Το φλέγον ζήτημα για τη λεηλασία που υπόκειται η πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας στην «μετα-μνημονιακή εποχή» ήρθε στην επιφάνεια τον περασμένο Σεπτέμβριο, όταν για πρώτη φορά συζητήθηκε η εκχώρηση 2.329 μνημείων και χώρων πολιτιστικού ενδιαφέροντος στην Εταιρία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ Α.Ε.), η οποία ανήκει στο λεγόμενο Υπερταμείο (ή αλλιώς «Ελληνική Εταιρία Συμμετοχών και Περιουσίας»).

Αυτό σήμαινε ότι με υπουργική απόφαση και τον νόμο 4389/2016 (ως ένα από τα 88 προαπαιτούμενα της 4^ης αξιολόγησης), μεταβιβάζεται η δημόσια περιουσία, συμπεριλαμβανομένων και μνημείων, ως εγγύηση δανείου του δημοσίου χρέους σε έναν φορέα με «ευελιξία και λογική» ανώνυμης εταιρίας, ώστε να τα διαχειριστεί άνευ όρων για 99 χρόνια. Δηλαδή, η ΕΤΑΔ θα μπορούσε ελεύθερα να εισπράττει τα εισιτήρια των χώρων, να παραχωρεί τα μνημεία για εκδηλώσεις, διαφημιστικές καμπάνιες και ό,τι άλλο μπορεί να αποφέρει κέρδος, κατά παράβαση του άρθρου 24 του Συντάγματος περί προστασίας φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος.

Ο συγκεκριμένος νόμος αποτελεί μάλλον «φυσική εξέλιξη» των πραγμάτων, έτσι όπως οδηγούν, δηλαδή, τα πράγματα οι δανειστές: η χώρα εμφανίζεται να μην έχει αρκετούς πόρους και πρωτογενή πλεονάσματα, να μην μπορεί να πιάσει τους δημοσιονομικούς της στόχους, με αποτέλεσμα να πρέπει ένας τρίτος φορέας να αναλάβει την εκμετάλλευση, αξιοποίηση και εξυγίανση του πολιτιστικού της αποθέματος, στην προκειμένη περίπτωση.

Ύστερα από αντιδράσεις και κινητοποιήσεις υπαλλήλων του Υπουργείου Πολιτισμού, Αρχαιολόγων (Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων και Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων), αρχαιοφυλάκων αλλά και τοπικών φορέων (δήμων κτλ.), το ζήτημα οδηγήθηκε στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Οι ενάγοντες ζήτησαν την θεσμική κατοχύρωση όλων των ακινήτων του ΥΠΠΟΑ, ενώ κατέθεσαν την επίμαχη λίστα 587 Κωδικών Αριθμών Εθνικού Κτηματολογίου από 37 νομούς της χώρας, όπως το ανάκτορο της Κνωσού, ο προϊστορικός οικισμός στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης, ο αρχαιολογικός χώρος Ελευσίνας, η Σπιναλόγκα, η παλιά πόλη Χανίων, ο Λευκός Πύργος, η παλιά πόλη Κέρκυρας (μεταξύ των οποίων και Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO) κ.ά. Οι εξελίξεις οδήγησαν τα Υπουργεία Πολιτισμού και Οικονομικών να αναδιπλωθούν: λίγο καιρό αργότερα δήλωσαν περήφανα ότι «καμία μεταβίβαση ακινήτου δεν έχει συντελεστεί και ότι το άρθρο 196 του ν. 4389/2016 και η απόφαση του υπουργού Οικονομικών προβλέπουν ρητά την εξαίρεση αρχαιολογικών χώρων, μνημείων, μουσείων κ.λπ. από τη μεταβίβαση στην ΕΤΑΔ».

Ακόμα κι έτσι, το πρόβλημα παραμένει μείζον: οι ανακοινώσεις του Υπουργείου Οικονομικών και του Υπερταμείου μιλούν μόνο για την κυριότητα των μνημείων, αποσιωπώντας εσκεμμένα το θέμα της διαχείρισης, δηλαδή του δικαιώματος της οικονομικής τους εκμετάλλευσης. Επιπλέον, στη δημοσιότητα έχει δοθεί ένας ελλειπής κατάλογος 2.329 μνημείων προς παραχώρηση, κι αυτό γιατί τα ακίνητα αναφέρονται όχι ονομαστικά, αλλά με αριθμούς κτηματολογίου, με αποτέλεσμα τα περισσότερα απ’ αυτά να μην μπορούν να ταυτοποιηθούν ούτε από τους ίδιους τους υπαλλήλους του ΥΠΠΟ!

Σε κάθε περίπτωση, η εκχώρηση γης και φυσικού πλούτου, η εκποίηση μνημείων, μουσείων και αρχαιολογικών χώρων, η εν γένει ιδιωτικοποίηση της κρατικής περιουσίας σημαίνει ταυτόχρονη εκχώρηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων, εκποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, υποθήκευση της ιστορικής και συλλογικής μνήμης. Όλοι οι πολίτες οφείλουν να βρίσκονται απέναντι σε τέτοιες πρακτικές και μεθοδεύσεις που αποκαλούνται «ανάπτυξη» και «επενδύσεις», αλλά στην ουσία απειλούν άμεσα τη δημοκρατία, την αυτοδιάθεση, την εθνική κυριαρχία. Πρέπει να βάλουν φρένο στην πολιτική του ξεπουλήματος των δημόσιων αγαθών, της εξάρτησης και της υποτέλειας, που γνωρίσαμε και βιώσαμε την τελευταία 8ετία. Τα βασικά και απόλυτα πολιτισμικά αγαθά της χώρας ανήκουν σε όλους και δεν παραχωρούνται!

Ιωάννα Ζ.

πηγή: νέο τεύχος του περιοδικού “Πορεία”