουρήσεις, κόντρα με το λεγόμενο νέο μισθολόγιο της κυβέρνησης το οποίο αποδέχεται η ΑΔΕΔΥ κλπ.

Οι απεργιακές επιτροπές, τα απεργιακά ταμεία, οι μαζικές και μαχητικές διαδηλώσεις, όχι μόνο στην Αθήνα, αλλά και τη Θεσσαλονίκη, το Ηράκλειο, την Πάτρα, τα Ιωάννινα και σε πολλές άλλες πόλεις της επαρχίας , η καθημερινή συμμετοχή του κόσμου, όλες οι μορφές της ατομικής και συλλογικής αντίστασης κατέγραψαν με αυθεντικό τρόπο αυτό που ονομάζουμε «γραμμή των μαζών», δηλαδή την αυθεντική βούληση της βάσης, όταν αυτή πάρει τις τύχες του αγώνα στα χέρια της και κυρίως, όταν αυτή σμίξει με την ταξική πτέρυγα  του κινήματος. Ακόμα και η φιλοκυβερνητική εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» στις 7 – 2 1997 παραδέχεται: «ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΗ σε όγκο και παλμό ήταν η χθεσινοβραδυνή συγκέντρωση και πορεία συμπαράστασης στις απεργιακές κινητοποιήσεις των εκπαιδευτικών που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Μεγάλο ήταν και το συλλαλητήριο εκπαιδευτικών και μαθητών στο Ηράκλειο της Κρήτης».

Με πολλά και σοβαρά λάθη και αδυναμίες, με μια ηγεσία εξαρχής αδύναμη να οδηγήσει σε νικηφόρους αγώνες, με πανταχόθεν χτυπήματα πάνω και κάτω από τη μέση, η απεργία γνώρισε πολλές «ήττες». Ωστόσο σημείωσε και πολλές νίκες. Άφησε υποθήκες για το μέλλον. Καταγράφεται ως μια από τις σημαντικές σελίδες στην ιστορία των εκπαιδευτικών αγώνων. Οι καθηγητές δε γύρισαν με κατεβασμένα κεφάλια, παρά την έντονη πίκρα, το θυμό, την οργή και την αγανάκτηση που νιώθουν. Συνεχίζουν ν’ αντιστέκονται.

Παράλληλα ξεδιπλώνεται και η απεργία των δασκάλων ενάντια στη λογική της ηγεσίας της ΔΟΕ όπου κυριαρχεί η ΠΑΣΚ.

Στα «αντιτετράδια» καταγράφονται σημαντικές εκτιμήσεις:

«Μετά από 13 μέρες αγώνα, μετά από 13 μέρες που αναστάτωσαν τους «φιλήσυχους πολίτες» και ταρακούνησαν συνειδήσεις, η ηγεσία της ΔΟΕ με τους παρατρεχάμενους και τους μηχανισμούς της κατάφερε να κλείσει την απεργία. Την ίδια ώρα που οι συνάδελφοι καθηγητές ήταν στο δρόμο και έγραφαν λαμπρές σελίδες στην ιστορία του σ.κ., μαχόμενοι εναντίον της αδιαλλαξίας, της διαστρέβλωσης και της παραπληροφόρησης της κυβέρνησης, οι «συνδικα-ληστές» της ΔΟΕ ξεπούλησαν το μαζικότερο και μαχητικότερο αγώνα των τελευταίων χρόνων (…)

Οι ευθύνες τους είναι τεράστιες και η στάση τους παράδειγμα προς αποφυγή για τους συνδικαλιστές του μέλλοντος. 13 μέρες απεργία και δεν κατάφεραν να τυπώσουν μια αφίσα για τον αγώνα, ένα ενημερωτικό δελτίο, μια επιστολή προς τους γονείς, ένα έκτακτο Διδασκαλικό Βήμα, κάτι τέλος πάντων που να θυμίζει ότι έχουμε απεργία».³

Αξίζει να τονιστεί ότι στη διάρκεια της απεργίας των εκπαιδευτικών Α’θμιας και Β’θμιας εκπαίδευσης εκδίδονται ως εφημερίδα τα «τετράδια της απεργίας». Τα τέσσερα φύλλα που εκδόθηκαν αποτέλεσαν βήμα έκφρασης και στήριξης των μαχόμενων εκπαιδευτικών.⁴

Σημειώσεις – Βιβλιογραφία

1. Xρ. Kάτσικας – Γ. Kαββαδίας – K. Θεριανός, Tο «Eγχειρίδιο» του καλού εκπαιδευτικού. Παρατηρήσεις για τη στάση του εκπαιδευτικού στην τάξη», εκδ. Eλληνικά Γράμματα, Aθήνα, B’ έκδοση, 2007.
2. Θ. Τσιριγώτης, Μεγάλη απεργία – μικρή ηγεσία, Αντιτετράδια της εκπαίδευσης, ειδικό διπλό τεύχος 44-45, Iαν.-Φεβρ. 1997.
3. Nίκος Xάνος, Αντιτετράδια της εκπαίδευσης, «13 μέρες αγώνα…», ειδικό διπλό τεύχος 44-45, Iαν.-Φεβρ. 1997.
4. Γ. Καββαδίας, Το μακρύ οδοιπορικό, Αντιτετράδια της εκπαίδευσης, ειδικό διπλό τεύχος 44-45, Iαν.-Φεβρ. 1997.

* O Γιώργος Κ. Καββαδίας είναι φιλόλογος στο 3ο ΓΕΛ Κερατσινίου, μέλος της Σ.Ε. του περιοδικού «Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης» και του Εκπαιδευτικού Ομίλου. και μέλος του ΔΣ της ΕΛΜΕ Πειραιά