Η συζήτηση για το φιλελευθερισμό και τις συνέπειές του πολλές φορές επικεντρώνεται στους πρακτικούς τομείς και στα οργανωτικά -λεγόμενα- θέματα.

Αυτό δεν είναι σωστό και πάντως περιορίζει σε στενό πλαίσιο μία αντίληψη, τη φιλελεύθερη, η οποία εκτείνεται σε πάμπολλες σφαίρες της κοινωνικής ζωής. Από μια πρώτη «αθώα» φιλολογική προσέγγιση, ο όρος φιλελευθερισμός (φίλος+ελευθερία) δε φαίνεται κακός. Αλλά κάθε λέξη και έννοια αναλύεται, χρωματίζεται και αξιολογείται στο ιστορικό πλαίσιο στο οποίο εκφέρεται. Αίφνης η λέξη «ιδιώτης» στην αρχαία Αθήνα σήμαινε τον ηλίθιο, αυτόν που δεν ασχολούνταν με τα δημόσια, τα κοινά, την πολιτική. Σημερα η αντίστοιχη λέξη «ιδιώτης» καθαγιάζεται από τους κάθε λογής πολιτικούς του καπιταλισμού, της αγοράς και της αγοραίας σκέψης. Ανάλογα θα μιλούσαμε κα για τη λέξη «κλέφτης» το 19ο ή στον 20ο αιώνα, και πάει λέγοντας. Για τον κομμουνιστικό κόσμο και την πολιτική ορολογία του, τους κώδικες αναγνώρισης, ο φιλελευθερισμός μπορεί να προέρχεται από τις αστικές επαναστάσεις του 18ου και 19ου αιώνα όπου ήταν συνώνυμος του δημοκρατικού πνεύματος αλλά παίρνει αρνητική χροιά και κακό πρόσημο σ’ όλον τον 20ο αιώνα, όταν ταυτίζεται με το μικροαστικό πνεύμα και το διαλυτισμό (λικβινταρισμό). Ο Λένιν (ιδιαίτερα), αλλά και αργότερα ο Στάλιν και ο Μάο είναι εξόχως επικριτικοί στο πνεύμα του φιλελευθερισμού. Ακριβώς γιατί διακρίνουν ότι ο φιλελευθερισμός σαν ιδέα και πρακτική διαβρώνει, σκουριάζει και «νερουλιάζει» τις συνεκτικές γραμμές του κόμματος, μπάζει φανερά και συστηματικά  προκαλεί την υπόσκαψη των αναγκαίων κομματικών θεμελίων. Αυτών που είναι όρος sine qua non (εκ των ων ουκ άνευ) για να λειτουργεί ένας κομμουνιστικός οργανισμός αποτελεσματικά και για να οικοδομούνται πολιτικές σχέσεις, οι οποίες αρμόζουν σ’ έναν σχηματισμό που θέλει να φέρει τα «πάνω-κάτω».

Ιδέες και φιλελευθερισμός

Αναφέραμε ότι ο φιλελευθερισμός εκτείνεται παντού και δεν περικλείεται σε στενά οργανικοτεχνικά όρια. Αυτό είναι αλήθεια. Όταν λέμε ότι οι ιδέες μιας εποχής είναι οι ιδέες της κυρίαρχης τάξης (Κ. Μαρξ), εννοούμε ότι οι ιδέες και οι πρακτικές του πολιτικού φιλελευθερισμού επηρεάζουν το σύνολο των ανθρώπων ακόμα κι όταν αυτοί κουβαλούν μαζί τους την κομμουνιστική ιδιότητα και την αριστερή ταυτότητα. Ας πάρουμε για παράδειγμα το ζήτημα της φιλοσοφίας. Ο διαλεκτικός υλισμός υποστηρίζει ότι υπάρχει αντικειμενική αλήθεια, δηλαδή πραγματική βάση για να αναλυθεί ένα φυσικό ή κοινωνικό γεγονός. Ο χειμώνας ή ο πόλεμος. Η πρόσληψη αυτής της αντικειμενικής αλήθειας  γίνεται από τον καθένα ξεχωριστά ή αλλιώτικα με υποκειμενικό τρόπο. Κάποιος χαίρεται για τον χειμώνα γιατί θα πάει διακοπές στα χιόνια, άλλος πάλι όχι γιατί δεν έχει πετρέλαιο· οι κομμουνιστές βλέπουν στον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο τον φασισμό, οι φασίστες γελούν για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η εύρεση της αντικειμενικής αλήθειας στον φυσικό και κοινωνικό κόσμο μπορεί να γίνει με επιστημονικά κριτήρια, τα οποία στην περίπτωσή μας είναι η μέθοδος του διαλεκτικού και ιστορικού υλισμού (πχ η προτεραιότητα στις υλικές συνθήκες). Ακριβώς απέναντι, εκτός από τον ιδεαλισμό που κηρύσσει την αιώνια ακινησία και το αμετάβλητο των πραγμάτων, βρίσκεται και ο «βοηθός» του, ο φιλελευθερισμός, δηλαδή το μικροαστικό πνεύμα. Ο φιλελεύθερος, αμφιβάλλει (βάλλει αμφίπλευρα), απορεί, αμφισβητεί και ανακαλύπτει ότι υπάρχουν…πολλές αλήθειες. Τόσες όσοι είναι οι άνθρωποι και οι κόκκοι της άμμου! Ο μικροαστός μας τυπικά τοποθετεί τον εαυτό του ανάμεσα στον υλισμό και τον ιδεαλισμό, στην πραγματικότητα όμως είναι καμουφλαρισμένος ιδεαλιστής. Μετεωρίζεται τάχα ανάμεσα στη βεβαιότητα της επιστήμης και στα ερωτηματικά του ατόμου και στο εγώ του, αλλά τα όπλα του είναι όλα δανεισμένα απ’ τη φαρέτρα της αστικής τάξης. Στον πολιτικό τομέα ο μανδύας του φιλελευθερισμού έρχεται να συγκαλύψει τις τάξεις και τις ταξικές αντιθέσεις ωραιοποιώντας έτσι την κυριαρχία και εκμετάλλευση της κυρίαρχης τάξης. Η φιλελεύθερη ιδέα ανακαλύπτει την «παντελή ακινησία» του εργατολαϊκού κινήματος, ανησυχεί για τις εξελίξεις αλλά αμφιβάλλει για την αποτελεσματικότητα των αγώνων και γίνεται ιμάντας μεταβίβασης, κανονικό γεφύρι, για να εμπεδωθεί η αστική κυριαρχία. Πολλές φορές ακούμε πχ ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να δοκιμαστεί, κατηγορίες για «ξύλινη γλώσσα» (ατσάλινη πρέπει να ‘ναι), ότι δεν πρέπει να τα βλέπουμε μονόπλευρα (άμα τα δεις αμφίπλευρα είναι καλύτερα;) και άλλα ηχηρά παρόμοια. Ένα τέτοιο δείγμα πολυχρωμίας, πολυποικιλότητας και πλουραλισμού στη σκέψη ακούστηκε κατά κόρον στις περίφημες συγκεντρώσεις των πλατειών στα πρώτα χρόνια της κρίσης. Ύστερα, το μεγαλύτερο τμήμα αυτού του κόσμου στρατεύτηκε στον ΣΥΡΙΖΑ και ένα μικρότερο προτίμησε τον εθνικισμό των ΑΝΕΛ και το φασισμό της Χρ. Αυγής. Εμείς ως μαρξιστές οφείλουμε να βλέπουμε σ’ ένα γεγονός την κύρια πλευρά του. Ο καπιταλισμός είναι εκμεταλλευτικό, παρακμιακό, γερασμένο κοινωνικό σύστημα και το ανώτατο στάδιό του, ο ιμπεριαλισμός, γεννάει τον πόλεμο. Αυτό δε σημαίνει ότι ένα γεγονός δεν έχει δευτερεύουσες και τριτεύουσες πλευρές όπως είναι πχ η καθολική ψήφος, παρά την ελεγχόμενη σημασία της. Γι’ αυτό και αγωνιζόμαστε με κάθε τρόπο για την ολοκληρωτική ανατροπή τους. Αυτό δεν έχει καμία σχέση με τον πολιτικό φιλελευθερισμό που συγκαλύπτει την κύρια πλευρά του συστήματος, που συστρέφεται, αγανακτεί «με όλο το σύμπαν», για να γονατίσει τελικά φοβισμένος στην κυρίαρχη τάξη.

Οργάνωση και φιλελευθερισμός

Μια δοκιμασμένη αρχή των κομμουνιστών είναι το «σκέψου γενικά, δράσε τοπικά», δηλαδή να σκεφτόμαστε ενιαία, καθολικά και πανανθρώπινα και ταυτόχρονα να δρούμε με βάση το πρόβλημα και τις εμπειρίες των μαζών. Να ξεκινάμε από το ειδικό για να φτάσουμε στο στόχο (επαγωγή) και ταυτόχρονα να έχουμε στο νου μας και στην ανάλυσή μας το σύνολο, για να μπορούμε να εντάξουμε το μερικό στο «κάδρο» (παραγωγή)· να ένας θαυμάσιος τρόπος διαλεκτικής σκέψης. Αντίθετα ο φιλελευθερισμός μας υποδείχνει την τυχαιότητα. Τα πράγματα τυχαίνει να ’ναι έτσι ή στη χειρότερη εκδοχή του δεν υπάρχει συλλογιστική μέθοδος, ισχύει το «έτσι μ’ αρέσει». Ο φιλελευθερισμός όπως είδαμε στις πλατείες και στα ακούσματα της «αμεσοδημοκρατίας», αρνείται την οργάνωση και την οργανωτική πάλη στ’ όνομα του ξεχωριστού, αιώνιου, ανυπέρβλητου και τελικά υπερφίαλου εγώ. Δηλαδή αντιπαραθέτει το ξεχωριστό άτομο στη συλλογικότητα και σε τελική ανάλυση την κοινωνία στον ξεχωριστό ιδιώτη ο οποίος κατά κανόνα διαθέτει δύναμη και πλούτο. Οι οργανώσεις και τα κόμματα των κομμουνιστών και ειδικότερα το κόμμα μας, το Μ-Λ ΚΚΕ,  με συλλογικό τρόπο ανέδειξε, κατέγραψε κι αγωνίζεται για ορισμένες πολιτικές θέσεις. Αυτές είναι το ζήτημα του ιμπεριαλισμού κόντρα στις εφήμερες θεωρίες της παγκοσμιοποίησης, της εξαρτημένης χώρας μας ενάντια στις ανόητες θέσεις για «ιμπεριαλιστική Ελλάδα», την υπεράσπιση της ιστορίας του σοσιαλισμού, κόντρα στην αναθεώρηση και την ισοπέδωση, την επανάσταση αντίθετα με τις απόψεις για τον ειρηνικό, κοινοβουλευτικό δρόμο, το μαζικό επαναστατικό κόμμα σ’ ευθεία σύγκρουση με τα δίκτυα, τις πλατείες και τον αφηρημένο κινηματισμό, τον διεθνισμό ενάντια στον κοσμοπολιτισμό, το μαρξισμό-λενινισμό ενάντια σε όλες τις παραλλαγές του ρεβιζιονισμού (αναθεώρηση), την γραμμή των μαζών κόντρα στην ατομική πρακτική, την κεντρικότητα της εργατικής τάξης αντίθετα με διάφορα υποκείμενα που εφευρίσκει η νέα αριστερά (μαύρο, γυναίκες, μετανάστες, περιθώριο, νεολαία, ομοφυλόφιλοι, κα). Απέναντι σ’ αυτό το δοκιμασμένο οπλοστάσιο στο οποίο μπορούν να προστεθούν οι θέσεις μας για τα συνδικάτα, ο τρόπος ενότητας και δράσης των εργαζομένων, η ΛΑ-ΑΑΣ, το Παλαϊκό Μέτωπο, ο φιλελευθερισμός προκρίνει «ό,τι γυαλίζει» στο προσκήνιο· την ευκολία, «να κάνουμε κάτι», τον τυφλό κινηματισμό. Σε κάθε περίπτωση, το μικροαστικό πνεύμα που είναι το θεμέλιο του φιλελευθερισμού, αρνείται πεισματικά την οργανωμένη πάλη, τη συλλογικότητα, αποστρέφεται το «Κ», μεταφέροντας δεξιά κι αριστερά, όπως η χελώνα το καύκαλό της, το χειροκρότημα.

Κομματικότητα και φιλελευθερισμός

Έχουμε κατά καιρούς υπογραμμίσει ότι ένα κομμουνιστικό κόμμα -και όχι μόνον- λειτουργεί με συγκεκριμένους εσωτερικούς κανόνες. Διαθέτει καταστατικό, ένα σώμα ψηφισμένων θέσεων, πρόγραμμα πάλης, κομματικά όργανα και ιστορικά κατοχυρωμένο τρόπο λειτουργίας, που είναι ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός. Δηλαδή δημοκρατία στη λήψη απόφασης, συγκεντρωτισμός στην εκτέλεση. Αστοί και μικροαστοί δε χάνουν ευκαιρία να λοιδωρήσουν τον δημοκρατικό συγκεντρωτισμό των κομμουνιστικών κομμάτων. Ακριβώς όταν οι ίδιοι στηρίζουν κόμματα που δεν έχουν όργανα, εξαρτήματα των κυρίαρχων τάξεων και των ΜΜΕ, όταν εξαγοράζουν ανθρώπους, ασκούν ρουσφέτια, γράφουν τις ανάγκες και τα δικαιώματα του λαού στα παλιά τους υποδήματα. Ωστόσο, η επίκληση της κομματικότητας, του «κομματικού πατριωτισμού» όπως λαϊκότερα λέγεται, δεν αρκεί για να βγάλουμε την αρχαία σκουριά του φιλελευθερισμού στο πεδίο της κομματικότητας. Ο λαϊκός αγωνιστής ο οποίος στρατεύεται στις γραμμές του κομμουνιστικού κινήματος οφείλει να διαθέτει και να διακρίνεται από ορισμένα χαρακτηριστικά που τιμούν τον ίδιο, προφυλάσσουν το κόμμα του και τον αναδεικνύουν στα μάτια των εργατών, των νέων και του λαού. Όταν ο ΕΛΑΣ και ανάλογοι αντάρτικοι στρατοί είχαν το σύνθημα «ούτε ένα σπυρί δεν παίρνουμε απ’ το λαό», αυτό συμπύκνωνε με αυστηρό τρόπο την ακεραιότητα των κομμουνιστών απέναντι στις μάζες. Μπορεί να πεινούσαν περισσότερο από τους χωρικούς αλλά «η εικόνα του κόκκινου» άξιζε περισσότερο από το φαΐ μιας μέρας. Η ακρίβεια σε κάθε ραντεβού δεν είναι αμελητέα ποσότητα. Η συνέπεια σ’ ό,τι λέμε, ακόμα και στα πιο μικρά πράγματα δεν είναι μια «εμμονή των παλιών» όπως ακούγεται με μια απόχρωση πολιτικής ελαφρότητας. Η συνέπεια, δηλαδή η σύμπτωση λόγων και έργων αφορά τον καθένα και αν θεωρήσουμε πως αυτός είναι το κόμμα στο χώρο του, τότε τον αφορά διπλά. Η αλματώδης εξέλιξη της τεχνολογίας –κυρίως στον τομέα της ηλεκτρονικής- αναμφίβολα γεννάει εκτός από απλοποίηση της επικοινωνίας και νέα καθήκοντα. Η διάδοση των Η/Υ, του internet, της κινητής τηλεφωνίας, γεννάει μια τρομακτική δυνατότητα στους χρήστες, αλλά ταυτόχρονα αυξάνει την ελεγκτική λειτουργία του κράτους. Πρώτα και κύρια των πολυεθνικών και των κάθε λογής ιμπεριαλιστικών μηχανισμών που τις στηρίζουν και στηρίζονται από αυτές. Αναπόφευκτα, ο «ηλεκτρονικός φιλελευθερισμός» είναι εδώ. Αποτελεί το λιγότερο αθώα προσέγγιση, το περισσότερο πολιτικό έγκλημα, η ανάρτηση του τόπου και χρόνου παρουσίας των κομμουνιστών μέσω του facebook. Οι φίλοι, οι προτιμήσεις, τα ενδιαφέροντα, φιλτράρονται και αποθηκεύονται πολλαπλά από τις κρατικές και «μυστικές» υπηρεσίες, όπως επίσης το «ανοιχτό τηλέφωνο» στις κομματικές συνεδρίες. Δε θέλουμε να ενσπείρουμε μια άλογη τεχνοφοβία. Αλλά θα ήταν ακραίος φιλελευθερισμός-παραλογισμός αν στο νέο πεδίο της καπιταλιστικής ανάπτυξης πηγαίναμε «ξυπόλυτοι στ’ αγκάθια». Οι στοιχειοδέστατοι κανόνες περιφρούρησης του κόμματος, του κινήματος και του κάθε συντρόφου ξεχωριστά, επιβάλλουν την περιφρούρηση στον ηλεκτρονικό χώρο. Ο νοών νοείτω. Η εθελοντική στράτευση στην πορεία για την απελευθέρωση της κοινωνίας επιβάλλει σ’ ό,τι αφορά στο θέμα μας «το τέλος της αθωότητας». Όσο ανοιχτά πρέπει να ’ναι τ’ αυτιά και τα μάτια μας, στις ιδέες, προτάσεις που γεννά η λαϊκή ανάγκη και φαντασία, άλλο τόσο «κλειστοί» οφείλουμε να είμαστε απέναντι στον ταξικό εχθρό. Για να το πούμε απλούστερα. «Σφουγγάρια για τις ιδέες των φίλων, κάστρο για τον αντίπαλο». Τα θεμέλια του φιλελευθερισμού στο κόμμα, το κίνημα και τη ζωή των αριστερών πρέπει ν’ αλλαχτούν. Ο φιλελευθερισμός πρέπει να νικηθεί.

Θανάσης Τσιριγώτης