γράφει ο Γιώργος Σόφης

Στο προηγούμενο άρθρο μας (δες εδώ) αναπτύξαμε τους διάφορους τύπους των αντιθέσεων μέσα στην κοινωνία. Στο σημερινό άρθρο θα επιχειρήσουμε να ερμηνεύσουμε την ορθή λύση των αντιθέσεων που περιγράψαμε. Βασικό ντοκουμέντο με το οποίο απαντάμε στο ερώτημα αυτό αποτελεί ο λόγος που εκφώνησε ο Μάο Τσετούνγκ στις 27 Φλεβάρη του 1957, στην 11η Ανώτατη Κρατική Συνδιάσκεψη.

1. Οι δύο τύποι αντιθέσεων, διαφορετικών ως προς το χαρακτήρα τους

Σε κάθε κοινωνία υπάρχουν δύο τύποι αντιθέσεων: οι αντιθέσεις ανάμεσα σε μας και τους εχθρούς μας και οι αντιθέσεις ανάμεσα στο λαό. Για να αποκτήσει κανείς την ορθή γνώση για τους δύο αυτούς ανόμοιους τύπους που εκδηλώνονται, είναι πρώτα απ’ όλα αναγκαίο να ξεκαθαρίσει τι είναι λαός και τι είναι εχθροί.

Η έννοια λαός κάθε φορά έχει διαφορετική σημασία στις διάφορες χώρες και στις διάφορες ιστορικές περιόδους κάθε χώρας. Ορισμένα μεγάλα ιστορικά παραδείγματα μπορούν να απαντήσουν με σαφήνεια στο ερώτημα αυτό.

Στη Ρώσικη επανάσταση του Φλεβάρη, που είχε σαν βασικό στόχο την ανατροπή της Τσαρικής τυραννίας, στις δυνάμεις του λαού συμπεριλαμβάνονταν και δυνάμεις της αστικής τάξης με βασικό πολιτικό εκφραστή τον Κερένσκυ. Στη σοσιαλιστική επανάσταση όμως του Οχτώβρη ο Κερένσκυ και ό,τι αυτός εξέφραζε βρέθηκε αντιμέτωπος με την εργατική τάξη και τα φτωχά αγροτικά στρώματα και γι’ αυτό ήταν εχθρός του λαού.

Στην Κίνα, κατά τον πόλεμο ενάντια στους Γιαπωνέζους εισβολείς, όλες οι τάξεις τα στρώματα και οι κοινωνικές ομάδες που συμμετείχαν στην αντίσταση κατά της Ιαπωνίας αποτελούσαν το λαό, ενώ οι Γιαπωνέζοι ιμπεριαλιστές, οι συνεργάτες τους και τα φιλογιαπωνέζικα στοιχεία ήταν οι εχθροί του λαού. Στην περίοδο του απελευθερωτικού πολέμου, εχθροί του λαού ήταν οι αμερικάνοι ιμπεριαλιστές και οι λακέδες τους, η γραφειοκρατική αστική τάξη, οι τσιφλικάδες και οι αντιδραστικοί του Κουομιτάνγκ, που εκπροσωπούσαν τις τάξεις αυτές. Όλες οι τάξεις και τα κοινωνικά στρώματα που πολεμούσαν εναντίον αυτών των εχθρών αποτελούσαν το λαό.

Στη χώρα μας η εισβολή των δυνάμεων του άξονα το 1940 διαμόρφωσε μια πλατιά συμμαχία ενάντια στους Γερμανοϊταλούς εισβολείς. Η ίδια συμμαχία διαμορφώθηκε και στη διάρκεια της κατοχής με εχθρούς του λαού τις δυνάμεις του άξονα, τους δοσίλογους και τους μαυραγορίτες. Στην ιμπεριαλιστική όμως επέμβαση των Άγγλων ιμπεριαλιστών το Δεκέμβρη του ’44 η συμμαχία αυτή έσπασε, αφού κάποιες δυνάμεις που συμμετείχαν στην αντίσταση πέρασαν με τη μεριά των ιμπεριαλιστών και μετατράπηκαν σε εχθρούς του λαού.

2. Ο τρόπος επίλυσης των αντιθέσεων

Οι αντιθέσεις ανάμεσα στο λαό και τους εχθρούς και οι αντιθέσεις ανάμεσα στο λαό αποτελούν δύο διαφορετικούς τύπους αντιθέσεων και οι τρόποι επίλυσης είναι διαφορετικοί. Με λίγα λόγια ο πρώτος τύπος αντιθέσεων ανάγεται στο ζήτημα του καθορισμού μιας σαφούς διαχωριστικής γραμμής ανάμεσα στο λαό και τους εχθρούς τους. Ο δεύτερος τύπος των αντιθέσεων θέτει το ζήτημα της διάκρισης ανάμεσα στο ψέμα και την αλήθεια. Αυτονόητο είναι ότι το ζήτημα της χάραξης μιας διαχωριστικής γραμμής ανάμεσα στο λαό και τους εχθρούς είναι ταυτόχρονα και ζήτημα διάκρισης του αληθινού και του ψεύτικου. Έτσι, για παράδειγμα, για το ποιος έχει δίκιο, ο λαός ή οι εχθροί του, είναι επίσης ζήτημα διάκρισης μεταξύ αληθινού και ψεύτικου. Γιατί είναι προφανές ότι η αλήθεια ή το ψέμα για το λαό διαφέρει απ’ αυτό που θεωρούν σαν αληθινό οι εχθρικές, προς το λαό, δυνάμεις. Με το κριτήριο αυτό οφείλουμε να αντιμετωπίζουμε και το χαρακτήρα του κράτους. Το κράτος δεν είναι ένα ουδέτερο. Το Αστικό Κράτος είναι το όργανο επιβολής της κυριαρχίας της αστικής τάξης, είναι δηλαδή το όργανο της επιβολής της δικτατορίας της αστικής τάξης πάνω στην εργατική τάξη και τους συμμάχους της. Αντίστοιχα το Κράτος της Δημοκρατικής Δικτατορίας του λαού, καθοδηγείται από την εργατική τάξη και βασίζεται στη συμμαχία των εργατών και αγροτών. Πρώτιστο καθήκον της λειτουργίας του εργατικού κράτους είναι η συντριβή στο εσωτερικό τής χώρας των αντιδραστικών στοιχείων και εκμεταλλευτών που αντιτίθενται στη σοσιαλιστική επανάσταση, η συντριβή εκείνων που υπονομεύουν τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, δηλαδή η επίλυση των αντιθέσεων ανάμεσα στο λαό και τους εχθρούς του στο εσωτερικό της χώρας.

Με το κριτήριο αυτό οφείλουμε να προσδιορίσουμε και την έννοια της δημοκρατίας. Είναι η δημοκρατία ένα διαφορετικό στάδιο απ’ τις μορφές διακυβέρνησης που αναφέραμε πιο πάνω; Σε μια κοινωνία όπου οι εκμεταλλεύτριες τάξεις είναι ελεύθερες να εκμεταλλεύονται το προλεταριάτο, δεν υπάρχει στον κόσμο μια αφηρημένη έννοια της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Στην κοινωνία αυτή η δημοκρατία και η ελευθερία μπορούν να υπάρχουν για την αστική τάξη, όχι όμως για το προλεταριάτο και τους συμμάχους του. Ο Μαρξισμός μάς διδάσκει ότι η δημοκρατία αποτελεί μέρος του εποικοδομήματος και ανάγεται στην κατηγορία της πολιτικής. Αυτό σημαίνει ότι, σε τελική ανάλυση, η δημοκρατία υπηρετεί την οικονομική βάση. Έτσι έχει το ζήτημα με την ελευθερία και τη δημοκρατία. Οι έννοιες αυτές είναι σχετικές και όχι απόλυτες, και αναπτύχθηκαν στην πορεία της ιστορίας σαν αποτέλεσμα της ταξικής πάλης, με όποια χαρακτηριστικά είχε αυτή στο ιστορικό πέρασμα του χρόνου.

Στους κόλπους του λαού, η δημοκρατία βρίσκεται σε συνάφεια με το συγκεντρωτισμό και η ελευθερία με την πειθαρχία. Αποτελούν τις δύο αντίθετες πλευρές ενός συνόλου. Είναι αντίθετες, αλλά ταυτόχρονα και ενιαίες και γι’ αυτό δεν πρέπει μονόπλευρα να προβάλουμε τη μία πλευρά και να αρνούμαστε την άλλη. Υποστηρίζουμε μια ελευθερία που καθοδηγείται και μια δημοκρατία που κατευθύνεται από το συγκεντρωτισμό, αλλά αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι ανάμεσα στο λαό τα ιδεολογικά ζητήματα και τα ζητήματα που σχετίζονται με την έρευνα για το τι είναι αληθινό και τι ψεύτικο μπορούν να λυθούν με τη μέθοδο του εξαναγκασμού. Οι απόπειρες να λύνονται τα ζητήματα αυτά με τη μέθοδο του εξαναγκασμού, όχι μόνο δεν είναι αποδοτικές, αλλά είναι και επιζήμιες. Δεν είναι δυνατόν να εξαναγκάσουμε κάποιον, π.χ. να μην πιστεύει και δεν μπορούμε να καταργήσουμε τη θρησκεία με διατάγματα. Δεν μπορούμε να αναγκάσουμε τους ανθρώπους να μην πιστεύουν στον ιδεαλισμό και να αποδεχθούν το μαρξισμό. Όλα τα ζητήματα ιδεολογικού χαρακτήρα μέσα στο λαό πρέπει να λύνονται με τη μέθοδο της συζήτησης – κριτικής – πειθούς – διαπαιδαγώγησης. Για την ορθή επίλυση των αντιθέσεων μέσα στο λαό πρέπει να εφαρμόζουμε τη μέθοδο που συνοψίζεται στο σύνθημα: Συσπείρωση – Κριτική – Συσπείρωση

3. Μπορεί μία αντίθεση μη ανταγωνιστική να μετατραπεί σε ανταγωνιστική;

Η μαρξιστική φιλοσοφία θεωρεί ότι ο νόμος της ενότητας των αντιθέτων είναι ο θεμελιακός νόμος του σύμπαντος. Η δράση αυτού του νόμου είναι καθολική τόσο στη φύση όσο και στην ανθρώπινη κοινωνία, άλλο τόσο και στη συνείδηση των ανθρώπων. Οι αντίθετες πλευρές της αντίθεσης συνυπάρχουν και στην ενότητα και στον αγώνα και αυτό δημιουργεί την κίνηση, την αλλαγή των πραγμάτων και των φαινομένων. Οι αντιθέσεις υφίστανται παντού, αλλά παίρνουν διαφορετικό χαρακτήρα ανάλογα με το χαρακτήρα των πραγμάτων και των φαινομένων. Πολλοί πιστεύουν ότι στη σοσιαλιστική κοινωνία δεν υπάρχουν αντιθέσεις και γι’ αυτό αιφνιδιάστηκαν απ’ την εξέλιξη μεγάλων ιστορικών γεγονότων, που συνοδεύτηκαν με την καπιταλιστική παλινόρθωση στις χώρες που επικράτησε η επαναστατική ανατροπή. Είναι γεγονός ότι οι αντιθέσεις της σοσιαλιστικής κοινωνίας διαφέρουν ριζικά απ’ τις αντιθέσεις της παλιάς κοινωνίας, της καπιταλιστικής. Οι αντιθέσεις στην καπιταλιστική κοινωνία εκδηλώνονται με οξύτατους ανταγωνισμούς και συγκρούσεις, με λυσσώδη ταξικό αγώνα. Οι αντιθέσεις αυτές δεν μπορούν να λυθούν από το καπιταλιστικό σύστημα. Θα λυθούν μόνο με τη σοσιαλιστική επανάσταση. Στη σοσιαλιστική κοινωνία βασικές αντιθέσεις παραμένουν, όπως και πριν, οι αντιθέσεις ανάμεσα στις παραγωγικές σχέσεις και τις παραγωγικές δυνάμεις, οι αντιθέσεις ανάμεσα στην οικονομική βάση και το εποικοδόμημα. Η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι οι αντιθέσεις στη σοσιαλιστική κοινωνία διακρίνονται ριζικά και ως προς το χαρακτήρα, όσο και ως προς τις συνθήκες σε σχέση με τη καπιταλιστική κοινωνία.

Στη σοσιαλιστική κοινωνία επιδίωξη είναι οι αντιθέσεις να λύνονται στα πλαίσια της γραμμής «συσπείρωση- κριτική- συσπείρωση», δηλαδή να μην έχουν ανταγωνιστικό χαρακτήρα. Όμως η σοσιαλιστική κοινωνία δεν παύει να είναι μια ταξική κοινωνία. Η παλιά κυρίαρχη τάξη, η αστική τάξη, εξακολουθεί να έχει ισχυρά ερείσματα μέσα στη κοινωνία. Ο αστικός τρόπος ζωής και σκέψης, η αστική κουλτούρα, είναι ριζωμένη βαθειά μέσα στη κοινωνική συνείδηση των ανθρώπων που έχουν διαπαιδαγωγηθεί με αυτή μέσα στην ιστορική περίοδο εκατοντάδων χρόνων. Ο νόμος της αξίας, η εμπορευματική παραγωγή απαιτούν μεγάλα χρονικά διαστήματα για να εξαλειφθούν. Έτσι οι αντιθέσεις που εξακολουθούν να υπάρχουν στη σοσιαλιστική κοινωνία μπορούν να μετατραπούν από μη ανταγωνιστικές σε ανταγωνιστικές, όπως άλλωστε απέδειξε η τεράστια εμπειρία με τον πιο δραματικό τρόπο στη πρώην κόκκινη ΕΣΣΔ και την Κίνα. Η ταξική πάλη συνεχίζεται στο σοσιαλισμό. Η ταξική αυτή πάλη μπορεί να αποκτήσει και τα πιο άγρια χαρακτηριστικά και να οδηγήσει στην καπιταλιστική παλινόρθωση.

πηγή: Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης

Διαβάστε όλο το βιβλίο του Μάο Τσε Τουγκ “Για την ορθή λύση των αντιθέσεων ανάμεσα στο λαό” εδώ