του Γιώργου Κ. Καββαδία*
1.Τα πάντα στη ζωή αξιολογούνται, λένε πολλοί. Ακόμα και «στον μανάβη να πάμε αξιολογούμε τις ντομάτες που αγοράζουμε». Πώς είναι δυνατόν να αρνείστε εσείς οι εκπαιδευτικοί την αξιολόγηση;
Είναι αναγκαία η διάκριση της έννοιας –γενικά- της αξιολόγησης που συνδέεται με την κρίση που εκφράζει κάθε άνθρωπος από την τυπική και θεσμοθετημένη αξιολόγηση ως διαδικασία κοινωνικού ελέγχου που στο πλαίσιο της καπιταλιστικής κοινωνίας έχει ταξικό πρόσημο.
Ας μην έχουμε ψευδαισθήσεις για πώς αξιολογούνται τα μέλη κάθε κοινωνικής τάξης και ομάδας στο πλαίσιο της καπιταλιστικής κοινωνίας των ταξικών ανισοτήτων της κοινωνικής αδικίας και εκμετάλλευσης. Από τις εκάστοτε κυβερνήσεις που αξιολογούν τη δουλειά όλων όσοι παράγουν τον πλούτο με μισθούς φτώχειας και πείνας πασχίζοντας για τα υπερκέρδη και την εμπέδωση της «αριστείας» των κυρίαρχων τάξεων και στρωμάτων. Δεν είναι δυνατόν να πιστεύουμε ότι μπορεί να υπάρχει «αντικειμενική», «αξιοκρατική» αξιολόγηση από το αστικό κράτος της σήψης, της ρεμούλας και της καταστολής!
Όσο για την εκπαίδευση να τονίσουμε ότι ο εκπαιδευτικός όχι μόνο δεν είναι ανεξέλεγκτος και αλλά υπόκειται σε πολλαπλές «αξιολογήσεις» -ορατές και αόρατες θηλειές – στο πλαίσιο ενός αυταρχικού και ιεραρχικού διοικητικού μηχανισμού της εκπαίδευσης.
Επιπλέον το θεσμικό πλαίσιο για την αξιολόγηση/αυτοαξιολόγηση καταρρίπτει κάθε μύθο περί «καλής» ή «κακής», «τιμωρητικής» ή «μη τιμωρητικής» αξιολόγησης. Σε ένα ταξικό – ιεραρχικό κοινωνικό και εκπαιδευτικό σύστημα η αξιολόγηση δεν μπορεί παρά να είναι ιεραρχική – συμμορφωτική και τιμωρητική. Αποτελεί κεντρικό μηχανισμό ανατροπής εργασιακών σχέσεων, ιδεολογικής χειραγώγησης και κατηγοριοποίησης σχολείων εκπαιδευτικών και μαθητών.
- Εσείς οι εκπαιδευτικοί αρνείστε την αξιολόγηση, ενώ αξιολογείτε τους μαθητές σας; Δεν είναι αυτό μια αντίφαση;
Αναμφίβολα το ερώτημα έχει έναν λογικό πυρήνα. Να ξεκαθαρίσουμε, όμως, ότι δεν έχουμε αυταπάτες για την αξιολόγηση των μαθητών. Υποστηρίζουμε διαχρονικά ότι οι μηχανισμοί ελέγχου μαθητών και εκπαιδευτικών ή η αξιολόγηση δε λειτουργούν αυτόνομα, αλλά συνδέονται, προσδιορίζονται από το υφιστάμενο κοινωνικό σύστημα. Με άλλα λόγια η κατ΄ ευφημισμόν αξιολόγηση αποτελεί το μέσο για να επιτελέσει το σχολείο τον διπλό του ρόλο:
α) τη διευρυμένη αναπαραγωγή των κοινωνικών τάξεων και
β) την εγχάραξη της κυρίαρχης ιδεολογίας.
- Εσείς οι εκπαιδευτικοί δεν έχετε ευθύνη, δεν πρέπει να αξιολογηθείτε για το έργο σας που συνδέεται άμεσα με τις επιδόσεις των μαθητών;
Οι εκπαιδευτικοί «χρεώνονται» την επιτυχία ή αποτυχία των μαθητών τους. Γιατί η αξιολόγηση προβάλλει το εκπαιδευτικό έργο ως προσωπική υπόθεση των εκπαιδευτικών. Επιδιώκει έτσι να τους ενοχοποιήσει στα μάτια των μαθητών τους και της κοινής γνώμης για την κρίση της εκπαίδευσης. Στο νέο πλαίσιο, οι εκπαιδευτικοί «χρεώνονται» την επιτυχία ή αποτυχία των μαθητών τους. Στόχος να συνδεθούν οι επιδόσεις των μαθητών με βάση και την τράπεζα θεμάτων με την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. «Αγνοούνται» οι κοινωνικές και γεωγραφικές ανισότητες που διαμορφώνουν αντίξοες συνθήκες για την εκπαίδευση των μαθητών από τα ασθενέστερα οικονομικά και κοινωνικά στρώματα. Παραλείπονται όλοι εκείνοι οι παράγοντες που οδηγούν στον Καιάδα της εγκατάλειψης του σχολείου και του αναλφαβητισμού.
Η έκθεση Πισσαρίδη προτείνει συγκεκριμένα τα εξής: «Συνεχής αξιολόγηση με βάση κριτήρια όπως οι επιδόσεις των μαθητών, το ποσοστό εισαγωγής των μαθητών στα Πανεπιστήμια, οι ειδικές προκλήσεις κάθε σχολείου. Σύνδεση της χρηματοδότησης των σχολείων με την επίτευξη εκπαιδευτικών στόχων. Δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων των αξιολογήσεων και σύγκριση μεταξύ των σχολείων με αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών». Σε αυτό το πλαίσιο η Τράπεζα Θεμάτων επιδιώκεται αργά ή γρήγορα να συνδέσει τις επιδόσεις των μαθητών με την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών.
- Δεν είναι θετική η Αξιολόγηση εκπαιδευτικού συστήματος – «ελληνική Pisa» που, όπως ισχυρίζεται το ΥΠΑΙΘ, αποτελεί βασικό πυλώνα της αξιολόγησης αποτυπώνοντας «τον βαθμό ανταπόκρισης των μαθητών στις εξεταζόμενες γνώσεις και δεξιότητες, σύμφωνα με τους στόχους που θέτουν τα ισχύοντα Προγράμματα Σπουδών»;
Το PISA υποβαθμίζει τις γνώσεις σε πληροφορίες. Ρητά δηλώνεται ότι «η εξέταση επικεντρώνεται στην ικανότητα των νέων να χρησιμοποιούν τις γνώσεις και τις δεξιότητες για να αντιμετωπίζουν πραγματικές καταστάσεις της ζωής».
Το PISA εγκαθιδρύει τα κριτήρια της αγοράς στο σχολείο, λειτουργεί ως υπερεθνικός «επιθεωρητής» ασκεί έλεγχο στο περιεχόμενο του σχολείου. Πρωτοστατεί στην προώθηση πολιτικών εκπαίδευσης που να έχουν άμεση αντιστοιχία προς τις εξελίξεις που σημειώνονται στην καπιταλιστική αγορά. Πάει χέρι-χέρι με τις πολιτικές της ΕΕ. Ο κατάλογος των «βασικών δεξιοτήτων και συμπεριφορών και στάσεων» και των «δεικτών ποιότητας» έχει γίνει «Ευαγγέλιο» και «τσελεμεντές» εκπαίδευσης για μια «επιτυχημένη ζωή» στην παγκόσμια αγορά.
- Συνδέεται ή όχι η αξιολόγηση με τη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης και τι είδους σχολείο οικοδομούν οι κυρίαρχες πολιτικές με αιχμή του δόρατος την αξιολόγηση;
Στην εκπαίδευση η Ν.Δ., όπως και η προηγούμενη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ υλοποιεί με ευλάβεια όλες τις κατευθύνσεις της Ε.Ε και του ΟΟΣΑ, με στόχο το ξεθεμελίωμα της Δημόσιας Εκπαίδευσης, και τη δημιουργία ενός ταξικού και κατηγοριοποιημένου σχολείου, το οποίο θα εντείνει τους αποκλεισμούς της νεολαίας από τη μόρφωση και θα διαμορφώσει μια νέα γενιά εργαζομένων με μειωμένες προσδοκίες. H υποταγή του σχολείου στους νόμους της «ελεύθερης αγοράς» διαμορφώνει βαθμιαία ένα νέο τύπο σχολείου σύμφωνα με τα πρότυπα της βιομηχανίας και του εμπορίου που προωθεί τον ανταγωνισμό, τη μορφωτική λιμοκτονία.
Η Τράπεζα Θεμάτων, η Ε.Β.Ε. και η Αξιολόγηση, είναι οι πιο χαρακτηριστικές πλευρές αυτής της πολιτικής. Σε αυτό το σχολείο οι εκπαιδευτικοί θα είναι υποταγμένοι, χωρίς εργασιακά δικαιώματα, υπό τη δεσποτεία των νέων θεσμών και της ιεραρχίας του νεοεπιθεωρητισμού.
- Οι κυβερνήσεις και οι ηγεσίες του υπουργείου Παιδείας τις τελευταίες δεκαετίες ισχυρίζονται ότι η αξιολόγηση δεν είναι «τιμωρητική» και μέσω της επιμόρφωσης βοηθά στη «βελτίωση» του εκπαιδευτικού. Είναι αλήθεια ή ψέματα
Είναι γνωστό ότι για τους νεοδιόριστους έχει παγώσει παράνομα και αυθαίρετα η μονιμοποίησή του που εξαρτάται και συνδέεται από την αξιολόγησή τους. Εύκολα μπορούμε να καταλάβουμε ότι αντίστοιχη σχέση της αξιολόγησης θα υπάρχει και για τους μόνιμους. Βλέπε μισθολογικές ποινές αν κριθείς δύο φορές ανεπαρκής, ακόμα και απόλυση με βάση τον Υ.Κ. αν κριθείς πάνω από δύο φορές ανεπαρκής. Χτυπιέται ανοικτά το δικαίωμα στη μόνιμη και σταθερή δουλειά. Άσχετα με το ότι το υπουργείο προσπαθεί να καθησυχάσει για την ατομική αξιολόγηση των νεοδιόριστων, βλέπουμε ότι αμφισβητείται η μονιμότητα τους! Και αυτό «ανοίγει» τον δρόμο και για τους υπόλοιπους. Η ίδια η πραγματικότητα δείχνει ότι η αξιολόγηση είναι εργαλείο για να χτυπηθεί και η μονιμότητα. Αξιολόγηση σημαίνει μισθολογική καθήλωση.
Η υπουργός Ν. Κεραμέως δήλωσε «Αν κάποιος δεν αξιολογηθεί σωστά, προβλέπεται υποχρεωτική επιμόρφωση. Αξιολογούνται όλοι, ακόμα και οι διευθυντές και αν κριθεί ότι δεν είναι επαρκείς, μπορεί να απομακρυνθούν». Μέχρι τώρα, ισχυριζόταν ότι η αξιολόγηση θα έχει ως αποτέλεσμα παραπάνω μόρια για την εξέλιξη του «καλού» εκπαιδευτικού και επιπλέον επιμόρφωση για τον «κακό». ‘Ομως πρόσφατα, ο Πρωθυπουργός το πήγε ένα βήμα παραπέρα: Είπε ο Κ. Μητσοτάκης ότι στο δημόσιο τομέα, δηλαδή και στην εκπαίδευση, η αξιολόγηση θα συνδεθεί με αυξήσεις μισθών για τους λίγους προφανώς που θα αξιολογούνται ως «άριστοι». Ενώ, οι υπόλοιποι θα τιμωρούνται με μισθολογική καθήλωση που σε συνθήκες πληθωρισμού ισοδυναμούν με μείωση μισθού.
Η κυβέρνηση της ΝΔ και το ΥΠΑΙΘ με τον νόμο 4823/21 «έχτισε» ένα ακόμη φραγμό που πρέπει οι νεοδιόριστες/οι να τον ξεπεράσουν για να ξεφύγουν από την ανασφάλεια του δόκιμου. Έθεσαν ως τιμωρία για όσες/όσους αξιολογηθούν ως ανεπαρκείς, την παραμονή τους στη δόκιμη περίοδο.
- Τα πεδία και τα 63 κριτήρια που θεσπίζονται από την ηγεσία του ΥΠΑΙΘ δε διαμορφώνουν ένα θεσμικό πλαίσιο δίκαιης και αντικειμενικής αξιολόγησης των εκπαιδευτικών;
Σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο η αξιολόγηση εστιάζει σε δύο πεδία:
α) το διδακτικό και παιδαγωγικό έργο του εκπαιδευτικού, που εξειδικεύεται σε
α1) γενική και ειδική διδακτική,
α2) παιδαγωγικό κλίμα και διαχείριση της τάξης και
β) την υπηρεσιακή του συνέπεια και επάρκεια. Η αξιολόγηση διενεργείται βάσει τετράβαθμης περιγραφικής κλίμακας («εξαιρετικό», «πολύ καλό», «ικανοποιητικό», «μη ικανοποιητικό» έργο).
Το έργο των εκπαιδευτικών αξιολογείται από 3 στελέχη εκπαίδευσης:
τον Σύμβουλο Εκπαίδευσης Επιστημονικής Ευθύνης (π.χ. Σύμβουλος Φυσικής αξιολογεί τους Φυσικούς),
τον Σύμβουλο Εκπαίδευσης Παιδαγωγικής Ευθύνης του Σχολείου και
τον Διευθυντή του σχολείου.
Με την αξιολόγηση κατακερματίζεται τόσο η προσωπικότητα του εκπαιδευτικού, όσο και η εκπαιδευτική διαδικασία. Και ακόμα χειρότερα επιχειρείται η ποσοτικοποίηση και μέτρηση χαρακτηριστικών της ανθρώπινης προσωπικότητας και στοιχείων της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Επιδιώκεται να επικυρωθούν ως αντικειμενικά μετρήσιμα στοιχεία της προσωπικότητας και νοητικές λειτουργίες των υποκειμένων της εκπαιδευτικής διαδικασίας, όπως η διδακτική ή μαθησιακή ικανότητα, η πνευματική και επιστημονική συγκρότηση, η ικανότητα επικοινωνίας και ο τρόπος συμπεριφοράς, οι διαπροσωπικές σχέσεις, οι ιδέες, η φαντασία, η πρωτοβουλία κ.ά. Σε συνθήκες «αξιολογικής δικτατορίας» το παιδαγωγικό και διδακτικό έργο των εκπαιδευτικών μετατρέπεται σε ένα στεγνό διοικητικό μηχανισμό, συμπλήρωσης αριθμών και φορμών.
Κατηγοριοποιεί τους εκπαιδευτικούς σε «μη ικανοποιητικούς» «ικανοποιητικούς», «πολύ καλούς», «εξαιρετικούς» προκαλώντας ανταγωνισμούς και συγκρούσεις εθίζοντας στη δουλοπρέπεια, την αυλοκολακεία και διαμορφώνοντας κλίμα υποταγής, αυστηρής πειθάρχησης και ελέγχου. Επιδιώκει να μετατρέψει τους εκπαιδευτικούς σε «άβουλους και μοιραίους», «yes men», υπαλλήλους που πάσχοντας από μόνιμη οσφυοκαμψία ευθυγραμμίζονται με την εκπαιδευτική πολιτική της εκάστοτε κυβέρνησης και την επίσημη κρατική διδακτική.
Πέρα από τους μύθους της εξουσίας, η αλήθεια είναι ότι η επιστημονική συγκρότηση, η παιδαγωγική κατάρτιση και η διδακτική ικανότητα δεν είναι ποσοτικά μεγέθη που μπορούν να μετρηθούν. Γι’ αυτό και δεν υπάρχουν μέθοδοι ή κριτήρια «αντικειμενικά» και «αξιοκρατικά». H εκπαιδευτική διαδικασία και ο εκπαιδευτικός δεν μπορούν να διασπαστούν σε επιμέρους αξιολογούμενα στοιχεία και να μετρηθούν μέσα από 2 – 3 επισκέψεις του Σύμβουλου Εκπαίδευσης Επιστημονικής Ευθύνης στην τάξη. H εκπαιδευτική διαδικασία έχει χαρακτήρα δυναμικό και όχι στατικό, επηρεάζεται από πλείστους όσους κοινωνικούς και εκπαιδευτικούς παράγοντες και άρα δεν μπορεί να διασπαστεί και να μετρηθεί. Άλλωστε, μην ξεχνάμε, ότι σύμφωνα με τα νεότερα επιστημονικά πορίσματα γίνεται ευρύτερα αποδεκτή η αλήθεια: «Δεν υπάρχει κώδικας διδασκαλίας που να μπορεί να εφαρμοστεί παντού με τα ίδια αποτελέσματα, ούτε μπορεί να εξακριβωθεί επιστημονικά ποια διδασκαλία αποδίδει περισσότερο».
- Ποιες άλλες συνέπειες έχει η αξιολόγηση στους εκπαιδευτικούς;
Εξουθένωση των εκπαιδευτικών: Πίεση, γραφειοκρατικός φόρτος, τοξικό περιβάλλον. Ολοένα και περισσότεροι εκπαιδευτικοί νιώθουν να “σκάει” πάνω τους ένα μπαράζ αδιόρατων και ορατών απειλών από το υπουργικό επιτελείο, τους προϊστάμενους εκπαίδευσης, τους συντονιστές, τους διευθυντές σχολείων και κάποιες φορές και από ένα τμήμα μαθητών και γονέων που αντιλαμβάνονται τον εκπαιδευτικό σαν τον “βολικό” ένοχο για τα αδιέξοδα και την έλλειψη νοήματος που αντιμετωπίζουν στο σχολείο και στη ζωή τους.
Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι χιλιάδες εκπαιδευτικοί, οι περισσότεροι αναπληρωτές ακόμα και στον τόπο διαμονής είναι αναγκασμένοι να βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη, καθώς είναι υποχρεωμένοι να μετακινούνται σε 3 – 4 ή ακόμα και σε 5 – 6 σχολεία. Ακόμα και στην επαρχία, εντός περιφερειακής ενότητας διανύουν εβδομαδιαίως εκατοντάδες χιλιόμετρα. Διαμορφώνεται, έτσι, μια ζοφερή κατάσταση που σίγουρα αποτρέπει πολλούς να αποδεχτούν την τοποθέτησή τους ως αναπληρωτές. Υπολογίζεται ότι περίπου 1 στους 3 εκπαιδευτικούς αναγκάζεται να μετακινείται σε περισσότερα από ένα σχολεία σε συνθήκες ελαστικής εργασίας, ειδικότερα με αναπληρωτές σε ομηρία, με αυξημένο ωράριο εργασίας από το 2012 με σοβαρές επιπτώσεις στην εκπαιδευτική διαδικασία και τη μόρφωση των μαθητών.
- Ποιο ρόλο έχουν οι Μέντορες – Ενδοσχολικοί Συντονιστές και πώς συνδέονται με την αξιολόγηση;
Για τους Ενδοσχολικούς Συντονιστές και στους Παιδαγωγικούς σύμβουλους – μέντορες το υπουργείο Παιδείας, επιφυλάσσει τον ρόλο του στρατηγικού προκεχωρημένου φυλακίου της αξιολόγησης!
Με τον «θεσμό» του Παιδαγωγικού Συμβούλου – Μέντορα (Μέντορας ο αφοσιωμένος φίλος του Οδυσσέα, στην Οδύσσεια του Ομήρου) επιχειρεί να δημιουργήσει ομαδοποιήσεις και εξουσιαστικές βαθμίδες μέσα στα σχολεία, κατακερματίζοντας τους συλλόγους των εκπαιδευτικών και αποδυναμώνοντας την όποια συνοχή τους. Επίσης ο «θεσμός» των Ενδοσχολικών Συντονιστών (Συντονιστές Τάξεων ή Συντονιστές Γνωστικών Πεδίων), η θητεία των οποίων συνεκτιμάται για την επιλογή τους ως στελέχη της εκπαίδευσης, δεν αποτελεί τίποτε παραπάνω από μια ακόμη «διαβάθμιση» – διάσπαση στο «σώμα» του συλλόγου διδασκόντων, έναν ακόμη πολιορκητικό κριό στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών.
- Αν δεχτούμε ότι η αξιολόγηση έχει μειονεκτήματα ή ακόμα ότι δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή; Η αυτοαξιολόγηση δεν είναι μια «αθώα», θετική διαδικασία στην οποία συμμετέχουν και αξιολογούν οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ό, τι αφορά τη δουλειά τους και το σχολείο;
Παρά τους ευφημισμούς και τις αγιογραφικές διακηρύξεις όλων των κυβερνήσεων για την αυτοαξιολόγηση, όχι μόνο δεν είναι «αθώα», αλλά συνδέεται άρρηκτα με την αξιολόγηση. Είναι μια διαδικασία αλλοτρίωσης και χειραγώγησης. Ένα «αδειανό πουκάμισο», μια ψευδαίσθηση συμμετοχής που νομιμοποιεί την κρατική εξουσία και τον έλεγχο.
Η αυτοαξιολόγηση αποσιωπά συστηματικά τόσο την επίδραση των κοινωνικών ανισοτήτων και διαφορών στις σχολικές επιδόσεις όσο και τις ευθύνες της κρατικής πολιτικής. Αντί να αναγνωρίσει την κρατική ευθύνη στην διαμόρφωση των ταξικών ανισοτήτων, στην επιλογή σκοπών και στόχων, στον καταρτισμό των προγραμμάτων, στη συγγραφή των βιβλίων, στις ελλείψεις της υλικοτεχνικής υποδομής, στην απαξίωση του ανθρώπινου δυναμικού, φορτώνει τις ευθύνες στους εκπαιδευτικούς.
Η αξιολόγηση/αυτοαξιολόγηση, συνδέεται με την «αποκέντρωση» και την «αυτονομία» επιδιώκοντας τον περιορισμό ή και την κατάργηση της χρηματοδότησης από το κράτος και ωθεί τα σχολεία στην αναζήτηση χορηγών για την κάλυψη πάγιων και έκτακτων αναγκών και καταργεί σταδιακά τον όποιο ενιαίο και δωρεάν χαρακτήρα της εκπαίδευσης. Κατηγοριοποιεί τις σχολικές μονάδες σε καλές και κακές, ανάλογα με τους χορηγούς και τα χρήματα που εξοικονομεί η καθεμιά, προωθώντας την ανταγωνιστικότητα μεταξύ τους.
Οι σχολικές μονάδες βαθμολογούνται σε δεκαβάθμια κλίμακα και κατηγοριοποιούνται στην ψηφιακή πλατφόρμα του ΙΕΠ. Έτσι όχι μόνο δε βελτιώνει την ποιότητα της εκπαίδευσης, αλλά λειτουργεί ως μηχανισμός αποδόμησης της δημόσιας εκπαίδευσης με τη συρρίκνωση δαπανών, διορισμών και τις καταργήσεις τμημάτων και σχολείων…
- Στις επτά ερωτήσεις – απαντήσεις που δημοσιοποίησε πρόσφατα το Υπουργείο Παιδείας περιλαμβάνεται και η παρακάτω: Τι ισχύει ανά την Ευρώπη αναφορικά με την αξιολόγηση;
Και ακολουθεί η απάντηση: «Η συντριπτική πλειονότητα των χωρών της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ειδικότερα εφαρμόζει αξιολόγηση εκπαιδευτικών. Πληθώρα εκθέσεων από Ευρωπαϊκούς φορείς υπογραμμίζουν την αξία της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών ως μια διαδικασία η οποία συμβάλλει στην ποιοτική αναβάθμιση του παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου, ενισχύοντας παράλληλα και τα επίπεδα εργασιακής ικανοποίησης των εκπαιδευτικών.»
Μύθος! Πρόσφατα διαβάσαμε (Οικονομικός Ταχυδρόμος): Αν βαθμολογούνταν το γερμανικό εκπαιδευτικό σύστημα, μάλλον θα έπαιρνε κάτω από τη βάση. Στα σχολεία πέφτουν οι σοβάδες από τους τοίχους, οι τουαλέτες είναι παραμελημένες, τα γυμναστήρια συχνά κλειστά για επισκευές. Mαθήματα ακυρώνονται και η ψηφιοποίηση προχωρά απελπιστικά αργά. Όλο και περισσότεροι μαθητές κινδυνεύουν να μην προχωρήσουν. Η πανδημία αποκάλυψε τις πολλές αδυναμίες του γερμανικού εκπαιδευτικού συστήματος, κατά ειρωνικό τρόπο σε μια από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου.
Τα σχολεία ωστόσο υποφέρουν περισσότερο από τις μεγάλες ελλείψεις σε δασκάλους και καθηγητές. «Αυτή τη στιγμή εκτιμούμε ότι υπάρχουν 30.000 έως 40.000 κενές θέσεις. Σύμφωνα όμως με τη Διάσκεψη των Υπουργών Παιδείας, λείπουν 12.000 θέσεις εργασίας.
Η μεγαλύτερη έλλειψη δασκάλων εδώ και 50 χρόνια. Εκτιμάται ότι η κατάσταση θα γίνει ακόμα πιο δύσκολη, μια και ως το 2030 θα υπάρχουν πάνω από 80.000 κενές θέσεις. Επιπλέον, υπάρχουν ελλείψεις σχολικών κοινωνικών λειτουργών, ψυχολόγων και σχολικών συμβούλων για την προώθηση της ένταξης των αλλοδαπών.
Στη Βρετανία ένας μεγάλος αριθμός σχολείων υιοθετεί ως συνέπεια μια στρατηγική που ονομάζουν «στρατηγική αφρόκρεμας», όπου τα σχολεία επιζητούν να επιλέξουν τα πιο «ικανά» παιδιά, τα οποία κατά πλειοψηφία είναι λευκά και μεσοαστικής προέλευσης, γιατί θεωρούν ότι αυτά τα παιδιά έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να πετύχουν. Αντίστοιχα, τα παιδιά της εργατικής τάξης περιορίζονται σε σχολεία υποχρηματοδοτούμενα, με ελλιπή εκπαιδευτικό προσωπικό και με το στίγμα της «αποτυχίας», η οποία μετατοπίζεται στα ίδια τα παιδιά, στους γονείς τους και στο εκπαιδευτικό προσωπικό αυτών των σχολείων.
Στην Πορτογαλία οι εκπαιδευτικοί βρίσκονται στους δρόμους από τον Δεκέμβρη. Στη Βρετανία έχουν ξεσηκωθεί…
Η αλήθεια είναι ότι τα συστήματα αξιολόγησης, αυτός ο παραλογισμός ότι όλα μετριούνται, η ποσοτικοφρένεια, αμφισβητείται εντονότατα παντού, ακόμα και στη μητρόπολη του καπιταλισμού στις ΗΠΑ. Είναι χαρακτηριστική η μαρτυρία της Νταϊάν Ράβιτς, θεωρητικού της εκπαίδευσης, συγγραφέα και υφυπουργού Παιδείας του Τζορτζ Μπους για τις καταστροφικές συνέπειες της αξιολόγησης: «…η αξιολόγηση μετατράπηκε σε εφιάλτη για τα αμερικανικά σχολεία …Η τρέχουσα έμφαση στην αξιολόγηση έχει δημιουργήσει στα σχολεία μια τιμωρητική ατμόσφαιρα. … Η εκπαιδευτική πολιτική που ακολουθούμε αναστατώνει τις κοινότητες, κατεδαφίζει σχολεία, χωρίς να τα βελτιώνει. Το σημαντικότερο όμως είναι πως δεν παράγουμε μια γενιά μαθητών με περισσότερες γνώσεις…»
- Εύλογο το ερώτημα: Ποιοι είναι οι πραγματικοί στόχοι της αξιολόγησης;
Ο ευφημισμός, η κατ΄ όνομα αξιολόγηση εκπαιδευτικής μονάδας και εκπαιδευτικού, σημαίνει:
διευθυντές μάνατζερ, σχολεία επιχειρήσεις
μαθητές – πελάτες και εμπορεύματα
κατηγοριοποίηση σχολείων, ταξικούς φραγμούς
ιδιωτικοποίηση των δημόσιων σχολείων
υποχρηματοδότηση
ανταγωνισμός και σπάσιμο οποιουδήποτε κοινωνικού δεσμού
χορηγοί, αδιοριστία, αμορφωσιά, χειραγώγηση, πειθάρχηση.
- Και τελικά έχετε εσείς οι εκπαιδευτικοί πρόταση για την αξιολόγηση ή μόνο «στείρα άρνηση»;
Κάθε πρόταση για ενίσχυση του δημόσιου σχολείου δεν μπορεί παρά να απορρίπτει κάθε μοντέλο αξιολόγησης στο πλαίσιο του σημερινού αυταρχικού, ιεραρχικού, γραφειοκρατικού και κυβερνητικά – κομματικά ελεγχόμενου διοικητικού μηχανισμού της εκπαίδευσης. Προϋποθέτει, ωστόσο, την καθημερινή ατομική και συλλογική δράση των εκπαιδευτικών για την ανατροπή όλων εκείνων των αρνητικών κοινωνικών και εκπαιδευτικών παραγόντων που επηρεάζουν αρνητικά το εκπαιδευτικό έργο. H προώθηση των αιτημάτων του εκπαιδευτικού κινήματος μπορεί να διαμορφώσει ευνοϊκότερες συνθήκες για την άσκηση του εκπαιδευτικού τους ρόλου.
Οι εκπαιδευτικοί μπορούν και έχουν κάθε δικαίωμα «να αξιολογούν» τις υλικές συνθήκες, το παιδαγωγικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο ασκούν το εκπαιδευτικό τους έργο. H «άλλη πρόταση» επιβάλλει την «αξιολόγηση» των πενιχρών μισθών των εκπαιδευτικών. Γιατί οι γλίσχροι μισθοί συνιστούν μια σκληρότατη έκφραση της κρατικής αξιολόγησης που απαξιώνει τους εκπαιδευτικούς και το έργο τους, με οδυνηρές συνέπειες στη λειτουργία του σχολείου.
Η «άλλη πρόταση» περιλαμβάνει τα στοιχειώδη αιτήματα του εκπαιδευτικού κινήματος για αύξηση των δαπανών για την παιδεία, για 15 μαθητές στα τμήματα, για μαζικούς μόνιμους διορισμούς εκπαιδευτικών, επιπλέον προσλήψεις προσωπικού στην καθαριότητα κλπ. Μόρφωση – μόνιμη και σταθερή δουλειά για όλους!
Δουλειά με όλα τα εργασιακά-ασφαλιστικά και συνδικαλιστικά δικαιώματα. Μαζικοί διορισμοί τώρα με βάση τις πραγματικές ανάγκες των σχολείων και τα αιτήματα του εκπαιδευτικού κινήματος. Μονιμοποίηση όλων των αναπληρωτών με βάση το πτυχίο και προϋπηρεσία! Κατάργηση του προσοντολόγιου! Κατάργηση όλων των νέων μορφών ελαστικής εργασίας. Επαναφορά του ωραρίου στη ΔΕ, μείωση ωραρίου στην Πρωτοβάθμια.
Για ένα σχολείο χωρίς ταξικούς φραγμούς και διακρίσεις. όπου πρωταρχική σημασία έχει ο πνευματικός εξοπλισμός των μαθητών, η καλλιέργεια «ελεύθερων και δημοκρατικών πολιτών», έτσι ώστε να μπορούν να αντιμετωπίσουν κριτικά την κοινωνία με την ενεργή συμμετοχή τους και παρέμβαση σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής δραστηριότητας για να την αλλάξουν με βάση τις ανάγκες και τα δικαιώματά τους! Χωρίς εκπαιδευτικές ψευδαισθήσεις αλλά με βαθιά συνείδηση ότι το πρόβλημα της εκπαίδευσης είναι κοινωνικοπολιτικό και συνδέεται άρρηκτα με τους κοινωνικούς αγώνες για την ανατροπή της καπιταλιστικής κοινωνίας.
- Γιατί και πώς πρέπει να αντισταθούν οι εκπαιδευτικοί στην αξιολόγηση;
Οι εκπαιδευτικοί έχουν κάθε δικαίωμα να αντισταθούν στον ασφυκτικό έλεγχο του νεο-επιθεωρητισμού. Γιατί «ο δάσκαλος που θα υποχρεωθεί να καταπνίξει τη σκέψη του θα γίνει διπλά σκλάβος ή θα καταντήσει ένας ψυχικά ανάπηρος άνθρωπος, ανίκανος να μορφώσει άλλους» (Δ. Γληνός). Στην πράξη η αξιολόγηση έχει απορριφθεί από την μεγάλη πλειοψηφία του κλάδου και ότι –παρά τον αυταρχισμό, τις διαρκείς απειλές και την καταστολή με την οποία αντιμετωπίζει τους εκπαιδευτικούς το υπουργείο αυτά τα χρόνια- παραμένει άταφος νεκρός. Ο επιθεωρητισμός δεν έχει καμία θέση στο σχολείο. Και δεν έχει κανένα άλλο περιεχόμενο και ρόλο πέραν της χειραγώγησης, του εκφοβισμού και της πειθάρχησης. Για αυτό δεν υποστέλλουμε τη σημαία του αγώνα! Βαδίζουμε στον δρόμο της απεργίας – αποχής και του ενιαίου παρατεταμένου αγώνα!
Το εκπαιδευτικό κίνημα δε θα επιτρέψει σε κανέναν «αξιολογητή» να περάσει τις πύλες των σχολείων.
Aπορρίπτοντας την «αξιολόγησή» τους, απορρίπτουμε την αξιο (κατά)λόγηση – χειραγώγηση και κατηγοριοποίηση εκπαιδευτικών και σχολείων. Υπερασπιζόμαστε το Δημόσιο Σχολείο, την παιδαγωγική και επαγγελματική μας αξιοπρέπεια και προοπτική.
«Το ζήτημα πια έχει τεθεί.
Ή θα συνεχίζουμε να γονατίζουμε ή θα υψώσουμε άλλον πύργο, ατίθασο απέναντί τους»
Μ. Κατσαρός (Κατά Σαδδουκαίων)
* Ο Γιώργος Κ. Καββαδίας είναι φιλόλογος στο 3ο ΓΕΛ Κερατσινίου, μέλος του ΔΣ της ΕΛΜΕ Πειραιά, μέλος της ΣΕ του περιοδικού «Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης» και του Εκπαιδευτικού Ομίλου
e-prologos.gr
