Στις 14/07/1921 οι Ιταλοί μετανάστες εργάτες Νίκολα Σάκο και Μπαρτολομέο Βαντσέτι, που είχαν κατηγορηθεί ότι σκότωσαν δύο υπαλλήλους, κατά τη διάρκεια ληστείας ενός καταστήματος υποδημάτων στη Μασαχουσέτη, καταδικάζονται σε θάνατο. Η κατηγορία ήταν σκηνοθετημένη και στόχο είχε να πλήξει το εργατικό κίνημα των ΗΠΑ, στο οποίο οι δύο πρωτοστατούσαν

Ο Nicola Sacco ήταν τσαγκάρης, γεννημένος στην επαρχία Foggia της Ιταλίας, ο οποίος σε ηλικία 17 ετών μετανάστευσε στις ΗΠΑ. Ο Bartolomeo Vanzetti, ιχθυοπώλης γεννημένος στη Β. Ιταλία, μετανάστευσε στις ΗΠΑ στην ηλικία των 20. Η είδηση της εκτέλεσης έβγαλε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους στους δρόμους σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η κατηγορία ήταν σκηνοθετημένη και στόχο είχε να πλήξει το εργατικό κίνημα των ΗΠΑ, στο οποίο οι δύο πρωτοστατούσαν. Την περίοδο που συνελήφθησαν οι Σάκο και Βαντσέτι ο αντικομμουνισμός στην Αμερική ήταν πλατιά εξαπλωμένος. Για την άρχουσα τάξη είχε καταντήσει σχεδόν εμμονή. Κάτι τέτοιο δεν ήταν αδικαιολόγητο, αφού τρία χρόνια πριν, η νικηφόρα Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία είχε δώσει άλλη τροπή στην παγκόσμια ταξική πάλη.

Πολλές χώρες της Ευρώπης βρίσκονταν σε επαναστατική κατάσταση και η εντύπωση πως η ανθρωπότητα είχε μπει στην εποχή των προλεταριακών επαναστάσεων ήταν διάχυτη. Έτσι η αμερικανική ιθύνουσα τάξη δεν έκανε τίποτα περισσότερο από το να προσπαθεί να προστατεύσει τον εαυτό της καταπνίγοντας το επαναστατικό κίνημα πριν εκείνο την απειλήσει. Για την ακρίβεια καταδίωκε οτιδήποτε θεωρούσε επαναστατικό χωρίς να εξετάζει ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές, τάσεις και χρώματα στις τάξεις των εργατών.

Στο 4ο Συνέδριό της, το Δεκέμβρη του 1922, η Κομμουνιστική Διεθνής πήρε μια απόφαση «Για βοήθεια στα θύματα της καπιταλιστικής καταπίεσης», που συμπεριελάμβανε και την υπόθεση Σάκο και Βαντσέτι: «Η επίθεση του καπιταλισμού σε όλες τις αστικές χώρες οδηγεί στην αύξηση του αριθμού των κομμουνιστών και των ακομμάτιστων εργατών που αγωνίζονται εναντίον του καπιταλισμού και στενάζουν στα μπουντρούμια. Το 4ο Συνέδριο ζητάει από όλα τα κομμουνιστικά Κόμματα να δημιουργήσουν μια οργάνωση, που σκοπό θα έχει να βοηθήσει υλικά και ηθικά τους φυλακισμένους του καπιταλισμού και χαιρετίζει την πρωτοβουλία των οργανώσεων των παλιών Ρώσων μπολσεβίκων που άρχισαν να δημιουργούν μια διεθνή ένωση τέτοιου είδους οργανώσεων». Έτσι, χάρη στη «Διεθνή Εργατική Βοήθεια», θα οργανωθεί ένα τεράστιο κίνημα συμπαράστασης στους Σάκο και Βαντσέτι, το οποίο εκδηλώθηκε και στην Ελλάδα.

Όταν στις 23/8/1927 οι Σάκο και Βαντσέτι θα εκτελούνταν, το πρωτοσέλιδο του Ριζοσπάστη έγραφε: «ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΣΥΝΕΤΕΛΕΣΘΗ – Ο ΣΑΚΚΟ ΚΑΙ Ο ΒΑΝΖΕΤΤΙ ΕΔΟΛΟΦΟΝΗΘΗΣΑΝ ΧΘΕΣ ΕΠΙ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΚΑΡΕΚΛΑΣ – ΑΝΤΙΚΡΥΣΑΝ ΜΕ ΚΑΤΑΠΛΗΣΣΟΥΣΑΝ ΨΥΧΡΑΙΜΙΑΝ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟΝ – ΕΞΕΓΕΡΣΙΣ ΕΙΣ ΟΛΟΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟΝ – ΚΟΛΟΣΣΙΑΙΑΙ ΔΙΑΔΗΛΩΣΕΙΣ».

Για την απονομή χάριτος

Στις 18 Νοεμβρίου 1925, η υπόθεση πήρε απρόσμενη τροπή, όταν ένας κατηγορούμενος για φόνο, ο Σελεστίνο Μεντέιρος, ομολόγησε ότι είχε συμμετάσχει στην ληστεία, την οποία είχε διαπράξει η συμμορία του Τζο Μορέλι. Όμως, το Ανώτατο Πολιτειακό Δικαστήριο της Μασαχουσέτης αρνήθηκε να διατάξει την επανάληψη της δίκης, λόγω προκυψάντων νέων στοιχείων, επειδή την σχετική αρμοδιότητα είχε μόνο ο δικαστής που προήδρευσε της δίκης.

Τότε επενέβη, ο κυβερνήτης της Μασαχουσέτης Άλβαν Φούλερ, ο οποίος διόρισε μιαν ανεξάρτητη τριμελή επιτροπή για να εξετάσει την υπόθεση, επειδή είχαν διατυπωθεί ευθέως κατηγορίες για κακοδικία κατά του δικαστή Γουέμπστερ Θάγερ, γνωστού στην περιφέρειά του για τα αντικομουνιστικά του αισθήματα, που δεν δίσταζε να τα εκφράζει ακόμη και μέσα στην αίθουσα του δικαστηρίου

Στις 3 Αυγούστου 1927, ο κυβερνήτης Φούλερ αρνήθηκε να ασκήσει την εξουσία του για απονομή χάριτος στους δύο μελλοθανάτους, ευθυγραμμιζόμενος με την κρίση της συμβουλευτικής επιτροπής ότι οι Σάκο και Βαντσέτι είχαν τύχει μιας δίκαιης δίκης. Οι ογκώδεις συγκεντρώσεις διαμαρτυρίες και οι διεθνείς εκκλήσεις για την μη εκτέλεση της θανατικής ποινής δεν έφεραν αποτέλεσμα και ο Νίκολα Σάκο και ο Μπαρτολομέο Βαντσέτι εκτελέστηκαν στις 23 Αυγούστου 1927, επιμένοντας ως το τέλος για την αθωότητά τους.

Η συζήτηση της υπόθεσης τόσο σε νομικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο συνεχίστηκε για πολλά χρόνια. Τον Απρίλιο του 1959, το νομοθετικό σώμα της Μασαχουσέτης απέρριψε πρόταση του βουλευτή Αλεξάντερ Σέλα να συστήσουν στον κυβερνήτη πολιτείας να προβεί σε αναδρομική απονομή χάριτος στους Σάκο και Βαντσέτι.

Στις 23 Αυγούστου 1977, ο Δημοκρατικός κυβερνήτης της Μασαχουσέτης και μετέπειτα υποψήφιος για την προεδρία των ΗΠΑ Μάικλ Δουκάκης, κατόπιν εισήγησης της νομικής υπηρεσίας της πολιτείας, εξέδωσε διακήρυξη με την οποία με την οποία αποκατέστησε μετά θάνατον τους Σάκο και Βαντσέτι.

Σχετικά

Η ιστορία των Σάκο και Βαντσέτι έχει απασχολήσει επανειλημμένα τον κόσμο της τέχνης. Πιο γνωστή είναι η μεταφορά στην μεγάλη οθόνη το 1971 από τον Ιταλό σκηνοθέτη Τζουλιάνο Μοντάλντο, σε μουσική του Ένιο Μορικόνε και την Τζόαν Μπαέζ να ερμηνεύει το τραγούδι διαμαρτυρίας «Here’s to You».

Μερικά γνωστά και όμορφα τραγούδια που γράφτηκαν με αφορμή τη δραματική ιστορία τους:

The Ballads of Sacco & Vanzetti by Woody Guthrie (1947)

ennio morricone/joan baez – The ballad of Sacco and Vanzetti

Here’s to you (feat. Joan Baez) · Ennio Morricone · Joan Baez

Sacco e Vanzetti (Original Motion Picture Soundtrack)

Το 1998 στο βίντεο κλιπ των Rage Against the Machine για το τραγούδι “No Shelter” απεικονίζονται δύο άνδρες σε ηλεκτρική καρέκλα με τα ονόματα Sacco και Vanzetti πάνω από το κεφάλι τους.