Την Τετάρτη 4 Οκτωβρίου 1944 στις 11 περίπου το πρωί, η 8η Ταξιαρχία και το 12ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ μαζί με συμμαχικά βρετανικά στρατεύματα παρελαύνουν στους ελεύθερους πλέον δρόμους της Πάτρας και πλήθος κόσμου τους υποδέχεται και τους αποθεώνει.

Την επόμενη μέρα -Πέμπτη 5 Οκτωβρίου- επισκέφτηκε την Πάτρα ο υπουργός Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Ο κόσμος, που βρισκόταν όλη την ημέρα στους δρόμους και τις πλατείες, σχημάτισε αυθόρμητα συγκέντρωση κάτω από το αρχηγείο του ΕΛΑΣ από τον εξώστη του οποίου ο υπουργός απηύθυνε λόγο.

Στη συνέχεια εμφανίστηκε στον εξώστη ο Άρης Βελουχιώτης ο οποίος εκφώνησε με τη σειρά του λόγο κάτω από τις ενθουσιώδεις αντιδράσεις του κόσμου.

Η ιστορική ομιλία του Άρη Βελουχιώτη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της Πάτρας «Ταχυδρόμος», στις 6 Οκτωβρίου 1944.

Αντίτυπο της έκδοσης φυλάσσεται στο Μουσείο Τύπου ΕΣΗΕΠΗΝ και σε ψηφιακή μορφή. Αναδημοσιεύουμε την ομιλία του Άρη Βελουχιώτη διατηρώντας την ορθογραφία του πρωτοτύπου.

Ο λόγος του Άρη Βελουχιώτη

«Συναγωνιστές και συναγωνίστριες.

Είμαι ευτυχής γιατί μπαίνοντας εις την πόλιν των Πατρών μπαίνουμε απολύτως αναίμακτα. Καταβάλλαμε επίμονες προσπάθειες να γίνη ό,τι έγινεν εις την Πάτρα, το ίδιο και σ’ άλλες πόλεις της Πελοποννήσου. Δυστυχώς σε ωρισμένες πόλεις άνθρωποι οι οποίοι δεν δικαιούνται να φέρουν το όνομα του Έλληνος ηθέλησαν ως το τέλος με τα όπλα του κατακτητή να αποτελέσουν τας οπισθοφυλακάς του. Εχρησιμοποίησαν τα όπλα του κατακτητή για να διευκολύνουν όσο το δυνατόν την φυγήν του από της πόλεις. Επανειλημμένως από την πρώτη στιγμή ηθελήσαμε να τους δώσουμε να καταλάβουν ότι η στάσις των είνε εγκληματική αντεθνική και ότι ήσαν υποχρεωμένοι έστω και κατά την 12ην ώρα να συμβάλουν εις τον αγώνα της απελευθερώσεως. Δυστυχώς ούτοι είχαν πάρη την απόφαση να μείνουν οι οπισθοφύλακες του εχθρού. Υπάρχουν πόλεις όπου δεν θρηνούνται θύματα από τον αγώνα εναντίον του κατακτητή αλλά εναντίον ατόμων μόνον το Ελληνικό όνομα φερόντων. Είμαι ευτυχής διότι εις την πρωτεύουσα της Πελοποννήσου αν εχύθη αίμα, εχύθη τούτο εις τον αγώνα εναντίον του κατακτητή. Έστω και την τελευταίαν στιγμήν ο συνταγματάρχης Κουρκουλάκος εδέχθη να παραδοθή εις τους συμμάχους.

Μας εσυκοφάντησαν ότι είμεθα λησταί, αγύρτες, κλέφτες και αντεθνισταί. Μας εσυκοφάντησαν ότι ηθελήσαμε να παραδώσουμε ελληνικά τμήματα εις τους Βουλγάρους ή δεν ξέρω που αλλού. Ήδη οι συκοφαντίες αυτές είναι συντρίμματα μπροστά σας. Η στάσις του ΕΛΑΣ είναι παραδειγματική, εις τας πόλεις που μπαίνουμε σεβόμεθα την τιμήν και την περιουσίαν του λαού και γιαυτό αγωνιζόμαστε.

Μας συκοφάντησαν ότι μπαίνοντες εις τις πόλεις θα σφάξωμε και θα κρεουργήσωμε τους παπάδες και θα γκρεμίσουμε τις εκκλησίες. Αυτοί που βλέπουν τα πράγματα από το πρίσμα του πορτοφολιού των εκατηγόρησαν εμάς ως απάτριδας. Ομιλούν για εμάς, οι οποίοι εχύσαμε το αίμα μας εις τα βουνά των Βουλγαροφασιστών. Αι συκοφαντίαι αυτές με την επαφή του ΕΛΑΣ με τον λαόν γίνονται συντρίμματα.

Ό,τι υποσχεθήκαμε στην αρχή πραγματοποιείται. Υποσχθήκαμε ελευθερίαν. Ουδείς πρέπει να αμφιβάλλη ότι για αυτό καταβάλαμε τα 95% των προσπάθειών μας για μην πω 100%. Υποσχεθήκαμε ότι θα εσεβόμεθα την λαϊκήν κυριαρχίαν και ότι θα παραδώσουμε αυτήν εις τον λαόν. Απόδειξις τούτου είναι η λαϊκή επιτροπή την οποίαν εξελέξετε σήμερα το πρωί. Ο απελευθερωτής ΕΛΑΣ εις τας χείρας της κυβερνήσεως θα αποτελέση τρανήν δύναμιν, η οποία θα συνεχίση τον πόλεμον δια την συντριβήν του εχθρού και έξω των συνόρων μας στο πλευρό των συμμάχων. Ο ΕΛΑΣ εις τας χείρας της κυβερνήσεως είναι τρανή εγγύησις ότι θα συντρίψωμε τον κατακτητή και θα δώσουμε την ελευθερία του λαού, είναι δυνατή εγγύησις ότι ο λαός θα εκλέξη το καθεστώς της αρεσκείας του.

Ο λαός προσέφερε πολλά, αλλά εις τα πόλεις ολίγα ξέρουν δια τους μόχθους της υπαίθρου. Η ύπαιθρος εμοίρασε την μπουκιά της με εμάς. Ελεηλατήθη, εκρεουργήθη από τον κατακτηή γιατί υπεράσπιζε εμάς. Ζητώ νέες θυσίες. Δεν υπόσχομαι τίποτα. Θέλω να συνεχίσετε τη βοήθειά προς τον στρατόν και την κυβέρνησιν ίνα έλθη διπλή η ελευθερία: κοινωνική και εθνική. Δεν λέγω τι θας σας δώσωμε αύριο. Ότι πάρετε θα το πάρετε με τη γροθιά σας. Ο ελληνικός λαός αρκετά συκοφαντήθη με καρικατούρες και γλίτσες εις το εξωτερικόν. Ο ελληνικός λαός, από τον οποίο η ανθρωπότης έλαβε το φως του πολιτισμού, θα ξαναδώσει νέους δρόμους εις την ανθρωπότητα. Θα κερδίσωμε ό,τι θα κερδίσωμε χάρις εις το σθένος μας και την θέλησίν μας να απολείψωμε την δικτακτορίαν.

Σας διαβεβαιώνουμε ότι θα κρατήσουμε το τουφέκι παρά το πλευρόν των συμμάχων μας και δεν θα το αφήσωμεν εάν δεν ίδομεν την Ελλάδα μεγάλην και ευημερούσαν. Η Ελλάς δεν είναι τσιφλίκι πέντε χρυσοκανθάρων. Ο λαός όστις εμόχθησεν αυτό θα πάρη την διοίκησι. Η κυβέρνησις Εθνικής Ενότητας εις την οποία συμμετέχουν όλα τα κόμματα, τέτοια λύσι εχάραξε και τέτοια λύσι θα δώση.

Προσέξτε ίσως βρεθούν άνθρωποι λαοπλάνοι συνεργαζόμενοι με τους Γερμανούς οίτινες θα θελήσουν να σας εξαπατήσουν. Προσέξτε να μην ξανάρθουν τα τέσσαρα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά που προπαρασκεύασε τον όλεθρον του 1941. Εις ουδεμία περίπτωση υπάρχει παράδειγμα να προοδεύση λαός κάτω από καθεστώς αντιλαϊκόν.

Είσθε υποχρεωμένοι λοιπόν να χαράξετε βαθειά τη συνειδησί σας ότι ενωμένοι και υπακούοντες εις τας διαταγάς της εθνικής κυβερνήσεως θα τραβήξωμεν μπροστά εναντίον του κατακτητή και για την δημιουγίαν του καθεστώτος της λαοκρατίας.

Είμαι βέβαιος ότι της γραμμές αυτές θα τις ακολουθήσετε διότι μόνοι σας θα τις εκλέξετε. Τονίζο ότι το ΕΛΑΣ όπως επολέμησε για την ελευθερία, τόσο θα αγωνισθή να προστατεύση το λαόν από την δικτατορίαν.

Με την πεποίθησιν αυτήν, ότι τέτοιο δρόμο θα ακολουθήσετε αναφωνώ.

Ζήτω ο ηρωϊκός και πολυβασανισμένος Μωρηάς.

Ζήτω η Εθνική Κυβέρνησις

Ζήτω οι Σύμμαχοι

Ζήτω το συκοφαντηθέν και καταδιωχθέν κομμουνιστικόν κόμμα της Ελλάδας».