Χρονολόγιο: Από την αστική Επανάσταση του Φλεβάρη στη σοσιαλιστική Επανάσταση του Οκτώβρη 1917 και το σχηματισμό της ΕΣΣΔ (1922)

1917: Η πορεία προς τον Οκτώβρη – Οι πρώτες αποφάσεις

12/3(27/2)*: Αστικοδημοκρατική Επανάσταση στη Ρωσία. Γκρέμισμα του τσαρισμού.
Πρώτη συνεδρίαση των σοβιέτ των αντιπροσώπων των εργατών και των στρατιωτών στην Πετρούπολη.
Το ρωσικό προλεταριάτο πρωτοστατεί στην επανάσταση και την καθοδηγεί. Τις θέσεις όμως των βουλευτών στα Σοβιέτ καταλαμβάνουν κυρίως μενσεβίκοι και εσέροι -ανάμεσα σε άλλους λόγους και επειδή οι σημαντικότεροι ηγέτες των μπολσεβίκων ήταν εξόριστοι (Λένιν) ή φυλακισμένοι (Στάλιν).
15(2)/3: Σχηματισμός της Προσωρινής Κυβέρνησης στη Ρωσία. Επρόκειτο για μια κυβέρνηση αστική, που περιλάμβανε στις τάξεις της πολλούς εκπροσώπους του παλιού φεουδαρχικού καθεστώτος, καθώς και μεγάλους κεφαλαιοκράτες. Η κυβέρνηση αυτή είχε την αμέριστη υποστήριξη των μενσεβίκων και εσέρων και έγινε αποδεκτή από τα Σοβιέτ, παρά τις διαμαρτυρίες των μπολσεβίκων. Έτσι, σχηματίστηκε στη Ρωσία μια ιδιότυπη δυαρχία: Από τη μια, η αστική κυβέρνηση που αρκούνταν σε ορισμένες αστικοδημοκρατικού χαρακτήρα μεταρρυθμίσεις και, από την άλλη, το εξεγερμένο προλεταριάτο και η φτωχή αγροτιά, που εκφράζονταν μέσα από τα Σοβιέτ και που έθεταν αιτήματα σοσιαλιστικού χαρακτήρα.

16(3)/4: Επιστροφή του Λένιν στην Πετρούπολη από το εξωτερικό, όπου ήταν εξόριστος.

17(4)/4: Ο Λένιν δημοσιεύει τις «Θέσεις του Απρίλη» («Τα καθήκοντα του προλεταριάτου στην τωρινή επανάσταση»). Το συγκεκριμένο κείμενο ήρθε να καθοδηγήσει το ρωσικό προλεταριάτο στην κρίσιμη στιγμή της επικείμενης σύγκρουσης με την Προσωρινή Κυβέρνηση και καθώς γενικευόταν όλο και περισσότερο η δυσαρέσκεια του λαού για τη συνέχιση του πολέμου. Πρόκειται για ένα πραγματικό μανιφέστο κήρυξης της σοσιαλιστικής επανάστασης και της πορείας του κόμματος των μπολσεβίκων.

7-12/5 (24-29/4): Η 7η Πανρωσική Συνδιάσκεψη του ΡΣΔΕΚ(μπ.) στην Πετρούπολη. Στη διάρκεια των εργασιών της εγκρίθηκαν οι προτάσεις του Λένιν, όπως διατυπώθηκαν στις «Θέσεις του Απρίλη», καθώς και η εισήγηση του Στάλιν, για το εθνικό ζήτημα: Σύμφωνα με αυτήν, το μπολσεβίκικο κόμμα όφειλε να υπερασπιστεί το δικαίωμα των εθνών για αυτοδιάθεση, που θα έφτανε μέχρι τον αποχωρισμό τους από τη Ρωσία και το σχηματισμό ανεξάρτητων κρατών.

16(3)/6: Το πρώτο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ των αντιπροσώπων των εργατών και των στρατιωτών. Σε αυτό εκδηλώθηκε ανοιχτά η σύγκρουση ανάμεσα στους μπολσεβίκους και τα υπόλοιπα κόμματα, που προσπαθούσαν να αποδείξουν ότι έπρεπε να συνεχιστεί η συμμαχία με την αστική τάξη. Ο Λένιν ανέπτυξε τη θέση για μετατροπή της αστικής επανάστασης σε σοσιαλιστική. Ωστόσο, την πλειοψηφία στην ΚΕΚ κέρδισαν οι αντιπρόσωποι των μενσεβίκων και εσσέρων, γεγονός που επέτεινε τη διάσταση ανάμεσα στα Σοβιέτ και τον εξεγερμένο λαό.

16-17(3-4)/7: Μαζικές διαδηλώσεις στην Πετρούπολη, με σύνθημα: «Ολη η εξουσία στα Σοβιέτ!».

8/8-16/8(26/7-3/8): Το 6ο Συνέδριο του ΡΣΔΕΚ(μπ.) στην Πετρούπολη. Στις εργασίες του, τίθεται ως στόχος του Κόμματος η προετοιμασία της ένοπλης εξέγερσης, της σοσιαλιστικής επανάστασης. Τονίζεται η αναγκαιότητα της συμμαχίας του προλεταριάτου με τη φτωχή αγροτιά, για την πραγμάτωση του στόχου αυτού. Τέλος, ορίζεται ως αρχή συγκρότησης των κομματικών οργανώσεων και λειτουργίας του Κόμματος, ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός.

7-12/9(25-30/8): Πραξικόπημα του Κορνίλοφ. Ο αντεπαναστάτης στρατηγός, σε συνεργασία με τον εσέρο πολιτικό Κερένσκι, απεργάζονταν τη διάλυση των Σοβιέτ και προετοίμαζαν ισχυρό χτύπημα κατά των μπολσεβίκων, δυναμώνοντας την τρομοκρατία. Ο Κερένσκι, φοβούμενος για τη δική του θέση, διαχώρισε σύντομα τη θέση του. Η αποφασιστικότητα και εγρήγορση του κόμματος των μπολσεβίκων απέτρεψε τελικά την επιτυχία του αντεπαναστατικού κινήματος.

23 και 29/10(10 και 16/10): Αποφάσεις της ΚΕ του κόμματος των μπολσεβίκων για την προετοιμασία της ένοπλης εξέγερσης στη Ρωσία. Πρόκειται για την ιστορική συνεδρίαση που αποφάσισε την άμεση εξέγερση. Η ΚΕ έκρινε ότι ήδη το Κόμμα είχε κατακτήσει την αμέριστη εμπιστοσύνη της εργατικής τάξης, αλλά και της φτωχής αγροτιάς (που, ήδη, προχωρούσε στην αυτόβουλη καλλιέργεια εξαρτημένων από φέουδα εδαφών, πράγμα που είχε προκαλέσει την οργή της Προσωρινής κυβέρνησης).

7/11(25/10): Η Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση. Νίκη της ένοπλης εξέγερσης στην Πετρούπολη και ανατροπή της αστικής προσωρινής κυβέρνησης. Με την κατάληψη των Χειμερινών Ανακτόρων, των σιδηροδρομικών σταθμών, των ταχυδρομείων, του τηλεγραφείου, των υπουργείων, της κρατικής τράπεζας, με την καθαίρεση της προσωρινής κυβέρνησης και του πρωθυπουργού Κερένσκι, η εξουσία περνά στα Σοβιέτ.

7-8/11(25-26/10): Το δεύτερο πανρωσικό συνέδριο των Σοβιέτ. Ανακήρυξη της Σοβιετικής εξουσίας. Σχηματισμός της Σοβιετικής κυβέρνησης (Συμβούλιο των επιτρόπων του λαού), αποτελούμενης μόνο από μπολσεβίκους, με πρόεδρο τον Β. Ι. Λένιν. Το συνέδριο απηύθυνε έκκληση για ειρήνη στους λαούς και στις κυβερνήσεις των εμπολέμων χωρών, καθώς και στους εργάτες της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας. Κατάργησε τη φεουδαρχικού τύπου γαιοκτησία χωρίς καμία αποζημίωση, καθώς και το δικαίωμα ατομικής ιδιοκτησίας στη γη και την αντικατέστησε με την παλλαϊκή κρατική ιδιοκτησία. Η φεουδαρχική γη και τα μοναστηριακά εδάφη παραχωρήθηκαν στους αγρότες δωρεάν. Πέρασαν στην ιδιοκτησία του κράτους ο ορυκτός πλούτος, τα δάση και τα νερά.

7-15/11(25/10-2/11): Ένοπλη εξέγερση στη Μόσχα. Εγκαθιδρύεται η σοβιετική εξουσία.

9-14/11(27/10-1/9): Εκδήλωση και συντριβή του αντεπαναστατικού κινήματος των Κερένσκι-Κρασνόφ.

15(2)11: Το Συμβούλιο των Επιτρόπων του λαού (ΣΕΛ) εγκρίνει τη διακήρυξη των δικαιωμάτων των λαών της Ρωσίας, σύμφωνα με το οποίο, η ελεύθερη ανάπτυξη των λαών της Ρωσίας και η πλήρης ισοτιμία δικαιωμάτων αποτελούν νόμο.

23(10)/11: Διάταγμα της Πανρωσικής Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής (ΠΚΕΕ) για την κατάργηση του φεουδαρχικού θεσμού των καστών και της διαβάθμισης των πολιτών.

27(14)/11: Η ΠΚΕΕ και το Συμβούλιο των Επιτρόπων του λαού ψηφίζουν το νόμο για τον έλεγχο των εργοστασίων από τους εργάτες.

30(17)/11: Διάταγμα του Συμβουλίου των Επιτρόπων του λαού για την εθνικοποίηση του εργοστασίου της εταιρείας «Λικίνσκαγια Μανουφακτούρα» (πρώτη πράξη εθνικοποίησης ιδιωτικών επιχειρήσεων).

15(2)/12: Διάταγμα της ΠΚΕΕ και του Συμβουλίου των Επιτρόπων του λαού για την ίδρυση του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Οικονομίας (ΑΣΕΟ).

20(7)/12: Απόφαση του Συμβουλίου των Επιτρόπων του λαού για την οργάνωση Πανρωσικής Εκτακτης Επιτροπής, για την πάλη ενάντια στην αντεπανάσταση και στα σαμποτάζ.

23(10)/12: Αγγλογαλλική συμφωνία για τις «σφαίρες δράσης» στη Ρωσία.

24-25(11-12)/12: Το πρώτο πανουκρανικό συνέδριο των Σοβιέτ στο Χάρκοβο. Η Ουκρανία ανακηρύσσεται Σοβιετική Δημοκρατία.

27(14)/12: Διάταγμα της ΠΚΕΕ για την εθνικοποίηση των τραπεζών.

31(18)/12: Η σοβιετική κυβέρνηση της Ρωσίας αναγνωρίζει την ανεξαρτησία της Φινλανδίας.

1918

25(12)/1: Το τρίτο πανρωσικό συνέδριο των Σοβιέτ επικυρώνει τη διακήρυξη των δικαιωμάτων του εργαζόμενου και καταπιεζόμενου λαού.

28(15)/1: Διάταγμα του Συμβουλίου των Επιτρόπων του λαού για την οργάνωση του εργατοαγροτικού Κόκκινου Στρατού.

2/2(20/1): Διάταγμα του Συμβουλίου των Επιτρόπων του λαού για το χωρισμό της εκκλησίας από το κράτος και του σχολείου από την εκκλησία.

2/2(21/1): Διάταγμα της ΠΚΕΕ για διαγραφή των κρατικών δανείων. Επρόκειτο για τα δάνεια που είχαν συνάψει από το εξωτερικό, με ληστρικούς όρους, οι τσαρικές κυβερνήσεις.

9/2(27/1): Διάταγμα της ΠΚΕΕ για την κοινωνικοποίηση της γης.

11/2(29/1): Συντρίβεται η αντεπαναστατική εξέγερση του στρατηγού Καλέντιν στον Ντον.

18(5)/2: Αρχίζει η επίθεση των γερμανικών στρατευμάτων εναντίον της Σοβιετικής Ρωσίας, ενώ η σοβιετική κυβέρνηση διεξάγει συνομιλίες με τους γερμανούς στο Μπρεστ -Λιτόφσκ.

3/3: Υπογράφεται στο Μπρεστ-Λιτόφσκ η συνθήκη ειρήνης ανάμεσα στη Σοβιετική Ρωσία και τις Κεντρικές Δυνάμεις. Η συνθήκη αυτή ήταν απόλυτη συνέπεια της φιλειρηνικής στάσης της επανάστασης και της εκτίμησης των μπολσεβίκων για τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα του πολέμου. Είχαν προηγηθεί διακοινώσεις της σοβιετικής κυβέρνησης προς τις κυβερνήσεις των χωρών της Αντάντ, με σκοπό τον τερματισμό του πολέμου, καθώς και αλλεπάλληλες συνομιλίες με τη Γερμανία. Στόχος της σοβιετικής εξουσίας ήταν η απαλλαγή της χώρας από τα δεινά του πολέμου, ώστε να προχωρήσει απερίσπαστη στην οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας.

Η συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ περιλάμβανε βαρείς όρους για τη Σοβιετική Ρωσία: η Λεττονία, η Εσθονία, η Πολωνία, τμήμα της Ουκρανίας (ως κράτος υποτελές) πέρασαν στη Γερμανία, ενώ η Σοβιετική Ρωσία αναγκάστηκε να πληρώσει αποζημίωση.

Ωστόσο, η υπογραφή της συνθήκης βοήθησε στη σταθεροποίηση της σοβιετικής εξουσίας και της οικονομίας της χώρας.

6-8/3: Το 7ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος (μπολσεβίκων) της Ρωσίας. Το κόμμα μετονομάστηκε έτσι σε αυτό ακριβώς το Συνέδριο.

9/3: Αγγλικά στρατεύματα αποβιβάζονται στο Μουρμάνσκ. Αρχίζει η ανοιχτή στρατιωτική επέμβαση της Αντάντ στη Ρωσία. Οι λόγοι της επέμβασης των δυνάμεων της Αντάντ στη Σοβιετική Ρωσία, θα μπορούσαν να κωδικοποιηθούν ως εξής:

– Η Αντάντ φοβόταν ότι η Γερμανία θα μπορούσε να ρίξει νέα στρατεύματα στο δυτικό μέτωπο, μετά την υπογραφή της συνθήκης του Μπρεστ-Λιτόφσκ.

– Η Αντάντ φοβόταν ότι θα μπορούσαν να εξαπλωθούν οι σοσιαλιστικές ιδέες σε ολόκληρο τον κόσμο, μετά τις επιτυχίες της σοβιετικής κυβέρνησης.

– Τέλος, φοβόταν την ενδυνάμωση των φιλειρηνικών τάσεων σε όλες τις χώρες του κόσμου.

Παράλληλα όμως, με την επέμβαση των δυνάμεων της Αντάντ, ξεκινά στη Ρωσία και ο εμφύλιος πόλεμος, ανάμεσα στις αντεπαναστατικές δυνάμεις και τις δυνάμεις της επανάστασης.

5/4: Απόβαση ιαπωνικών και αγγλικών επεμβατικών στρατευμάτων στο Βλαδιβοστόκ.

22/4: Διάταγμα του Συμβουλίου των Επιτρόπων του λαού για την εθνικοποίηση του εξωτερικού εμπορίου.

29/5: Η ΠΚΕΕ αποφασίζει να περάσουν στη γενική επιστράτευση οι εργάτες και οι φτωχότεροι αγρότες, για να υπηρετήσουν στον Κόκκινο Στρατό. Το διάταγμα αποσκοπούσε στο να ενταθεί ο ταξικός χαρακτήρας του Κόκκινου στρατού, που θα επανδρωνόταν και θα στελεχωνόταν από ανθρώπους που θα είχαν τη βούληση και το ταξικό συμφέρον να υπερασπιστούν τη «σοβιετική πατρίδα».

11/6: Διάταγμα της ΠΚΕΕ και του Συμβουλίου των Επιτρόπων του λαού για την οργάνωση και τον ανεφοδιασμό της φτωχολογιάς της υπαίθρου. Ιδρύονται οι επιτροπές των φτωχών αγροτών, που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πάλη εναντίον των κουλάκων, που έχουν ήδη περάσει στην αντεπανάσταση και που, με τις ενέργειές τους, (π.χ. απόκρυψη τροφίμων) συντελούν στην επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης της χώρας.

26/6: Το Συμβούλιο των Επιτρόπων του λαού εγκρίνει το νόμο για την οργάνωση της λαϊκής παιδείας στη Ρωσική Δημοκρατία.

28/6: Διάταγμα του Συμβουλίου των Επιτρόπων του λαού για την εθνικοποίηση των επιχειρήσεων των βασικών κλάδων της βιομηχανίας και των σιδηροδρομικών μεταφορών.

10/7: Το 5ο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ επικυρώνει το σύνταγμα της ΡΣΟΣΔ. Κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου, εντείνεται η πάλη ανάμεσα στους μπολσεβίκους και τους εσέρους, που εμφανίζονται ως υπερασπιστές των κουλάκων.

16/8: Αμερικανικά επεμβατικά στρατεύματα αποβιβάζονται στο Βλαδιβοστόκ.

30/8: Δολοφονική απόπειρα εναντίον του Λένιν, οργανωμένη από τους εσέρους.

2/9: Η ΠΚΕΕ κηρύσσει τη Σοβιετική Δημοκρατία ενιαίο πολεμικό στρατόπεδο. Συγκροτείται Επαναστατικό πολεμικό Συμβούλιο της Δημοκρατίας.

5/9: Αρχίζει η επίθεση του Κόκκινου Στρατού στο Ανατολικό Μέτωπο.

15/9: Τουρκικά στρατεύματα κυριεύουν το Μπακού.

30/11: Απόφαση της ΠΚΕΕ για την ίδρυση Συμβουλίου της εργατικής και αγροτικής άμυνας, με επικεφαλής τον Β. Ι. Λένιν. Βρισκόμαστε στην εποχή του «πολεμικού κομμουνισμού». Για να αποκρουστεί η επέμβαση των εισβολέων και να καταπολεμηθεί η πείνα, η σοβιετική κυβέρνηση κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση πολιορκίας. Καθιερώθηκε η υποχρεωτική θητεία στο στρατό. Η σοβιετική εξουσία έθεσε κάτω από τον έλεγχό της, εκτός από τη βαριά βιομηχανία, τη μικρή και τη μεσαία. Καθιέρωσε το μονοπώλιο του σιταριού, απαγόρευσε το ιδιωτικό εμπόριο και θέσπισε το «παρακράτημα», ώστε να ελέγχει τα αποθέματα τροφίμων που είχαν στη διάθεσή τους οι αγρότες και να τα διαθέτει για τον ανεφοδιασμό του στρατού και των εργατών. Τέλος, επέβαλε τη γενική, υποχρεωτική εργασία.

1919

1/1: Σχηματίζεται η Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Λευκορωσίας.

2-6/3: Η πρώτη παγκόσμια συνδιάσκεψη των κομμουνιστικών κομμάτων και των αριστερών σοσιαλδημοκρατικών οργανώσεων στη Μόσχα. Ιδρυτικό Συνέδριο της Γ’ Διεθνούς. Ιδρύεται η Κομμουνιστική Διεθνής.

22/3: Το 8ο Συνέδριο του ΚΚΡ(μπ.) ψηφίζει το πρόγραμμα του Κόμματος. Ανάμεσα στα κεντρικά καθήκοντα που καθόρισε το πρόγραμμα αυτό, βρισκόταν η ένταξη της διοίκησης της οικονομίας της χώρας κάτω από ένα ενιαίο σοσιαλιστικό σχέδιο και η προσέλκυση των μεσαίων αγροτών στους στόχους της σοσιαλιστικής οικοδόμησης μέσω της πειθούς.

16-27/4: Εξέγερση των ναυτών στα πλοία της Γαλλικής μοίρας στη Μαύρη θάλασσα.

25/7: Μήνυμα της σοβιετικής κυβέρνησης προς τον κινεζικό λαό και τις κυβερνήσεις της Βόρειας και της Νότιας Κίνας με τη δήλωση πως η Ρωσία παραιτείται από όλες τις κατακτήσεις και τα προνόμιά της στην Κίνα.

3/8: Μήνυμα της σοβιετικής κυβέρνησης προς τη μογγολική κυβέρνηση και το μογγολικό λαό, με την ανακοίνωση πως η Ρωσία ακυρώνει όλες τις ετεροβαρείς συμφωνίες που είχαν επιβληθεί από την τσαρική Ρωσία στη Μογγολία.

10/10: Απόφαση του ανωτάτου συμβουλίου της Αντάντ για την επίσημη κήρυξη του οικονομικού αποκλεισμού της Σοβιετικής Ρωσίας.

26/12: Διάταγμα του Συμβουλίου των Επιτρόπων του λαού της ΡΣΟΣΔ για την εξάλειψη της αγραμματοσύνης του ενήλικου πληθυσμού.

1920

16/1: Το ανώτατο συμμαχικό συμβούλιο της Αντάντ αποφασίζει την επανάληψη των εμπορικών σχέσεων με τη Σοβιετική Ρωσία. Το γεγονός αυτό σηματοδοτεί τη λήξη της επέμβασης των συμμάχων, μετά την ήττα τους, καθώς και την ήττα των αντεπαναστατικών δυνάμεων, από τον Κόκκινο Στρατό. Η Σοβιετική Ρωσία βγαίνει από τον πόλεμο νικήτρια, αλλά έχοντας δεχθεί σοβαρά πλήγματα στην οικονομία της.

29/3: Το 9ο Συνέδριο του ΚΚΡ(μπ.). Σε αυτό δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στο ενιαίο οικονομικό σχέδιο, στο οποίο πρωτεύουσα θέση κατείχε το ζήτημα του εξηλεκτρισμού ολόκληρης της εθνικής οικονομίας.

2/4: Ολοκληρώνεται η εκκένωση της Σιβηρίας και της Σοβιετικής Άπω Ανατολής από τα αμερικανικά στρατεύματα.

27-28/4: Εξέγερση των εργατών στο Μπακού. Ανακηρύσσεται η σοσιαλιστική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν.

19/7: το 2ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς.

29/11: Η Αρμενία ανακηρύσσεται Σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατία.

22-29/12: Το 8ο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ. Εγκρίνεται το σχέδιο εξηλεκτρισμού της Ρωσίας.

28/2: Υπογράφεται συνθήκη ειρήνης ανάμεσα στη ΡΣΟΣΔ και στη ΣΣΔ της Ουκρανίας.

1921

16/1: Η ΡΣΟΣΔ και η ΣΣΔ της Λευκορωσίας υπογράφουν συμφωνία για τη συνένωσή τους.

22/2: Συγκροτείται, με πρόταση του Λένιν, η Κρατική Επιτροπή Σχεδίου της ΡΣΟΣΔ.

25/2: Η Γεωργία ανακηρύσσεται Σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατία.

28/2: Αντεπαναστατικό κίνημα στην Κροστάνδη. Το κίνημα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως κορυφαία εκδήλωση της δυσαρέσκειας που δημιουργήθηκε σε σημαντικά τμήματα του πληθυσμού, εξαιτίας των δυσκολιών που προκάλεσε στη χώρα ο πόλεμος και εξ αιτίας της ανανέωσης της δράσης των αντιμπολσεβίκικων στοιχείων. Ιδιαίτερα δυσαρεστημένοι από την κακή οικονομική κατάσταση, εμφανίζονταν οι αγρότες, λόγω της συνέχισης του παρακρατήματος, αλλά και πολλοί εργάτες, που εξαναγκάζονταν, από την ένδεια, να επιστρέψουν στην ύπαιθρο. Στο συγκεκριμένο επεισόδιο της Κροστάνδης, πρωτοστάτησαν λευκοφρουροί, που εκμεταλλεύτηκαν την επαναστατική και πολιτική απειρία των ναυτών του στόλου -προερχομένων, ως επί το πλείστον, από τα δυσαρεστημένα αγροτικά στρώματα. Οι στασιαστές ναύτες κατέλαβαν το φρούριο του Κροστάνδης με κεντρικό σύνθημα: «Ναι στα σοβιέτ – όχι στους μπολσεβίκους». Τελικά, ο Κόκκινος στρατός, πολεμώντας κάτω από δύσκολες συνθήκες, ανακατέλαβε το φρούριο.

16/3: Το 10ο Συνέδριο του ΚΚΡ(μπ.). Σε αυτό, δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στην ενότητα του κόμματος και αποφασίστηκε η διάλυση όλων των φραξιονιστικών ομάδων. Καταργήθηκε το παρακράτημα και καθιερώθηκε ο φόρος σε είδος. Τέλος, ιδιαίτερα σημαντική θεωρείται η απόφαση του Συνεδρίου για την καθιέρωση της ΝΕΠ (Νέας Οικονομικής Πολιτικής). Η ΝΕΠ προέβλεπε τη δυνατότητα ύπαρξης μικρών ιδιωτικών επιχειρήσεων (χωρίς βεβαίως το Σοβιετικό κράτος να παραιτηθεί από την ιδιοκτησία του επί των βασικών μέσων παραγωγής, του ορυκτού πλούτου, των τραπεζών, της βαριάς βιομηχανίας) και άφηνε στον αγρότη την ελευθερία να διακινεί τα προϊόντα που έμεναν στη διάθεσή του μετά την αφαίρεση του φόρου σε είδος (μικρότερου από το παρακράτημα) στο ελεύθερο εμπόριο.

Ο Λένιν, εισηγητής της ΝΕΠ, πίστευε πως το σύστημα αυτό θα κέντριζε το ενδιαφέρον του αγρότη για το νοικοκυριό του, θα τον βοηθούσε να ανεβάσει την παραγωγικότητα της δουλειάς του, θα προκαλούσε άνοδο της αγροτικής οικονομίας. Πάνω σε αυτή τη βάση, θα μπορούσε να ανορθωθεί η κρατική βιομηχανία, που είναι και η οικονομική βάση του σοσιαλισμού. Επί πλέον, εξασφαλιζόταν η στέρεη συμμαχία ανάμεσα στην εργατική τάξη και στους αγροτικούς πληθυσμούς και εδραιωνόταν η δικτατορία του προλεταριάτου. Το Συνέδριο συζήτησε ακόμα και το εθνικό ζήτημα, καταδικάζοντας τον ιμπεριαλιστικό (μεγαλορωσικό) σωβινισμό και τον τοπικιστικό εθνικισμό.

21/5: Η ΡΣΟΣΔ και η Γεωργία υπογράφουν συμφωνία ένωσης.

22/6-12/7: Το 3ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς στη Μόσχα.

3-19/7: Ιδρυτικό Συνέδριο της Κόκκινης Διεθνούς των συνδικαλιστικών οργανώσεων (Προφιντέρν) στη Μόσχα.

23-28/12: Το 9ο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ.

1922

23/2: Διάταγμα της ΠΚΕΕ για τη διάθεση των εκκλησιαστικών κειμηλίων στο ταμείο του αγώνα εναντίον της πείνας.

12/3: Συνδιάσκεψη στην Τιφλίδα αντιπροσώπων των ΚΕΕ των ΣΣΔ του Αζερμπαϊτζάν, της Αρμενίας και της Γεωργίας. Ίδρυση της Ομοσπονδίας των Σοσιαλιστικών Σοβιετικών Δημοκρατιών της Υπερκαυκασίας.

27/3: Το 11ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ρωσίας(μπ.). Το Συνέδριο εκτίμησε ως θετικά τα αποτελέσματα της εφαρμογής της ΝΕΠ, ενώ, κατά τις εργασίες του, αναδείχτηκε η ανάγκη οργάνωσης του κρατικού και συνεταιριστικού εμπορίου.

6/8: Απόφαση της Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΡ(μπ.) για τη μορφή της ένωσης των σοβιετικών δημοκρατιών.

5/11-13/12: Το 4ο Συνέδριο της Κομιντέρν.

30/12: Το πρώτο συνέδριο των Σοβιέτ της ΕΣΣΔ εγκρίνει τη δήλωση και τη συμφωνία για το σχηματισμό της ΕΣΣΔ.

*Μέσα σε παρένθεση η ημερομηνία με το παλιό ημερολόγιο.