Γιώργος X. Παπασωτηρίου

Στο αεροδρόμιο της Ρώμης, εκεί που πριν 25 χρόνια κάναμε μία στάση, επιστρέφοντας από την έκθεση βιβλίου της Φρανκφούρτης, δεν διαβάζουν βιβλία πια, αλλά μόνο «κινητά».

Βλέπω το παιδί καθισμένο στην βαλίτσα να είναι χαμένο στην οθόνη του κινητού και ακούω ξανά τον Tristan Harris (πρώην υπεύθυνο σχεδιασμού στην Google) και τον Justin Rosenstein, τον άνθρωπο που είχε την ιδέα του Like στο Facebook*, να μιλούν για τη ριζική αλλαγή της ανθρώπινης υπόστασης, για την χειραγώγηση, τον εθισμό, για τον κατασκοπευτικό καπιταλισμό, για την εξαφάνιση της αλήθειας μέσα σε ατομικές εκδοχές της «αλήθειας», για πόλωση, για κοινωνικό εμφύλιο και κατάργηση της δημοκρατίας.

Οι μεγάλες πλατφόρμες Google, Facebook κλπ., επιδιώκουν να εθίζουν τους χρήστες (όπως στα ναρκωτικά), να τους χειραγωγούν, θέλουν να τους κρατούν κολλημένους στην οθόνη για να βλέπουν τις διαφημίσεις, επιδιώκουν να διαμορφώνουν τον τρόπο που σκέφτονται, που επιθυμούν (έτσι δημιουργούνται οι νέες ανάγκες, το γούστο και η μόδα). Ομοίως μέσω των “νέων κοινωνικών δικτύων” αναγνωριζόμαστε από τους άλλους (οι ορατοί και οι αόρατοι) ή νομίζουμε ότι αναγνωριζόμαστε (μέσω των like), καταναλώνουμε ότι νομίζουμε ότι είναι “τρέντι” (τελικά αυτοαναλωνόμαστε), πιστεύουμε (τις θεωρίες συνωμοσίας) και ψηφίζουμε την καλύτερη «περσόνα-εικόνα» με όρους λάιφ στάιλ…

Οι θεωρίες συνωμοσίας, ο φανατισμός, η πόλωση και η περίφημη «τοξικότητα» δεν είναι παρά η περιχαράκωση κοινωνικών ομάδων μέσα σε απρόσβλητα ψηφιακά τείχη έτσι ώστε να μην υπάρχει κανένας διάλογος, καμία όσμωση μεταξύ τους, καμία σύνθεση, αντίθετα διευρύνουν τις κοινωνικές και πολιτικές αντιθέσεις, οδηγώντας σε εμφυλιοπολεμικές καταστάσεις (μικροί κοινωνικοί εμφύλιοι όπως στην ταινία του Σκορτσέζε: «οι συμμορίες της Νέας Υόρκης»). Ο δημόσιος χώρος ως πεδίο ειρηνικής διαμόρφωσης συναινέσεων και συνθέσεων δεν υπάρχει παρά ως ένας πολυκερματισμένος χώρος που αποτελείται από “ψηφιακές φούσκες”,  ήτοι από αντίπαλες ομάδες φανατικών που μιλούν με τα αληθινά όπλα (ΗΠΑ), ή με «τοξικές» λέξεις (Ελλάδα). Αυτός ο εμφύλιος συμφέρει πάντα τους «από πάνω» γιατί μπορούν να κυριαρχούν στους “από κάτω” με βάση το «διαίρει και βασίλευε».

Γενικά, οι τεχνικές των «κοινωνικών δικτύων», της χειραγώγησης και του εθισμού υπηρετούν τη μεγιστοποίηση του κέρδους και είναι στον πυρήνα του νεοφιλελευθερισμού. Από το 1987 το έλεγε η “μητέρα” του  νεοφιλελευθερισμού, η Μάργκαρετ Θάτσερ, στο περιοδικό «Woman’s own»: «Τι είναι η κοινωνία; Δεν υπάρχει. Υπάρχουν άντρες, γυναίκες και οικογένειες…». Πολιτικός τους στόχος, λοιπόν, είναι ο ακραίος ατομικισμός, η καταστροφή της κοινωνίας, κάθε τι που είναι συλλογικό, έτσι ώστε να μην υπάρχουν ομαδοποιήσεις των «κάτω»…  Κατ’ αυτόν τον τρόπο η κουλτούρα της αγοράς δεν έχει καμιά αντίσταση και είναι ολοκληρωτική. Τώρα μπορούν να κάνουν τα πάντα για το κέρδος. Κι ας καεί η Γη. «Θρησκεία τους η απληστία», γράφει στο τουίτερ ο Μπέρνι Σάντερς.

Η απόκρυψη

Οι τεχνικές και οι αλγόριθμοι κρύβουν το κινούν αίτιο, αυτό που δίνει στη χρήση των «νέων μέσων» ορισμένο περιεχόμενο και κατεύθυνση. Αποκρύπτουν επιμελώς ότι όλα γίνονται για το κέρδος.

Γι’ αυτό λέω πως ναι, χρειάζονται οι «τεχνοκράτες» για να μας εξηγήσουν τις τεχνικές “παραπλάνησης”, αλλά εκείνοι που χρειάζονται πιο πολύ είναι αυτοί που θα μας εξηγούν ότι οι τεχνικές έχουν ως στόχο το κέρδος, την εκμετάλλευσή μας, δείχνοντάς μας συγχρόνως το “δρόμο” της απελευθέρωσή μας από την εκμετάλλευση αυτή. Με άλλα λόγια, θα μας δείχνουν πως θα αλλάξουμε το “κινούν αίτιο” (τον καπιταλισμό) και με τι θα το αντικαταστήσουμε. Κι αυτό είναι ζήτημα πολιτικό και ιδεολογικό συγχρόνως.

Ο καπιταλισμός έχει χάσει τα φρένα του, έχει ξεχάσει να σταματά και οδηγεί κατευθείαν στο χάος. Αυτό δεν το διαπιστώνουν οι επικριτές του μόνο, αλλά και οι ίδιοι οι συστημικοί θεωρητικοί (Modern Capitalism Needs a Revolution to Undo the Damage It Has Caused), γράφει ο Ronald Cohen στο περιοδικό Time.

Και επιβεβαιώνεται η Χάνα Άρεντ που έλεγε ότι «Οδεύουμε σ’ ένα ψηφιακό ολοκληρωτισμό μπροστά στον οποίο οι ολοκληρωτισμοί του παρελθόντος θα ωχριούν, καθώς οι άνθρωποι θα γίνουν δούλοι των δημιουργημάτων τους». Βέβαια, οι πολλοί θα είναι δούλοι, ενώ οι “ελάχιστοι” θα είναι τα αφεντικά, οι Κύριοι Όλος ο Κόσμος που έλεγε ο Κάφκα…

Κι όμως κάποιοι από εμάς επιμένουν ότι το θέμα είναι… τεχνοκρατικό. Έλεος πια!

*Από το ντοκιμαντέρ «Το κοινωνικό δίλημμα»

πηγή: artinews.gr