Το τελευταίο διάστημα παρακολουθούμε φαινόμενα έντασης της ενδοοικογενειακής βίας. Μια πραγματικότητα που αποκαλύπτεται και επιβεβαιώνει ότι η βαρβαρότητα του καπιταλιστικού συστήματος εμφανίζεται και στην ίδια την οικογένεια. Παρότι η οικογένεια προσδιοριζόταν ως ένα ασφαλές καταφύγιο, στην ουσία μπορεί να μετατραπεί σε πεδίο έμφυλων ανισοτήτων, ιεραρχιών και βίας κάθε μορφής ενάντια στα παιδιά και περισσότερο στις γυναίκες.

Μέσα σε ένα σύστημα έντονα ταξικό, όπου η φτώχεια και η ανεργία μαστίζουν τη λαϊκή οικογένεια, το ερώτημα που προκύπτει αβίαστα είναι τι πραγματικά συμβαίνει σήμερα; Προσεγγίσεις που υποστηρίζουν ότι η οικογένεια είναι χώρος αρμονίας, συμπληρωματικότητας και ασφάλειας δεν δίνουν απαντήσεις, αντίθετα σε ό,τι αφορά με τις προσεγγίσεις που υποστηρίζουν ότι οι κοινωνικές συνθήκες και σχέσεις μπορούν να τη μετατρέψουν σε χώρο ανισοτήτων, ιεραρχιών αλλά και βίαιων καταστάσεων.

Υπάρχουν θεωρίες που υποστηρίζουν ότι η οικογένεια είναι το καταφύγιο από τη δημόσια σφαίρα, την οποία ταυτίζουν με ανισότητες και συγκρούσεις (ξεκομμένες από το κοινωνικό γίγνεσθαι, από την ταξική πραγματικότητα). Μια τέτοια θεώρηση είναι άκρως προβληματική, διότι θεωρώντας την οικογένεια ένα ιδανικό κύτταρο, στο οποίο επικρατεί η αλληλεγγύη και η ασφάλεια, διαμορφώνουμε μια κυρίαρχη ιδεολογία και μια συνείδηση που δεν μπορεί να αναγνωρίσει την ενδοοικογενειακή διένεξη ως μια μορφή βίας, ώστε να μπορέσει να κάνει το…άλμα και να ξεφύγει από αυτή, πριν είναι πλέον αργά. Αυτό ακριβώς παρατηρούμε από τον όλο και αυξανόμενο αριθμό εξελισσόμενων περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας και γυναικοκτονιών.

Και εδώ έχει μία σημασία να αναφερθούμε στην προσέγγιση του Ένγκελς, σύμφωνα με την οποία οι συγκρούσεις στην οικογένεια αντικατοπτρίζουν τις συγκρούσεις στην κοινωνία. Στο βιβλίο «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους (ΗΚΟΑΙΚ)» ο Ένγκελς έχει αμφισβητήσει πολλές φορές τις θεωρίες για το μετασχηματισμό της οικογένειας και για το πέρασμα από τη μητριαρχία στην πατριαρχία, καθώς είναι ο πρώτος που θίγει το ζήτημα των έμφυλων ανισοτήτων και της εκμετάλλευσης των γυναικών.

Σύμφωνα με τον Ένγκελς, η οικογένεια μετασχηματίστηκε με βάση τις αλλαγές στην κοινωνία και συγκεκριμένα με την εξέλιξη του τρόπου παραγωγής. Όταν οι άνθρωποι άρχισαν να αποκτούν πλεόνασμα υλικών αγαθών μέσω της γεωργίας και της κτηνοτροφίας (τομείς που ανήκαν στους άνδρες), δημιουργήθηκε η ατομική ιδιοκτησία, η οποία θα έπρεπε να κληροδοτηθεί. Καθώς η θέση του άνδρα στην οικογένεια γινόταν όλο και πιο σημαντική, λόγω του πλούτου που αυτός δημιουργούσε, και για να μπορέσει να κληροδοτήσει την ιδιοκτησία του στα παιδιά του, έπρεπε να αλλάξει η γραμμή κληρονομιάς. Για να επιτευχθεί αυτό ήταν αναγκαία η ανατροπή της μητριαρχίας και η ανάδυση της πατριαρχίας και της μονογαμίας, η οποία θα εξασφάλιζε τη βεβαιωμένη πατρότητα (Ένγκελς, ΗΚΟΑΙΚ). Την ανατροπή αυτή ο Ένγκελς την προσδιόρισε ως «την ιστορική ήττα των γυναικών, τη μετατροπή της γυναίκας σε υπηρέτρια, σε σκλάβα και όργανο για την παραγωγή παιδιών». Σε άλλο σημείο αναφέρει ότι «τον 19ο αιώνα, η σχέση μεταξύ άνδρα-γυναίκας έχει αναλογίες με την κοινωνική τάξη. Ένας άντρας ανεξαρτήτως της τάξης, της εθνικότητας, της φυλής ή οποιασδήποτε ταυτότητας η οποία ενδέχεται να μειώσει τη θέση του στην κοινωνία, μπορεί μέσω της βίας να καταπιέσει μια γυναίκα». (Ένκγελς, στο ίδιο).

Για αυτόν τον λόγο, μπορεί η οικογένεια να γίνει ένα πεδίο ανισοτήτων, ιεραρχιών και συγκρούσεων. Είναι η βία πίσω από τις κλειστές πόρτες που δεν αφορά μόνο το δημόσιο χώρο (ιστορικά ταυτισμένο με τους άντρες), αλλά καταγράφεται και εντός του ιδιωτικού, «γυναικείου» χώρου.

Κεντρικό πρόβλημα για την έμφυλη ενδοοικογενειακή βία, και ειδικότερα τη σεξουαλική βία, αποτελεί η έννοια της κτητικότητας, σύμφωνα με την οποία οι άντρες θεωρούν τις συζύγους και τα παιδιά τους ως ιδιοκτησία. Αυτή η αίσθηση της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής ιδιοκτησίας συνδέεται ιστορικά, σύμφωνα με τον Ένγκελς, με το πέρασμα από τη μητριαρχία στην πατριαρχία και στην επιθυμία των ανδρών να υπάρχει βεβαιωμένη πατρότητα. Για να το επιτύχουν, οι άντρες εξουσίαζαν/εξουσιάζουν τις γυναίκες, όχι μόνο έχοντας το δικαίωμα να ασκήσουν βία εναντίον τους αλλά και έχοντας δικαίωμα να τις δολοφονήσουν (Ένγκελς, στο ΗΚΟΑΙΚ). Αυτή η αίσθηση της ιδιοκτησίας αποτυπώνονταν παλαιότερα και σε πολλούς νόμους (μοιχεία, προίκα κλπ).

Το αστικό κράτος στα πλαίσια ενός υποτιθέμενου εκσυγχρονισμού βελτίωσε το θεσμικό πλαίσιο απέναντι στις γυναίκες και τα παιδιά, όμως οι καπιταλιστικές-ταξικές σχέσεις σε ένα σύστημα που σαπίζει πυροδότησαν νέες μορφές ανισοτιμίας και ανισότητας ή αναπαράγουν με νέο τρόπο αναχρονιστικές, αντιδραστικές και βίαιες συμπεριφορές, όπως τις βιώνουμε στις μέρες μας. Μόνο η προοπτική της λαϊκής εξουσίας και ο κοινός αγώνας όλων ανεξαιρέτως μπορούν να αλλάξουν αυτή την πραγματικότητα που σε κάθε πτυχή της αναπαράγει τη βία.

πηγή: Λαϊκός Δρόμος