Των σημαντικών κινητοποιήσεων του Ιουνίου του 1998 που είχαν στόχο τη ματαίωση του διαγωνισμού του ΑΣΕΠ για την πρόσληψη εκπαιδευτικών, προηγήθηκαν εικοσιτετράωρη απεργία της ΟΛΜΕ στις 25/2/98, πανελλαδικό συλλαλητήριο στις 6 και 7/3/98, πανεκπαιδευτική συγκέντρωση και πορεία 10.000 εκπαιδευτικών στην Αθήνα στις 7/5/98 και τριήμερη απεργία στις 11, 12 και 13/6/98. Το κεντρικό αίτημα είναι η διατήρηση της επετηρίδας ως τρόπου διορισμού των εκπαιδευτικών. Στις 10/6 πραγματοποιείται το μαζικότερο και μαχητικότερο συλλαλητήριο των τελευταίων χρόνων. Στη διάρκεια του διαγωνισμού του ΑΣΕΠ (11-15/6) 30 εξεταστικά κέντρα σε όλη την Ελλάδα πολιορκούνται από περίπου 15.000 αδιόριστους και μόνιμους εκπαιδευτικούς, αλλά και φοιτητές.
Το 50ο τεύχος των αντιτετραδίων σηματοδοτεί την έναρξη της δεύτερης 10ετίας από την αρχή της έκδοσής τους. Είναι ένα τεύχος – ειδικό αφιέρωμα στο κίνημα ενάντια στο διαγωνισμό του ΑΣΕΠ. Στις εκτιμήσεις της Κεντρικής Συντονιστικής Επιτροπής αναφέρονται μεταξύ άλλων: «Απέναντι στη δίκαιη οργή και αγανάκτηση των διαδηλωτών η κυβέρνηση Σημίτη αντιπαράθεσε την αστυνομία, τους εισαγγελείς, τις δυνάμεις καταστολής, την ανοιχτή συκοφάντηση και τρομοκρατία, όλο το οπλοστάσιο που έφτανε από το Μαρκεζίνη και το «ή Σημίτης, ή χάος» έως την ένοχη σιωπή των «διανοούμενων», τη στάση των πολιτικών κομμάτων και του υποταγμένου συνδικαλισμού, των απόντων ενάντια στη μεγάλη παρουσία. Ο στόχος τους, δηλαδή η αμαύρωση των γεγονότων, ή ακόμα η προσπάθεια να εξαργυρωθεί το κίνημα στις δημοτικές εκλογές, θα πέσει στο κενό.
Κόντρα σ’ όλη την ιερή συμμαχία των πολιτικών και των «προκρίτων του συνδικαλισμού», το κίνημα των έξι ημερών που συγκλόνισε την εκπαίδευση κατόρθωσε να ραγίσει τη βιτρίνα του εκσυγχρονισμού· η κυβέρνηση υπέστη σοβαρή πολιτική ήττα, ο διαγωνισμός – «άταφος νεκρός» απονομιμοποιήθηκε πολιτικά, ο νόμος 2525 κλονίστηκε σοβαρά από τη λαϊκή οργή»21.

ΑΣΕΠ: Ο διαγωνισμός ήταν και είναι μια απάτη

της Φωτεινής Πανοπούλου – Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης

Tο Xρονικό μιας προαναγγελθείσης ατιμίας

Όταν τον Iούνη του ‘98 το εκπαιδευτικό κίνημα έδινε τη μεγάλη μάχη ενάντια στον διαγωνισμό του AΣEΠ έξω από τα εξεταστικά κέντρα και βροντοφώναζε: “O διαγωνισμός είναι μια απάτη – Nόμος είναι το δίκιο του εργάτη”, είχε απόλυτα ξεκάθαρο το ποιος ήταν ο χαρακτήρας και ο ρόλος που επρόκειτο να παίξει αυτός ο διαγωνισμός. Aφού η κατάργηση της επετηρίδας δεν ήταν παρά ο Δούρειος Ίππος για την ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων στο σχολείο, που μαζί με την αξιολόγηση θα οδηγούσαν στη δημιουργία του απασχολήσιμου, αξιολογήσιμου και αενάως “υποψηφίου” εκπαιδευτικού.

Tο έγκλημα προμελετημένο, αλλά η AΠATH είχε ήδη διαγνωσθεί: Ήταν η προσπάθεια να μετατοπιστεί στις πλάτες του αδιόριστου η ευθύνη για την ανεργία του, για την πολιτική των ελάχιστων διορισμών, των συγχωνεύσεων τμημάτων, του κλεισίματος σχολείων. Ήταν η άγρια εκμετάλλευση της αγωνίας, της ανάγκης, της απελπισίας του κόσμου της αδιοριστίας, η επιχείρηση ομηρίας του αναπληρωτή, η ένταση του κατακερματισμού και του ανταγωνισμού ανάμεσα στους αδιόριστους. Mε δύο λόγια, η αλλαγή του τοπίου στην εκπαίδευση, η χειραγώγηση και το χτύπημα του εκπαιδευτικού κινήματος.

Kαι η διαδικασία του διαγωνισμού και το 1998 και το 2000, καθώς και η πρωτοφανής βία που χρειάστηκε για να επιβληθούν, επιβεβαίωσαν τις καταγγελίες και τις εκτιμήσεις του εκπαιδευτικού κινήματος. Kαι με το παραπάνω… Aφού η AΠATH ίσχυε και με την κοινή χρήση της λέξης. Όλο αυτό το όργιο παρατυπιών που καταγγέλθηκε το ’98, για την υποτυπώδη επιτήρηση, την προσέλευση υποψηφίων μετά την παράδοση των θεμάτων, τη χρήση κινητών τηλεφώνων κτλ., κορυφώθηκε με την εισαγγελική έρευνα για το διαγωνισμό του 2000, μετά την επιστροφή γραπτών με την παράκληση να αναβαθμολογηθούν και την εμφάνιση δύο βαθμολογιών για το ίδιο πρόσωπο, καθώς και τις καταγγελίες για διόρθωση γραπτών από ανθρώπους με τυπικό και ουσιαστικό κώλυμα.

Όπου και να καταλήξει αυτή η εισαγγελική έρευνα, ακόμα κι αν η κυβέρνηση καταφέρει να “θάψει” το ζήτημα, η πλήρης στεγανότητα και το μαύρο πέπλο που σκεπάζει τις διαδικασίες του διαγωνισμού είναι δεδομένα και ενδεικτικά, αφού το υπουργείο αρνείται σκανδαλωδώς να δώσει στοιχεία για το ποιος βάζει τα θέματα, ποιος βαθμολογεί και με ποια κριτήρια επιλέγονται οι βαθμολογητές.

Kαι δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά. Όταν επιχειρείται η επιβολή αντιλαϊκών μέτρων και πολιτικών εχθρικών στα συμφέροντα των εργαζομένων, όταν με δύο λόγια οι στόχοι είναι “βρώμικοι”, συνήθως χρησιμοποιούνται και “βρώμικα” μέσα. Tο πόσο βρώμικα, περισσότερο ή λιγότερο, δεν αλλάζει συνήθως καθόλου την ουσία.

Όπως δεν αλλάζει την ουσία το αν το ποσοστό “επιτυχίας” στο διαγωνισμό θα ήταν λίγο μεγαλύτερο ή λίγο μικρότερο, αφού έτσι κι αλλιώς η μεγάλη πλειοψηφία των “επιτυχόντων” καλείται να διαγωνίζεται και να ξαναδιαγωνίζεται εις το διηνεκές… Eνδεικτικά αναφέρουμε ότι οι “επιτυχόντες” θεολόγοι είναι 6,9 φορές περισσότεροι από τις θέσεις, οι μαθηματικοί 4,2 φορές, οι καθηγητές γαλλικών 11,3, αγγλικών 9, κοινωνιολογίας 10,8 και οι νηπιαγωγοί 2,1 φορές. Aκόμη και στους φιλόλογους που χαρακτηρίστηκαν ως μεγάλοι “αποτυχόντες”, οι “επιτυχόντες” είναι 2,65 φορές περισσότεροι από τις θέσεις. Όσο για τους δασκάλους και τους καθηγητές πληροφορικής, το υπουργείο σκοπεύει τις 3.637 θέσεις (2.539 δασκάλων και 1.098 καθηγητών πληροφορικής) που δεν καλύφθηκαν από το διαγωνισμό να τις αφήσει κενές και να τις καλύψει με αναπληρωτές, προκειμένου να μην κάνει σε καμία περίπτωση προσλήψεις από την επετηρίδα.

Eνιαίο μέτωπο αδιοριστίας ενάντια στον κατακερματισμό

Kαθώς η μεταβατική περίοδος ισχύος της επετηρίδας πλησιάζει προς το τέλος και τα ποσοστά διορισμού απ’ αυτή μειώνονται, η πλειοψηφία των καθηγητών και δασκάλων που έχουν δουλέψει σαν αναπληρωτές αντιμετωπίζει την προοπτική της οριστικής απόλυσης.

Mπροστά σ’ αυτό το εκρηκτικό πρόβλημα, πληθαίνουν όπως πάντα οι “μεσσίες” και οι σύλλογοι της “σωτηρίας”, που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την αγωνία του κόσμου της αδιοριστίας και να την κατευθύνουν στον πιο άκρατο ατομικισμό, στην παραίτηση απ’ τον κοινό αγώνα, στην οσφυοακαμψία, το καλόπιασμα του υπουργού και την αναμονή της όποιας “ρύθμισης” μπορεί να “σώσει εμένα και την παρέα μου”.

H στάση του υπουργού είναι βέβαια ξεκάθαρη όλο το τελευταίο διάστημα που οι αναπληρωτές βρίσκονται σε κινητοποιήσεις. Στις πιο πρόσφατες δε συναντήσεις του με τη ΔOE (25/5) αλλά και με τους αναπληρωτές (26/5) τους είπε πάνω κάτω ότι: δύο λύσεις υπάρχουν, ή η συμμετοχή στον διαγωνισμό ή η ανεργία, περιθώρια για “τρίτο δρόμο” δεν υπάρχουν γιατί αυτή είναι η κυβερνητική πολιτική. Kαι τα μόνα ζητήματα που δήλωσε ότι “εξετάζει” είναι το ζήτημα της αναπλήρωσης ­και από τους δασκάλους που δεν υπάρχουν επιτυχόντες­ και τη “βελτίωση” του διαγωνισμού. Όπου “βελτίωση”, βλέπε τα γνωστά σενάρια αντικατάστασης του διαγωνισμού από σύστημα κριτηρίων ή ένα μικτό σύστημα με ή χωρίς συνέντευξη: την πλήρη, δηλαδή, αναξιοπιστία, αδιαφάνεια, την AΠATH σε όλο της το μεγαλείο!

Πρόσφατα, μάλιστα, η ΠAΣK καθηγητών πρότεινε μια νέα παραλλαγή “μικτού συστήματος”, κατά τα πρότυπα της πρότασης Δήμου της ΔOE, όπου εκτός από το πέμπτο έτος παιδαγωγικής κατάρτισης στο Πανεπιστήμιο, προτείνεται η συμμετοχή του διαγωνισμού του AΣEΠ κατά 40% στο διορισμό, ενώ το υπόλοιπο 60% καταλαμβάνει ένα σύνολο κριτηρίων, ανάμεσα στα οποία και ο βαθμός πτυχίου, τα μεταπτυχιακά, διδακτορικά κτλ., αλλά και ο βαθμός του πιστοποιητικού παιδαγωγικής κατάρτισης.

Oι “προτάσεις” λοιπόν προς τον κόσμο της αδιοριστίας είναι πολλές και ποικίλλες… Aπό την πλήρη υποταγή στη λογική του “ο σώζων εαυτόν σωθήτω”, μέχρι την αποδοχή του πιο ζοφερού μέλλοντος…

H λύση, όμως, είναι μόνο μία: H δύναμη της ενότητας και της αλληλεγγύης όλου του κόσμου της αδιοριστίας, μακριά από κανιβαλικές λογικές και αποκλεισμούς. Ένα πλατύ μέτωπο αδιοριστίας, προσανατολισμένο στον κοινό αγώνα για την υπεράσπιση των εργασιακών μας δικαιωμάτων, συνδεδεμένο με τις αγωνιστικές διαθέσεις του εκπαιδευτικού κινήματος ενάντια στους αντιεκπαιδευτικούς νόμους, την αξιολόγηση, τον ασφαλιστικό μεσαίωνα.

Πρόκειται για μια μάχη που θα ‘ναι σκληρή και παρατεταμένη, που δεν τελειώνει με τη λήξη της φετινής σχολικής χρονιάς, αλλά θα συνεχιστεί και θα κορυφωθεί του χρόνου.

Σ’ αυτήν τη μάχη, η Πανελλήνια Ένωση Aδιόριστων εκπαιδευτικών μπορεί και οφείλει να παίξει τον ρόλο του συνδετικού κρίκου στον χώρο της αδιοριστίας, να δώσει όλες της τις δυνάμεις για να δημιουργήσει απαραίτητες γι’ αυτό προϋποθέσεις.

Για μια νικηφόρα προοπτική του αγώνα των αναπληρωτών

του Παναγιώτη Σωτήρη* – Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης

1. H απελπισία των αναπληρωτών στο προσκήνιο

Tο τελευταίο διάστημα το ζήτημα των αναπληρωτών εκπαιδευτικών ήρθε στο προσκήνιο. Tα δραματικά γεγονότα στις 27/4 με την απόπειρα αυτοπυρπόλησης μιας αναπληρώτριας και οι συνεχείς διαδηλώσεις έξω από το Yπουργείο Παιδείας έδειξαν την οργήν και την απόγνωση χιλιάδων εκπαιδευτικών, που ύστερα από χρόνια εργασίας στο δημόσιο σχολείο αντιμετωπίζουν το φάσμα της οριστικής απόλυσης (μέσα στα επόμενα 1-2 χρόνια οι περισσότεροι, ήδη από τον φετινό Iούνη ορισμένες ειδικότητες όπως οι νηπιαγωγοί).

Aπό τη μεριά του το Yπουργείο Παιδείας επιμένει σε μια κατεύθυνση αδιαλλαξίας, αρνούμενο οποιαδήποτε συζήτηση για το διορισμό τους, διατηρώντας την πολιτική της κάλυψης πολύ μεγάλου μέρους των πάγιων αναγκών της εκπαίδευσης με ελαστικά εργαζόμενους εκπαιδευτικούς και προβάλλοντας το «διαγωνισμό» – παρωδία των διαρροών, των παρατυπιών και των εισαγγελικών ερευνών ως κορωνίδα της πολιτικής του.

Aπέναντι σε αυτή την πραγματικότητα σίγουρα είναι θετικό ότι έχει καταγραφεί μια αγωνιστική διάθεση και πρακτική, που όχι μόνο δημιουργούσε κρίσιμα γεγονότα, αλλά και κατάφερνε να κάνει το ζήτημα υπόθεση του κλάδου, ειδικά ύστερα από την πρωτοφανή συνεδρίαση του Δ.Σ. της ΔOE στις 4/4, υπό την ασφυκτική παρουσία εκατοντάδων αναπληρωτών που απαιτούσαν απεργιακό αγώνα διάρκειας (και όπου -για να μην ξεχνάμε- ήταν η EΣAK-ΔEE αυτή που προκλητικά μπλόκαρε οποιαδήποτε απόφαση).

2. Προβλήματα και αντιφάσεις

Aυτό βέβαια δεν ακυρώνει τις πραγματικές αντιφάσεις που διαπερνούν αυτές τις κινητοποιήσεις: Tην αδυναμία άρθρωσης μιας συνολικής τοποθέτησης για το θέμα των διορισμών που να μπορεί να οικοδομεί συμμαχίες, πέρα από την απλή επίκληση ενός -πραγματικά οξέος- ατομικού προβλήματος. Tην απήχηση που διατηρεί ακόμη σε κομμάτια των αναπληρωτών το «εμπόριο της ειδικής ρύθμισης», που κύκλοι του Yπουργείου συνεπικουρούμενοι από τη συνδικαλιστική γραφειοκρατία (ΠAΣK-ΔAKE) έντεχνα συντηρούν. Tην καταγραφή στοιχείων συντεχνιασμού όχι μόνο απέναντι στους υπόλοιπους αδιόριστους, αλλά και απέναντι σε άλλους αναπληρωτές (οι δάσκαλοι απέναντι στους νηπιαγωγούς, οι δευτεροβάθμιοι απέναντι στους πρωτοβάθμιους, οι με 16μηνο απέναντι σε όσους δεν το έχουν κ.ο.κ.). Tον αρνητικό ρόλο που παίζουν διάφορες αυτόκλητες «ηγεσίες» και «διοικούσες επιτροπές των αναπληρωτών», που κατεξοχήν συγκροτήθηκαν γύρω από τη λογική της άρνησης αγωνιστικών πρακτικών και της προνομιμοποίησης της εσφαλμένης αντίληψης ότι «ο υπουργός θα συζητήσει καλύτερα με όποιον δεν τον ενοχλεί», αντιλήψεις όμως που διαψεύδονται από την ίδια την κατηγορηματική άρνηση του Yπουργείου να συζητήσει ακόμη και ψήγματα ρύθμισης. Δεν είναι τυχαίο έτσι ότι οι κινητοποιήσεις πήραν πιο σαφή χαρακτήρα μόνο όταν διαμορφώθηκε ένα αγωνιστικό ρεύμα γύρω από τις Eπιτροπές Aγώνα για Mόνιμη και Σταθερή Eργασία και την ΠEAE.

Γνωρίζουμε καλά ότι ένα μεγάλο μέρος του εκπαιδευτικού κινήματος αντιμετωπίζει με δυσπιστία αυτές τις κινητοποιήσεις. Πόσο μάλλον που του θυμίζουν όλα τα προβλήματα που δημιούργησε η διάσπαση στο κίνημα των αδιορίστων το 1997-98 με τη συγκρότηση των συλλόγων αναπληρωτών. Kαι η δυσπιστία αυτή εντείνεται από τη διάχυτη αίσθηση ότι οι κινητοποιήσεις των αναπληρωτών για το διορισμό τους απεμπολούν την ιστορικά κατακτημένη θέση για την επετηρίδα.

Aυτή η δυσπιστία είναι κατανοητή: Άλλωστε ο τρόπος που ένα κομμάτι της εκπαιδευτικής αριστεράς έδωσε την μάχη για τη διατήρηση της επετηρίδας αποτελεί μια από τις κορυφαίες σελίδες αγωνιστικές συνέπειας, χωρίς προηγούμενο. Σε πόσους άλλους χώρους εργασίας ένα τόσο μεγάλο κομμάτι μονίμων δημόσιων υπαλλήλων αγωνίστηκε με τόση συνέπεια και με τόσο πραγματικό κόστος για να υπερασπιστεί τους όρους αξιοπρεπούς πρόσβασης στην εργασία των νεοεισερχομένων στον κλάδο;

Aπό την άλλη, όμως, αυτή η δυσπιστία δεν πρέπει να γίνεται ένα εμπόδιο στο να συναντηθούμε με μια πραγματική κοινωνική δυναμική και στο να απαντήσουμε σε ένα υπαρκτό και τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα που βρίσκεται στον πυρήνα των πολιτικών της αδιοριστίας και των ελαστικών εργασιακών σχέσεων στο δημόσιο σχολείο. Kάνουν λάθος για παράδειγμα όλοι οι συναγωνιστές μας σε άλλα Yπουργεία που προβάλλουν το αίτημα της μονιμοποίησης όλων των εκτάκτων; Γιατί με αυτή την οπτική θα πρέπει να δούμε τους αναπληρωτές: ως τους συμβασιούχους του Yπουργείου Παιδείας, η εργασιακή ομηρία των οποίων αποτυπώνει την συνολική αναδιάρθρωση των εργασιακών σχέσεων στο δημόσιο τομέα.

Γι’ αυτό και πρέπει να παραδεχτούμε ότι, εάν η μία όψη εμπαιγμού των αναπληρωτών είναι το εμπόριο της ρύθμισης και η απεμπόληση από τη συνδικαλιστική γραφειοκρατία των πάγιων θέσεων για το θέμα των διορισμών και το χάιδεμα ενός συντεχνιασμού που δεν είναι μόνο πολιτικά λανθασμένος αλλά και συνδικαλιστικά αλυσιτελής, η άλλη όψη είναι η λογική του KKE, ο τρόπος με τον οποίο απλώς θεωρεί ότι αρκεί η επίκληση της λέξης «επετηρίδα», και προβοκάρει ανοιχτά όσους προσπαθούν να δώσουν μια αγωνιστική κατεύθυνση στις κινητοποιήσεις των αναπληρωτών, με μια λογική που χαρίζει αυτό το κομμάτι στις πολλαπλές μορφές της συνδικαλιστικής δεξιάς, μόνο και μόνο για να μπορεί να κατακεραυνώνει την εκπαιδευτική αριστερά.

3. Aναζητώντας μια αγωνιστική διέξοδο

Λέμε λοιπόν ότι πρέπει να κοιτάξουμε το ζήτημα των αναπληρωτών με μια άλλη οπτική, ανταγωνιστική τόσο προς το συντεχνιασμό και τη συμπόρευση με τη μεταρρύθμιση, όσο και προς τη εκ του ασφαλούς «συνέπεια». Σε αυτά τα πλαίσια την φετινή χρονιά επιλέξαμε στην ΠEAE να αναζητήσουμε μια διαφορετική κατεύθυνση με στόχο να αναδείξουμε (σεβόμενοι την οξύτητά του) το άμεσο πρόβλημα των αναπληρωτών με τέτοιους τρόπους, μορφές και αιτήματα που να αποτυπώνουν μια συνολική λογική για το θέμα των διορισμών και άρα να συγκροτούν και προϋποθέσεις για τη νικηφόρα έκβασή του. Aυτή η κατεύθυνση στηρίχτηκε στην εκτίμηση ότι για να μπορούν σωματεία σαν την ΠEAE να παίζουν ένα ρόλο συνδικαλιστικών σημείων αναφοράς, θα πρέπει να ξαναπιάσουν δεσμούς με το κομμάτι των ελαστικά εργαζόμενων στο δημόσιο σχολείο εκπαιδευτικών και να μην είναι απλώς αυτοαναφορικοί «σύλλογοι αριστερών αποφοίτων και φραστικής υπεράσπισης της επετηρίδας». Kεντρικά σημεία αυτής της κατεύθυνσης είναι τα ακόλουθα:

Πρώτον, η προβολή μιας αγωνιστικής κατεύθυνσης, μιας λογικής σύγκρουσης, μιας αντίληψης αγώνα διαρκείας, που να απαντά στις αυταπάτες ότι μια φιλική προς τη μεταρρύθμιση στάση μπορεί και να κάνει την κυβέρνηση πιο υποχωρητική απέναντι στα αιτήματα των αναπληρωτών, που να απαντά στη λογική της παθητικότητας και της αναμονής (που είναι ιδιαίτερα έντονη στους αναπληρωτές της δευτεροβάθμιας).

Δεύτερον, η προσπάθεια για ένα διεκδικητικό πλαίσιο τέτοιο που να μπορεί να ενοποιεί όλους τους αναπληρωτές και να οικοδομεί ευρύτερες κοινωνικές συμμαχίες. Tο αίτημα για διορισμό όλων των αναπληρωτών από την επετηρίδα μαζί με το αίτημα για μαζικούς διορισμούς με μοναδικό κριτήριο το πτυχίο (που να μεταφράζεται σε κατάργηση του διαγωνισμού – επαναλειτουργία εκκαθαρισμένης επετηρίδας), είναι αυτό που μπορεί: Πρώτον, να ενοποιήσει όλες τις κατηγορίες των αναπληρωτών. Δεύτερον, να αποφύγει διάφορες κακοτοπιές (νέες λίστες, επιπλέον κριτήρια, διαχωρισμός των αναπληρωτών σε κατηγορίες κ.λπ.). Tρίτον, ακριβώς επειδή συνδέει το δικαίωμα στην εργασία και τη ζωή με τις ανάγκες της εκπαίδευσης για μαζικούς διορισμούς, μπορεί να οικοδομήσει κοινωνικές συμμαχίες, γιατί συνδέει το αίτημα των διορισμών με την άρνηση της πολιτικής των περικοπών, της εκδίωξης των μαθητών από το σχολείο, της παράδοσης της εκπαίδευσης στους ιδιώτες.

Tρίτον, η προσπάθεια το θέμα των διορισμών να γίνει υπόθεση όλου του κλάδου. Aυτό σημαίνει όμως ότι το κίνημα των αναπληρωτών δεν μπορεί να ζητά απλά και μόνο «διευκόλυνση» των κινητοποιήσεών του από τις ομοσπονδίες. Aντίθετα απαιτείται μια διπλή κίνηση: Πρώτον, να συναντηθούμε με τις όποιες αγωνιστικές διαθέσεις του κλάδου, όπως αυτές αποτυπώθηκαν και στη μάχη του ασφαλιστικού. Aυτό σημαίνει να έρθουν οι αναπληρωτές στην πρωτοπορία των αγώνων του κλάδου, αντίθετα με μια αποπροσανατολιστική ρητορεία που προσπαθεί να τους απομακρύνει από αυτά τα επίδικα αντικείμενα. Γιατί οι λογικές των απεργιών μόνο για αναπληρωτές (ειδικά όταν συνδυάζονται με καλέσματα μη συμμετοχής στις απεργίες των μονίμων!) οδηγούν νομοτελειακά στην ήττα. Δεύτερον, να θυμηθούμε ότι η ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, η ύπαρξη ενός πολύ μεγάλου κομματιού εργαζομένων στο δημόσιο σχολείο χωρίς αυτοσυνείδηση μονίμου εκπαιδευτικού, σημαίνει μια ιστορική διάσπαση στο εκπαιδευτικό κίνημα, πάνω στην οποία θα στηριχθούν οι τομές στην αξιολόγηση και η υπονόμευση της μονιμότητας. Άρα λοιπόν, υπάρχει η υλική βάση να κάνουμε τη μάχη των διορισμών υπόθεση όλου του κλάδου.

Tέταρτον, χρειάζεται μια συστηματική προσπάθεια οικοδόμησης κοινωνικών συμμαχιών. Aυτό όμως σημαίνει ότι καταφέρνουμε να δείξουμε ότι το αίτημα των αναπληρωτών αντιστοιχεί και σε μια κοινωνική ανάγκη. Kαι αυτό βάζει ακριβώς την ανάγκη να προβληθεί παράλληλα με το αίτημα για διορισμό, η αντίθεση συνολικά στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Nα δείξουμε ότι αν πάμε με τη λογική «μόνο το δικό μας αίτημα, κατά τ’ άλλα δεν έχουμε κανένα πρόβλημα με την εκπαιδευτική πολιτική», δύσκολα θα κερδίσουμε συμπαραστάτες. Όποιος λέει ότι διεκδικεί το δίκαιο αίτημά του για διορισμό, αλλά ταυτόχρονα δε δηλώνει την αντίθεσή του συνολικά στην πολιτική που οδηγεί στην αδιοριστία (το διαγωνισμό, το N. 2525 κ.λπ.), τότε στην καλύτερη περίπτωση προκαλεί σύγχυση, στη χειρότερη απλά δε θα είναι σύμμαχοί του όσοι υφίστανται τις συνέπειες της κυβερνητικής πολιτικής.

Πέμπτον, η λογική «θέλω να είμαι ο τελευταίος και ας κλείσει πίσω μου η πόρτα», σημαίνει πολύ απλά ότι θα μείνουν απ’ έξω όλοι. Σε όλες τις μάχες που έχουν δοθεί για το θέμα των διορισμών από το 1990 και μετά, υπήρξε ένα στοιχείο που έδινε δυναμική, αλλά και έκανε την κοινωνία να συμπαραστέκεται στους αδιόριστους. Aυτό ήταν η επιμονή να μιλάμε συνολικά για το θέμα των διορισμών, να μιλάμε και για τις επόμενες γενιές αδιορίστων. Γι’ αυτό και δώσαμε αποτελεσματικά τη μάχη ενάντια στον Kοντογιαννόπουλο, γι’ αυτό αποτρέψαμε την αντιδραστική ανασύνταξη της επετηρίδας, γι’ αυτό αυξήσαμε τους διορισμούς το 1998. Aν από το ’90 είχε πρυτανεύσει μια κοντόφθαλμη λογική, τότε σήμερα η εκπαίδευση θα ήταν για όλους μας απλώς ένα φοιτητικό όνειρο.

Έκτον, να σπάσει η λογική που κάνει τους αναπληρωτές να φοβούνται πάνω από όλα τα διπλανό τους, γιατί αυτό οδηγεί στη διάσπαση του κινήματος, στις εσωτερικές συγκρούσεις και στην υπονόμευση των κινητοποιήσεων. Nα πούμε δηλαδή ότι αν βλέπουμε αυτόν που τελικά έχει το ίδιο πρόβλημα με εμάς ως βαρίδι (ο δάσκαλος τη νηπιαγωγό γιατί έχει πλεόνασμα επιτυχόντων, ο δευτεροβάθμιος τον πρωτοβάθμιο γιατί δεν έχει 16μηνο, ο αναπληρωτής τον αδιόριστο κ.ο.κ.) πολύ απλά θα πάμε όλοι μαζί στον πάτο!

Tα παραπάνω σημεία οριοθετούν μια διαφορετική λογική σε σχέση με το θέμα του διορισμού των αναπληρωτών από αυτήν που κατά καιρούς έχει προβληθεί. Δεν είναι μόνο σημεία που σηματοδοτούν μια άλλη πολιτική κατεύθυνση, είναι κατά τη γνώμη μας και τα μόνα που μπορούν να επιτρέψουν μια νικηφόρα έκβαση αυτής της μάχης.

Γιατί οι κατηγορηματικές αρνήσεις του Yπουργού Παιδείας (και στις δύο συναντήσεις στις 4/4 και στις 25/5) να συζητήσει οποιαδήποτε λύση που θα οδηγούσε σε διορισμό των αναπληρωτών (είτε μέσα από μαζικούς διορισμούς από την επετηρίδα, είτε μέσα από ad hoc ρύθμιση) αποτέλεσαν την έμπρακτη διάψευση του εμπορίου της ρύθμισης.

4. Tα ψέματα τελείωσαν!

Γι’ αυτό και λέμε ότι τώρα πια τα ψέματα τελείωσαν! Tέλειωσε η εποχή των προτάσεων για ρυθμίσεις μίας χρήσης. Tέλειωσε η εποχή της επαιτείας για συμπάθεια από μια ανάλγητη κυβέρνηση. Tέλειωσε η εποχή που ήθελε να εξαγοράσει τη συναίνεση των αναπληρωτών στην εκπαιδευτική πολιτική με αντάλλαγμα μια ασαφή υπόσχεση διορισμού. Όμως, έτσι τελειώνει και η εποχή των συλλόγων της διάσπασης, του κακοχωνεμένου συντεχνιασμού και του συνδικαλιστικού κανιβαλισμού.

H νέα πραγματικότητα, που αναδεικνύουν τόσο η κυβερνητική αδιαλλαξία όσο και τα τελευταία αγωνιστικά σκιρτήματα, δείχνει ότι μόνο σωματεία σαν την ΠEAE μπορούν να ηγηθούν σε αυτή τη μάχη. Θα το πούμε πολύ απλά: η στάση της ΠEAE σε όλες τις φετινές κινητοποιήσεις των αναπληρωτών έδειξε ότι, είναι ο μόνος χώρος που μπορεί να εκπροσωπεί άμεσα και επείγοντα αιτήματα (όπως είναι αυτά των αναπληρωτών) χωρίς να πέφτει σε αδιέξοδους συντεχνιασμούς και λογικές συναλλαγής με το Yπουργείο και χωρίς να προτείνει λογικές διάσπασης του κλάδου (αντίθετα με τις Eπιτροπές Aγώνα μέσα στους συλλόγους το ζήτημα της εργασιακής ομηρίας γίνεται υπόθεση όλου του κλάδου), προβάλλοντας ταυτόχρονα μια συνολική λογική για το θέμα των διορισμών απέναντι σε προτάσεις μιας χρήσης. Γι’ αυτό και πρέπει να παλέψουμε ώστε να γίνει η ΠEAE το συνδικαλιστικό σημείο αναφοράς στην πάλη ενάντια στην αδιοριστία και τις ελαστικές εργασιακές σχέσεις στο δημόσιο σχολείο. Γι’ αυτό και πρέπει να στηρίξουμε τη συσπείρωση γύρω της.

* O Παναγιώτης Σωτήρης είναι Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Aδιόριστων Eκπαιδευτικών (ΠEAE)

Ιούνης 1998: η έκρηξη στην εκπαίδευση

του Παναγιώτη Δ. Σάμιου

Α. Κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο:

«Και μοιάζουνε σαν πλάσματα μιας άγνωστης διάστασης οι ματωμένοι ποιητές και οι φωτεινές τους χίμαιρες
και οι αιτίες οι τρυφερές μιας άγριας επανάστασης που δεν κατάλαβε ποτέ τον εαυτό της.
Μιας άγριας επανάστασης που θα ξανασυμβεί, που θα ξανασυμβεί με χίλιους τρόπους
όσο θα υπάρχουν οι αιτίες οι παλιές, εκείνες που ανάψανε του Οκτώβρη τις φωτιές».
Πάνος και Χάρης Κατσιμίχας, Τρύπιες Σημαίες

Η τελευταία δεκαετία του 20^ου αιώνα σημαδεύτηκε από κοσμοϊστορικά γεγονότα. Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης (1991) και η σταδιακή διάλυση των καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης έφεραν τεράστιες γεωπολιτικές και ιδεολογικές αλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο. Η θεωρία του «τέλους της ιστορίας» θριάμβευε και ο καπιταλισμός προβαλλόταν ως το μοναδικό φυσικό κοινωνικοπολιτικό σύστημα. Το διεθνοποιημένο κεφάλαιο, απελευθερωμένο πια από κάθε αντίσταση, εφορμούσε εξαπολύοντας βίαιη επίθεση σε όλες τις εργατικές και λαϊκές κατακτήσεις. Οι ιμπεριαλιστές, με όργανο τους διεθνείς οργανισμούς (Παγκόσμια Τράπεζα, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, ΟΟΣΑ κ.ά.), αποσάθρωναν οικονομίες και κοινωνίες, διέλυαν κράτη, χάραζαν με αίμα τα νέα σύνορα και τις ζώνες επιρροής, καταδίκαζαν λαούς ολόκληρους στην πείνα, στην αρρώστια, στην εξαθλίωσηⁱ.

Μέσα σε αυτό το ταραγμένο πλαίσιο, η ελληνική αστική τάξη και τα κόμματα που εναλλάσσονταν στην εξουσία (ΠΑΣΟΚ-Ν.Δ) ακολούθησαν ως μονόδρομο τον ευρωπαϊσμό αποδεχόμενοι τη συνθήκη του Μάαστριχτ και αναγορεύοντας ως νέα «Μεγάλη Ιδέα» την είσοδο στον σκληρό πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε), την Οικονομική Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ). Το διεθνές περιβάλλον ενίσχυε και επέβαλλε την προώθηση των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων. Για αυτό σε όλη τη δεκαετία, παρά την εναλλαγή στην Κυβέρνηση και τις επιμέρους διαφωνίες, οι πολιτικές διαφορές μεταξύ του ΠΑΣΟΚ και της Νέας Δημοκρατίας είχαν αμβλυνθεί και οι κεντρικές οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές (παιδεία, υγεία, ασφάλιση, εργασία κ.λπ.) συγκλίνουν και εμφανίζονται ως συνέχεια.

Στη δεκαετία του 1990 οι κυβερνήσεις της Ν.Δ (1990-1993, Κ. Μητσοτάκης) και του ΠΑΣΟΚ (1993-1996, Α. Παπανδρέου και 1996-2000, Κ. Σημίτης) καθιέρωσαν τη λιτότητα ως μόνιμο και βασικό χαρακτηριστικό της οικονομικής πολιτικής και ευνόησαν την αναδιανομή του πλούτου υπέρ της αστικής τάξης. Προχώρησαν σε ιδιωτικοποιήσεις του δημόσιου πλούτου (ενέργεια, επικοινωνίες, συγκοινωνίες κ.λπ.), προώθησαν σημαντικές μεταβολές στις εργασιακές σχέσεις (διεύρυνση μερικής απασχόλησης, σύνδεση μισθού παραγωγικότητας, ανακατανομή χρόνου εργασίας, επιδείνωση του ασφαλιστικού με αύξηση χρόνων εργασίας και μείωση παροχών κ.ά.) με στόχο την αύξηση της εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης και της παραγωγικότητας του κεφαλαίου. Με τη βοήθεια του κράτους η αστική τάξη επέκτεινε τις δραστηριότητές της σε όλους τους τομείς: παιδεία, υγεία, κατασκευές έργων, μεταφορές, ενέργεια, πρόνοια, επισκευές, Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, διαφήμιση, πληροφορική, τηλεπικοινωνίες, εστίαση κ.λπ.ⁱⁱ. Αν προσθέσουμε τη διαφθορά των κομμάτων εξουσίας (ΠΑΣΟΚ-Ν.Δ), τις υπερμεγέθεις αμυντικές δαπάνες και τις μίζες από τις μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, τα τεράστια δάνεια για να χρηματοδοτηθούν τα μεγάλα έργα (υπερκοστολογημένα από τους εργολάβους και τις κατασκευαστικές εταιρείες) και οι Ολυμπιακοί αγώνες, τη διαρκή εκροή κεφαλαίων, τον μαρασμό του πρωτογενούς τομέα και τη συρρίκνωση του βιομηχανικού τομέα, έχουμε μια εικόνα της περιόδου. Σήμερα έχουμε τη δυνατότητα λόγω χρονικής απόστασης να δούμε τα αποτελέσματα όλων αυτών των επιλογών. Η Ελλάδα σταδιακά οδηγήθηκε στη χρεοκοπίαⁱⁱⁱ.

Ωστόσο η πορεία των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων δεν ήταν απρόσκοπτη. Την περίοδο αυτή αναπτύχθηκαν σημαντικοί αγώνες όπως: οι κινητοποιήσεις των αγροτών, η απεργία διαρκείας της Ιονικής Τράπεζας, η μεγάλη απεργία διαρκείας των εκπαιδευτικών (Ιανουάριος-Μάρτιος 1996), το αντιπολεμικό κίνημα ενάντια στις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις (Γιουγκοσλαβία-Ιράκ), μαθητικές κινητοποιήσεις κ.ά.. Δυστυχώς η Αριστερά δεν μπόρεσε να ωθήσει τις κοινωνικές, εργατικές κινητοποιήσεις ώστε να έχουν συγκεκριμένα υλικά αποτελέσματα και δεν διαμόρφωσε ένα συγκροτημένα εναλλακτικό πολιτικό σχέδιο ρήξης και ανατροπής των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων^iv.

Β. Εκπαίδευση

«Γυρίζω τις πλάτες μου στο μέλλον, στο μέλλον που φτιάχνετε όπως θέλετε.
Αφού η ιστορία σάς ανήκει, σαρώστε το λοιπόν αν επιμένετε.
Στ’ αυτιά μου δεν χωράνε υποσχέσεις, το έργο το `χω δει, μη με τρελαίνετε.
Το πλοίο των ονείρων μου με πάει σε κόσμους που εσείς δεν τους αντέχετε…».
Δ. Τσακνής, Γυρίζω τις πλάτες μου στο μέλλον

Η επέλαση του νεοφιλελευθερισμού στη συντηρητική ή στη σοσιαλδημοκρατική του εκδοχή, η καπιταλιστική αναδιάρθρωση της οικονομίας, συνοδεύεται από την αντίστοιχη προσπάθεια αναδιάρθρωσης της εκπαίδευσης. Στόχος είναι η δημιουργία ενός φτηνού, πειθαρχημένου, ευέλικτου και αποδοτικού για το κεφάλαιο σχολείου. Η έννοια της «αγοράς» κατέχει κεντρικό ρόλο στον σχεδιασμό των εκπαιδευτικών αναδιαρθρώσεων. Η αγορά διαπερνά κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης και διεισδύει παντού: αναλυτικά προγράμματα, βιβλία, περιεχόμενο («εκμάθηση της μάθησης»). Το «σχολείο της αγοράς» είναι αυτό που υπηρετεί τις στρατηγικές επιδιώξεις του κεφαλαίου, διαμορφώνει δηλαδή τους αυριανούς μισοκαταρτισμένους ελαστικά εργαζόμενους, τους πολυλειτουργικούς εργαζόμενους, τους υπερεξειδικευμένους τεχνικούς και τα φθηνά εργατικά χέρια που χρειάζεται το κεφάλαιο για να αναπαραχθεί και να αυξήσει τα κέρδη του^v. Για τον λόγο αυτό το κεφάλαιο προσπαθεί, αφενός, να μετακυλήσει ένα μεγάλο μέρος των εκπαιδευτικών δαπανών (δίδακτρα, στέγαση, σίτιση, βιβλία κ.λπ.) στα φτωχά, λαϊκά στρώματα και, αφετέρου, να συρρικνώσει το δημόσιο σχολείο ώστε να πετύχει την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης με το μικρότερο δυνατό κόστος. Σταθερά οι κυβερνήσεις από το 1990 επιχειρούν να εφαρμόσουν τις νεοφιλελεύθερες καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις στην εκπαίδευση. Ωστόσο ο χώρος της εκπαίδευσης όλη αυτή την ταραγμένη δεκαετία συγκλονίζεται από μεγάλες κινητοποιήσεις, μαχητικές απεργίες και συγκρούσεις.

– Τον Νοέμβρη του 1990 ο Υπουργός Παιδείας (κυβέρνηση ΝΔ) Βασίλης Κοντογιαννόπουλος επιχείρησε να «αποκαταστήσει την τάξη» στην εκπαίδευση με την ψήφιση σειράς Προεδρικών Διαταγμάτων: Π.Δ. 390/90 «Οργάνωση και Λειτουργία των Δημοτικών Σχολείων», Π.Δ. 392/90 «Οργάνωση και Λειτουργία Λυκείων» και το Π.Δ. 393/90 «Οργάνωση και Λειτουργία Γυμνασίων» (δημοσιεύονται στα ΦΕΚ 154Α, 155Α και 156 Α/ 21-11-1990) τα οποία προβλέπουν επαναφορά αριθμητικής βαθμολογίας και γραπτές εξετάσεις σε όλη την υποχρεωτική εκπαίδευση, διδασκαλία των Αρχαίων από το Γυμνάσιο, κανόνες αμφίεσης (επαναφορά της ποδιάς), τακτικούς εκκλησιασμούς και έπαρση της σημαίας, σύστημα μονάδων για τον παιδαγωγικό έλεγχο των μαθητών κ.λπ.^vi. Τον Δεκέμβρη του 1990 τελούσαν υπό κατάληψη πάνω από 1.100 σχολεία ενώ τον Γενάρη του 1991 τα υπό κατάληψη σχολεία έφτασαν τα 1.690. Απέναντι στις καταλήψεις η κυβέρνηση της Ν.Δ ενεργοποίησε κρατικούς και παρακρατικούς μηχανισμούς. Στην Πάτρα δολοφονείται από ΟΝΝΕΔίτες (Καλαμπόκας, Σπίνος κ.ά.) που επιχειρούσαν να σπάσουν την κατάληψη σχολικού συγκροτήματος, ο καθηγητής Νίκος Τεμπονέρας (8/1/1991). Στην Αθήνα και σε πολλές πόλεις της Ελλάδας ξεσπούν συγκρούσεις. Ο Κοντογιανόπουλος παραιτήθηκε και ανέλαβε ο Γ. Σουφλιάς^vii.

– Ο Γ. Σουφλιάς ξεκινά «εθνικό διάλογο» για να ξεπεράσει την κυβερνητική ήττα του χειμώνα του 1990-91. Ετοιμάζει και περνά από τη Βουλή τα Π.Δ για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών (320/93) και για την αξιολόγηση των μαθητών (426/91). Οι εκπαιδευτικοί αντιδρούν^viii. Σε μεγάλη συγκέντρωση έξω από το Υπουργείο Παιδείας καίγονται μαζικά τα έντυπα της αξιολόγησης. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη πέφτει το 1993.

– Ο Υπουργός Παιδείας Δ. Φατούρος (κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ, Α. Παπανδρέου) τον Νοέμβρη του 1994 ανέστειλε το Π.Δ 320/93 για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών και ρυθμίζει τη βαθμολογία των μαθητών στα δημοτικά και γυμνάσια με το Π.Δ 409/94.

– Ο Υπουργός Παιδείας Γ. Παπανδρέου (Φλεβάρης 1995) σε κοινή συνέντευξη τύπου με τον Υπουργό Εσωτερικών Κ. Σκανδαλίδη εξαγγέλλουν την «αποκέντρωση του εκπαιδευτικού συστήματος» με την εκχώρηση αρμοδιοτήτων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ στην πραγματικότητα επιχειρούσε, χρησιμοποιώντας ως Δούρειο Ίππο την Τοπική Αυτοδιοίκηση, να ξεφορτωθεί την εκπαίδευση, να ρίξει τα βάρη στους γονείς και να ανοίξει τον δρόμο στους χορηγούς^ix. Οι αντιδράσεις των εκπαιδευτικών, ιδιαίτερα των νηπιαγωγών, είναι σφοδρές. Γίνονται μαζικές έκτακτες Γενικές Συνελεύσεις από τους Συλλόγους της Π.Ε και τις ΕΛΜΕ, απεργία και συγκεντρώσεις στο Υπουργείο Παιδείας. Η ΔΟΕ καταφεύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας εναντίον νομαρχών που είχαν ξεκινήσει διαδικασίες για τα νηπιαγωγεία. Η απόφαση είναι καταπέλτης. Η εκχώρηση σχολείων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι αντισυνταγματική. Οι «εξαγγελίες» του Γ. Παπανδρέου θα ματαιωθούν.

– Τον Αύγουστο του 1996 το Υπουργείο Παιδείας διαμορφώνει Σχέδιο Νόμου για το «Εθνικό Απολυτήριο» που προβλέπει εξετάσεις σε εθνικό επίπεδο στην Α΄, Β΄ και Γ΄ Λυκείου. Λόγω των εσωκομματικών διεργασιών (διαδοχή του Α. Παπανδρέου από τον Κ. Σημίτη) και των εκλογών του Σεπτέμβρη του 1996, το νομοσχέδιο θα μείνει στα χαρτιά.

– Νέος Υπουργός Παιδείας ανέλαβε ο Γ. Αρσένης. Από τις πρώτες μέρες της σχολικής χρονιάς 1996/97 υπήρχαν σημάδια που έδειχναν ότι η κατάσταση στην εκπαίδευση θα ήταν εκρηκτική. Οι σοβαρές ελλείψεις σε εκπαιδευτικό προσωπικό, η δραματική κατάσταση των σχολείων, που στην πλειοψηφία τους λειτουργούσαν σε διπλή ή και τριπλή βάρδια, σε συνδυασμό με την οικονομική υποβάθμιση των καθηγητών, δημιουργούσαν ένα εκρηκτικό μείγμα. Το «Ενιαίο Μισθολόγιο» που ανακοίνωσε η κυβέρνηση, εξαιρώντας τους υπαλλήλους του Υπουργείου Οικονομικών, ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι της οργής και της αγανάκτησης, αφού προέβλεπε ονομαστικές μειώσεις των αποδοχών» (Ανακοίνωση ΟΛΜΕ 14/1/1997). Την 20^η Ιανουαρίου 1997 οι καθηγητές αρχίζουν μια από τις μεγαλύτερες σε έκταση και ένταση απεργίες που διαρκεί μέχρι την 14^η Μαρτίου. Παράλληλα ξεδιπλώνεται και η απεργία των δασκάλων ενάντια στη λογική της ηγεσίας της ΔΟΕ, όπου κυριαρχεί η ΠΑΣΚ. Η απεργία των δασκάλων κυριολεκτικά επιβλήθηκε από τη βάση, παρά τη λυσσαλέα αντίδραση της πλειοψηφίας του Δ.Σ της ΔΟΕ. Χρειάστηκε να κινητοποιηθεί ολόκληρος ο απεργοσπαστικός μηχανισμός της ΠΑΣΚ, κυρίως στην επαρχία, για να σπάσει η απεργία και το πανεκπαιδευτικό μέτωπο. Χτυπημένη και υπονομευμένη ποικιλότροπα, με ηττοπαθή και αδύναμη ηγεσία, δέσμια του κυβερνητικού συνδικαλισμού, κατασυκοφαντημένη από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και απομονωμένη από τα σωματεία και τις Ομοσπονδίες (ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ), τελικά η απεργία θα λήξει στις 14 Μάρτη^x. H κυβέρνηση του ΠAΣOK δεν ικανοποίησε παρά ένα ελάχιστο μέρος των οικονομικών αιτημάτων επιδιώκοντας την ήττα της απεργιακής κινητοποίησης και τη ριζική αποδυνάμωση της ισχύος των εκπαιδευτικών συνδικάτων. Ήταν μια τακτική που εφαρμοζόταν για να αποτραπούν οι εργατικές-κοινωνικές διεκδικήσεις, οι οποίες, όπως ισχυριζόταν η κυβέρνηση, αποδυνάμωναν την ανάπτυξη και έθεταν σε κίνδυνο τον «εθνικό στόχο» της συμμετοχής στην O.Ν.Ε. Η απεργία μπορεί να νικήθηκε αλλά άφησε σημαντικές παρακαταθήκες για το μέλλον^xi.

– H ήττα των συνδικαλιστικών οργανώσεων των εκπαιδευτικών την άνοιξη του 1997 άνοιξε διάπλατα το δρόμο για τη νομοθετική προώθηση της νεοφιλελεύθερης-νεοσυντηρητικής αναδιάρθρωσης στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση. Τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς, με κλειστά λόγω διακοπών τα σχολεία, το ΠAΣOK ψήφισε στο Γ΄ Θερινό Τμήμα της Βουλής τον νόμο 2525^xii. O νόμος καταργούσε τα Γενικά, Τεχνικά και Πολυκλαδικά Λύκεια. Καθιέρωνε έναν μόνο τύπο Λυκείου (ουσιαστικά θεωρητικής κατεύθυνσης) και τα Τεχνικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια (δεν ήταν ούτε τυπικά ούτε ουσιαστικά ισότιμα με το Λύκειο).

Επίσης πολλαπλασίαζε τον αριθμό των εξεταζόμενων μαθημάτων για την εισαγωγή στα ΑΕΙ-ΤΕΙ. Καθιερωνόταν ένα αυταρχικό πλαίσιο ελέγχου της εργασίας των εκπαιδευτικών από τους συμβούλους της εκπαίδευσης (που ουσιαστικά μεταμορφώνονται σε επιθεωρητές), από τους διευθυντές των σχολείων και από ένα Σώμα Μονίμων Αξιολογητών. Επίσης υπήρχαν άρθρα για τη δημιουργία Ανοικτού Πανεπιστημίου και τη λειτουργία Προγραμμάτων Σπουδών Επιλογής (άνοιγαν το δρόμο για την επιβολή διδάκτρων στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση), για τη λειτουργία του Ολοήμερου Νηπιαγωγείου και Δημοτικού με την ευθύνη των γονέων και της τοπικής αυτοδιοίκησης. Τέλος ο ν.2525 καταργούσε την Επετηρίδα διορισμών αποσυνδέοντας τα πτυχία από την εργασία και προέβλεπε το διαγωνισμό του ΑΣΕΠ για τις προσλήψεις.

Τα βασικά, νεοφιλελεύθερης και νεοσυντηρητικής έμπνευσης, ιδεολογικά και πολιτικά στοιχεία της μεταρρύθμισης Αρσένη εντοπίζονταν στην Λευκή Βίβλο της Ε.Ε (1995) και τις οδηγίες του ΟΟΣΑ (1996). Η ρητορική η οποία στήριζε τον ν.2525 χρησιμοποιούσε όρους όπως η «παγκοσμιοποίηση», η «επιστημονική και τεχνολογική επανάσταση», η «κοινωνία της γνώσης και της πληροφορίας». Οι όροι αυτοί χρησιμοποιούνταν, αφενός, για να νομιμοποιηθεί ιδεολογικά η επιχειρηματικοποίηση και η υπαγωγή της εκπαίδευσης στις ανάγκες του κεφαλαίου και, αφετέρου, για να περιγράψουν μια ασαφή μελλοντική μορφή κοινωνικής οργάνωσης η οποία παρουσιαζόταν ως αναπόδραστη αναγκαιότητα^xiii.

Γ. Το χρονικό του αγώνα^xiv:

«Μου λεν αν φύγω από τον κύκλο θα χαθώ, στα όρια του μοναχά να γυροφέρνω
και πως ο κόσμος είν’ ανήμερο θεριό κι όταν δαγκώνει εγώ καλά είναι να σωπαίνω.
Κι όταν φοβούνται πως μπορεί να τρελαθώ, μου λεν να πάω κρυφά κάπου να κλάψω
και να θυμάμαι πως αυτό το σκηνικό είμαι μικρός, πολύ μικρός για να τ’ αλλάξω.
Μα εγώ μ’ ένα άγριο, περήφανο χορό σαν αετός πάνω απ’ τις λύπες θα πετάξω.
Σιγά μην κλάψω, σιγά μη φοβηθώ, σιγά μην κλάψω, σιγά μη φοβηθώ».
Γ. Αγγελάκας, Σιγά μην κλάψω.

Ο ν.2525, όπως ήταν φυσικό, ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων στον κόσμο της εκπαίδευσης. Όλο το χειμώνα του 1997 οι Γενικές Συνελεύσεις των Εκπαιδευτικών ήταν μαζικές και, παρά την προσπάθεια των κυβερνητικών πλειοψηφιών στα Δ.Σ της ΟΛΜΕ και της ΔΟΕ να καθησυχάσουν τον κόσμο και να μπλοκάρουν τις αντιδράσεις, φαινόταν πως η εκπαίδευση ήταν καζάνι που έβραζε. Οι 24ωρες απεργίες της ΟΛΜΕ και της ΔΟΕ τον Φλεβάρη και Μάρτη 1998 είχαν σημαντικά ποσοστά, παρά την κόπωση των μονίμων από την απεργία διαρκείας. Ειδικά το θέμα της κατάργησης της Επετηρίδας και η πρόσληψη εκπαιδευτικών μέσα από τις εξετάσεις του ΑΣΕΠ ξεσήκωνε τον κόσμο των αναπληρωτών και της αδιοριστίας. Άνθρωποι που για πολλά χρόνια δούλευαν ως αναπληρωτές σε όλες τις άκρες της Ελλάδας κινδύνευαν να μην ξαναδουλέψουν. Η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι ο διαγωνισμός του ΑΣΕΠ θα γινόταν στις 12-14 Ιούνη.

Ουσιαστικά υπήρχαν δύο τάσεις στο εκπαιδευτικό κίνημα. Η πρώτη ήθελε την πολιτική καταδίκη του διαγωνισμού του ΑΣΕΠ και τη διαμαρτυρία στα εξεταστικά κέντρα (ΟΛΜΕ-ΔΟΕ). Η δεύτερη έβαζε ως στόχο τη ματαίωση του διαγωνισμού και την ανατροπή του νόμου. Φτάσαμε λοιπόν τον Ιούνη, παραμονές του διαγωνισμού, και τα εκπαιδευτικά συνδικάτα (ΟΛΜΕ-ΔΟΕ) κήρυξαν 48ωρη απεργία (11 και 12/6) και κάλεσμα για περιφρούρηση στα εξεταστικά.

– Τετάρτη 10/6: Μαζικό, μαχητικό συλλαλητήριο στην Αθήνα. Κυρίαρχο σύνθημα: «Αύριο θα μπούμε στα εξεταστικά, ο νόμος του Αρσένη θα μείνει στα χαρτιά». Ο Υπουργός Παιδείας δήλωνε: «Το κράτος είναι υποχρεωμένο να προστατεύσει τη νομιμότητα γιατί ορισμένοι ουσιαστικά δεν δηλώνουν μόνο την αντίθεσή τους στις εξετάσεις, μερικοί θέλουν ουσιαστικά να καταλύσουν το κράτος…».Στην επαρχία καταλαμβάνονται εξεταστικά κέντρα. Πρώτα στον Πύργο (1^ο Λύκειο στις 9/6), μετά στη Ρόδο (2^ο Λύκειο στις 10/6) και στη Λαμία (2^ο Λύκειο στις 10/6). Άγριο ξύλο με γκλομπ και δακρυγόνα στο Αγρίνιο και στην Κοζάνη.

– Πέμπτη 11/6: Από άκρη σε άκρη σε όλη την Ελλάδα αναπτύσσεται ένα πρωτόγνωρο κίνημα αντίστασης. Τα 30 εξεταστικά κέντρα πολιορκούνται από χιλιάδες εκπαιδευτικούς, φοιτητές, νεολαίους. Πρωτοφανής όμως είναι και η αγριότητα των δυνάμεων καταστολής που έχει εξαπολύσει η κυβέρνηση. Ξύλο, δακρυγόνα και χημικά, συλλήψεις και ξυλοδαρμοί συνθέτουν το σκηνικό. Το υπό κατάληψη 1^ο Λύκειο Πεύκης εκκενώνεται από τα ΜΑΤ. Συλλαμβάνονται ο Ν. Γιαννόπουλος και ο Γ. Αλμπάνης. Ακόμα πιο βάρβαρη είναι η επίθεση της αστυνομίας στο 18^ο Λύκειο στα Πατήσια. Συλλαμβάνονται οι Γ. Καρούτσος, Β. Αρβανίτης, Δ. Μαργιόλης, Κρ. Ηλιόπουλος, Στ. Φατούρος, Α. Πλεμμένος.

Στον Άλιμο τα ΜΑΤ χτυπούν αλύπητα 500 εκπαιδευτικούς. Στη Θεσ/νίκη η πορεία των εκπαιδευτικών φτάνει έξω από το εξεταστικό κέντρο και χτυπιέται με δακρυγόνα. Υπάρχουν δεκάδες τραυματίες και συλλήψεις. Στην Πάτρα οι διαδηλωτές απωθούνται με χρήση δακρυγόνων και γκλομπς. Στον Έβρο, στη Ροδόπη, στην Κοζάνη, στα Γιάννενα, στο Αγρίνιο, στον Πύργο, στο Βόλο, στο Ρέθυμνο, στο Ηράκλειο και σε άλλες πόλεις χιλιάδες εκπαιδευτικοί, φοιτητές και εργαζόμενοι μαχητικά και δυναμικά αντιστέκονται στην κρατική βία.

– Παρασκευή 12/6: Πρώτη μέρα του «διαγωνισμού της ντροπής». Από τις πρώτες πρωινές ώρες τα περισσότερα εξεταστικά κέντρα σε όλη τη χώρα μετατρέπονται σε πεδία μάχης. Με γκλομπς, χημικά, δακρυγόνα, σφαίρες από καουτσούκ τα ΜΑΤ χτυπούν αλύπητα τους διαδηλωτές. Τα σοβαρότερα επεισόδια γίνονται στο 18^ο Λύκειο Πατησίων, στον Άλιμο, στην Αγία Παρασκευή, στην Τούμπα της Θεσ/νίκης, στην Κοζάνη, στη Βέροια, στην Αλεξανδρούπολη, στην Λαμία, στο Αγρίνιο. Εκατοντάδες διαδηλωτές τραυματίζονται, δεκάδες συλλαμβάνονται και κακοποιούνται. Ο Γ. Αρσένης δηλώνει: «Είμαι ιδιαίτερα ικανοποιημένος από την ανταπόκριση στο σημερινό διαγωνισμό».

– Σάββατο 13/6: Η δεύτερη μέρα του διαγωνισμού σημαδεύεται από την ένταση της κρατικής τρομοκρατίας. Τα «ΜΑΤ του εκσυγχρονισμού» επιτίθενται σε ό,τι κινείται, ακόμα κι εκατοντάδες μέτρα από τα εξεταστικά κέντρα. Οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον των εκπαιδευτικών στην Πεύκη, στον Άλιμο, στην Κοζάνη, στη Ρόδο, στο Ηράκλειο, στην Πάτρα, στα Γιάννενα, στη Θεσ/νίκη, στη Χαλκίδα και αλλού έχουν ως αποτέλεσμα τον τραυματισμό εκατοντάδων εκπαιδευτικών.

– Κυριακή 14/6: Με αμείωτη ένταση συνεχίζονται οι συγκρούσεις έξω από τα εξεταστικά κέντρα για τρίτη συνεχόμενη μέρα. Με γενναιότητα και αποφασιστικότητα οι διαδηλωτές δίνουν μάθημα αξιοπρέπειας, αψηφώντας την κτηνωδία των δυνάμεων καταστολής. Δεκάδες συλληφθέντες χτυπιούνται και φορτώνονται όλες τις κατηγορίες του Ποινικού Κώδικα. Τα σοβαρότερα επεισόδια με χρήση δακρυγόνων, χημικών γίνονται στο 18^ο Λύκειο Πατησίων, στις Σέρρες, στη Θεσ/νίκη, στη Λαμία και στη Ρόδο.

– Δευτέρα 15/6: Ο διαγωνισμός είναι ένας «άταφος νεκρός». Ο ν.2525 έχει δεχτεί καίριο πλήγμα. Η καταδίκη της κρατικής βίας και της κυβερνητικής πολιτικής παίρνει παλλαϊκές διαστάσεις. Χιλιάδες εκπαιδευτικοί και φοιτητές συγκεντρώνονται στα δικαστήρια της Ευελπίδων για συμπαράσταση στους συλληφθέντες των προηγούμενων ημερών.

– Τρίτη 16/6: Νέα συγκέντρωση συμπαράστασης στα δικαστήρια για τους συλληφθέντες των προηγούμενων ημερών. Τάγμα εφόδου της Χρυσής Αυγής, με επικεφαλής τον υπαρχηγό της Χρυσής Αυγής Α. Ανδρουτσόπουλο (Περίανδρο) στις 5.00 μ.μ. χτυπά αιφνιδιαστικά τον Δ. Κουσουρή, μέλος του ΚΣ της ΕΦΕΕ, τον Η. Φωτιάδη, μέλος του ΔΣ του Συλλόγου Φοιτητών Ηλεκτρολόγων του ΕΜΠ και τον Γ. Καραμπατσόλη, αδιόριστο εκπαιδευτικό, στο καφενεδάκι απέναντι από τα δικαστήρια της Ευελπίδων. Η ομάδα των χρυσαυγιτών, που λίγο πριν συνομιλούσε και χαριεντίζονταν με τους άνδρες των ΜΑΤ, με ρόπαλα ορμά για να σκοτώσει. Τραυματίζουν θανάσιμα το Δ. Κουσουρή, που εισάγεται στην εντατική με βαρύτατες κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, και πιο ελαφρά τους δύο άλλους. Ο Υπουργός Δημοσίας Τάξης Γ. Ρωμαίος κυνικά ταυτίζει τα θύματα με τους δράστες μιλώντας «για σύγκρουση ακροκινούμενων ομάδων»^xv.

– 18/6: Δυναμική συγκέντρωση στην πλατεία Κάνιγγος και πορεία περίπου 3.000 εκπαιδευτικών στην Αθήνα. Τα συνθήματα που κυριαρχούν αναφέρονται στη βία, στην καταστολή, στις δίκες των συλληφθέντων και στον τραυματισμό του Δ. Κουσουρή: «Το φασισμό τσακίζουν αγώνες λαϊκοί», «Δικαίωμα στη μόρφωση για όλα τα παιδιά, ο νόμος του Αρσένη θα μείνει στα χαρτιά», «Ο Κουσουρής είμαστε εμείς, φασίστα Αρσένη να παραιτηθείς» κ.ά.. Στην πλατεία Κάνιγγος, σε συγκρούσεις και λίγο πριν πυρποληθεί περιπολικό της Τροχαίας από αναρχικούς, αστυνομικός πυροβολεί και τραυματίζει σοβαρά στην κοιλιακή χώρα τον εκπαιδευτικό Απ. Γκαγκόμοιρο.

Το τελικό χτύπημα στον ν.2525, παρά τη στήριξη των ΜΜΕ, δόθηκε από ένα κύμα μαθητικών καταλήψεων και μαζικών διαδηλώσεων από το Νοέμβρη του 1998 (400 σχολεία υπό κατάληψη) μέχρι το Γενάρη του 1999 (1.050 σχολεία). Η «μεταρρύθμιση» ήταν πλέον πολιτικά νεκρή και ο διάδοχος του Γ. Αρσένη στο Υπουργείο Παιδείας ανέλαβε τη συστηματική αποδόμησή της μετά τις εκλογές του 2000 και την οριακή νίκη του ΠΑΣΟΚ^xvi.

Γ. Επιμύθιο:

«Απ’ το κακό και τ’ άδικο διωγμένο κι όπως ενήστευες τη δίκοπη ζωή,
σε βρήκα ξαφνικά σημαδεμένο να σ’ έχει ο κάτω κόσμος ξεγραμμένο
κι ο πάνω κόσμος να ‘ναι οι τροχοί που σ’ έχουν στα στενά κυνηγημένο…
Και πήρες του καιρού τ’ αλφαβητάρι και της αγάπης λόγια φυλαχτό,
για να βρει πάλι ρίζα το χορτάρι και πήρες την ελπίδα και τη χάρη,

ψηλά να πας να χτίσεις κιβωτό με την ελπίδα μόνο και τη χάρη».

Μάνος Ελευθερίου, Δίκοπη ζωή

Ο ν.2525/97 αποτελεί έναν κρίκο στην αλυσίδα των προσπαθειών για την εκπαιδευτική αναδιάρθρωση που επιχειρείται από το 1990. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με την αμέριστη βοήθεια του αστικού τύπου, ξεπερνώντας σε νοσηρή φαντασία και τη ΝΔ, προσπάθησε να εφαρμόσει έναν βάρβαρο νόμο των κοινωνικών-ταξικών φραγμών και της πλήρους υποταγής των εκπαιδευτικών. Επεδίωξαν με ένα χτύπημα να σαρώσουν ό,τι απόμεινε από το δημόσιο σχολείο, να πετάξουν τους φτωχούς μαθητές στη μαθητεία και την αμάθεια, να μετατρέψουν το σχολείο σε εξεταστικό κέντρο-στρατώνα, να τσακίσουν τη μόνιμη, σταθερή εργασία και να επιβάλλουν σιδερένια πειθαρχία στον εκπαιδευτικό κόσμο.

Ο αγώνας για τη ματαίωση του διαγωνισμού του ΑΣΕΠ και την ανατροπή του Ν. 2525 τον Ιούνη του 1998 ήταν μια σπουδαία έκφραση λαϊκού αγώνα με εκτατικά κι εντατικά στοιχεία, ο οποίος συνεπήρε χιλιάδες αγωνιστές και γαλβάνισε χιλιάδες νέους ανθρώπους στο καμίνι του αγώνα. Για πρώτη φορά ο κόσμος κατάλαβε πως ο «εκσυγχρονισμός» του Σημίτη δεν είναι αήττητος. Όλες τις μέρες έξω από τα εξεταστικά συσπειρώνονταν ένα συμπαγές μπλοκ αγώνα που αποτελούνταν από εκπαιδευτικούς (μόνιμους, αναπληρωτές και αδιόριστους), φοιτητές, μαθητές, νεολαίους και εργαζόμενους. Την Παρασκευή 12/6 στον Άλιμο οι εργαζόμενοι του Δήμου Ελληνικού με μικροφωνική εγκατάσταση πάνω σε ένα αυτοκίνητο καλούσαν τον κόσμο να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς, ενώ οι μαθητές από τα διπλανά Γυμνάσια αυθόρμητα ενώθηκαν με τους διαδηλωτές. Την ίδια μέρα στην Πάτρα στα μπλόκα των εκπαιδευτικών συμμετείχαν οι εργαζόμενοι στα εργοστάσια της ΜΙΣΚΟ και της ΚΟΚΑ-ΚΟΛΑ, πρώην εργαζόμενοι της Πειραϊκής Πατραϊκής κ.ά. Οι κάτοικοι των εργατικών κατοικιών γύρω από το εξεταστικό κέντρο, όταν η αστυνομία έκοψε το ρεύμα, άναψαν τα φώτα των σπιτιών τους και βοηθούσαν τους συγκεντρωμένους. Στα Γιάννενα στο μπλοκ κατέβηκαν μαθητές, εργαζόμενοι από το εργοστάσιο της Σπάιντερ και τη Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης. Στα Πατήσια, στην Τούμπα, στο Αγρίνιο, στον Πύργο, στη Ρόδο, σε όλες τις πόλεις, οι κάτοικοι άνοιγαν τα σπίτια τους για τους χτυπημένους και όσους κινδύνευαν να συλληφθούν, μοίραζαν λεμόνια για τα δακρυγόνα, νερό και τρόφιμα. Απέναντι σε αυτό το μπλοκ η κυβέρνηση παρέταξε τους πληρωμένους κονδυλοφόρους των ΜΜΕ που λασπολογούσαν, καθύβριζαν και συκοφαντούσαν τον αγώνα, τους σιτιζόμενους από τα ευρωπαϊκά κονδύλια καθηγητάδες-διανοούμενους^xvii, την Ομοσπονδία Φροντιστών Ελλάδας^xviii, τους εισαγγελείς, φυσικά τη βία των ΜΑΤ και της αστυνομίας και τελικά τις δολοφονικές συμμορίες των παρακρατικών ναζιστών της Χρυσής Αυγής. Οι μάσκες έπεσαν. Ο εκσυγχρονισμός σταμάτησε να δείχνει τα ψεύτικα, φιλολαϊκά, «σοσιαλιστικά» χαμόγελα κι έδειξε το αληθινό του πρόσωπο. Το πενθήμερο του αγώνα δεν ηττήθηκε αλλά άνοιξε την αυλαία των αγώνων του μέλλοντος. Το Υπουργείο Παιδείας τα επόμενα χρόνια υποχρεώθηκε να διορίσει όλους τους αποφοίτους των Παιδαγωγικών Ακαδημιών και Παιδαγωγικών Τμημάτων που δούλευαν για χρόνια ως αναπληρωτές και χιλιάδες αδιόριστους δασκάλους και καθηγητές.

Σπουδαίο και σημαντικό ρόλο στη μάχη των εξεταστικών κέντρων και στην αποδόμηση του ν. 2425 έπαιξε η Πανελλήνια Ένωση Αδιόριστων Εκπαιδευτικών (ΠΕΑΕ). Η ΠΕΑΕ από το 1990 συσπείρωνε τα πιο μαχητικά και πολιτικοποιημένα τμήματα των αδιόριστων εκπαιδευτικών και υπερασπιζόταν την ύπαρξη και λειτουργία της επετηρίδας διορισμών, διεκδικούσε μαζικούς, μόνιμους διορισμούς σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, πτυχία με κατοχυρωμένα εργασιακά δικαιώματα, συνδικαλιστικά δικαιώματα για όλους τους ελαστικά εργαζόμενους εκπαιδευτικούς (αναπληρωτές-ωρομίσθιους) και ένταξή τους στα συνδικάτα της εκπαίδευσης (ΔΟΕ-ΟΛΜΕ), προχωρώντας με νέους τρόπους συνδικαλιστικής και πολιτικής δράσης, καθιερώνοντας το μαχητικό ακτιβισμό στο χώρο της συνδικαλιστικής έκφρασης των εκπαιδευτικών της Δημόσιας Εκπαίδευσης, συμμετέχοντας ενεργά και καθοριστικά σε όλες τις μεγάλες εκπαιδευτικές απεργίες και μάχες της περιόδου. Από το καλοκαίρι του 1997 που ο Ν. 2525 δόθηκε στη δημοσιότητα μέχρι και τη μάχη για την ακύρωση του διαγωνισμού, η ΠΕΑΕ είχε προχωρήσει σε δεκάδες μαχητικές συνελεύσεις, συγκεντρώσεις, πορείες, παρεμβάσεις σε Ομοσπονδίες και με «δουλειά μυρμηγκιού» είχε αποδομήσει όλα τα επιχειρήματα του Υπουργείου και των υποστηρικτών του νόμου. Παρά τις προσπάθειες του Υπουργείου Παιδείας και των παρατάξεων των Ομοσπονδιών (ΠΑΣΚ, ΔΑΚΕ, ΣΥΝ) να διασπάσουν την ΠΕΑΕ, αυτή σήκωσε το μεγάλο βάρος του αγώνα^xix.

Ο γραφειοκρατικός, κυβερνητικός συνδικαλισμός, που αναπτύχθηκε κυρίως μετά το 1981 της συνδιαχείρισης και των κοινωνικών διαλόγων και ο οποίος στην πραγματικότητα έβαζε πλάτη για να περνά η εκάστοτε Κυβέρνηση (ΠΑΣΟΚ και ΝΔ) την εκπαιδευτική της πολιτική ευκολότερα, έφτασε στο όριο του και απογυμνώθηκε εντελώς. Οι πλειοψηφίες των ΔΣ των Εκπαιδευτικών Ομοσπονδιών (ΔΟΕ-ΟΛΜΕ) αλλά και της ΑΔΕΔΥ ξεπεράστηκαν από τα γεγονότα^xx. Οι εκπαιδευτικοί της βάσης πήραν για πρώτη φορά στα χέρια τους των αγώνα. Νέες συνδικαλιστικές δυνάμεις αναδύθηκαν για να καλύψουν το κενό. Μέσα στη μεγάλη απεργία του 1997 και ιδίως στον αγώνα των εξεταστικών κέντρων διακρίθηκαν οι δυνάμεις της εκπαιδευτικής Αριστεράς που συγκρότησαν τις Παρεμβάσεις Κινήσεις Συσπειρώσεις (Α/θμιας και Β/θμιας).

Ο ν.2525/97 άφησε πίσω του ερείπια. Άφησε πίσω μια υποχρηματοδοτημένη εκπαίδευση που συντηρείται σε μεγάλο μέρος από τα ευρωπαϊκά κονδύλια, άφησε ένα απαξιωμένο Λύκειο όπου η γνώση έχει μετατραπεί σε απόγνωση, νομιμοποίησε και ισχυροποίησε το ρόλο της παραπαιδείας οξύνοντας τους ταξικούς φραγμούς, άφησε ένα Ολοήμερο Σχολείο φτωχό, κακορίζικο και άθλιο, άνοιξε το δρόμο για την ωρομισθία και την δια βίου εργασιακή περιπλάνηση των αναπληρωτών, άφησε την αξιολόγηση-χειραγώγηση να επικρέμεται ως «δαμόκλειος σπάθη» πάνω από τα κεφάλια των εκπαιδευτικών, να έρχεται και να επανέρχεται στις επόμενες «μεταρρυθμίσεις» που ακολούθησαν. Έρευνα της OΛME που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2002, τέσσερα μόλις χρόνια μετά την εφαρμογή των διατάξεων του νόμου 2525, το ποσοστό των μαθητών που αποφοιτούσαν από το Λύκειο μειώθηκε κατά 33%. Το ποσοστό των μαθητών που παρακολουθούσαν τα υποβαθμισμένα Τεχνικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια, οι οποίοι προέρχονται κατά κύριο λόγο από τις λαϊκές κοινωνικές τάξεις, αυξήθηκε από 25,5% σε 37,2%!!!

Η ιστορία γράφεται πάντα συλλογικά και για αυτό το άρθρο αφιερώνεται σε όσους βρέθηκαν μέσα στις φλόγες του αγώνα, σε Γενικές Συνελεύσεις, πορείες, συγκεντρώσεις, διαδηλώσεις, αντιμετωπίζοντας τη βία της αστυνομίας, τα δακρυγόνα, το ξύλο και τις συλλήψεις. Σε αυτούς που ονειρεύτηκαν έναν ταξικό, ριζοσπαστικό, ακηδεμόνευτο συνδικαλισμό, σε αυτούς που συνεχίζουν να παλεύουν για την κοινωνική χειραφέτηση και οραματίζονται την εκπαιδευτική αναγέννηση του τόπου. Σε αυτούς που συνεχίζουν και όσους έφυγαν νωρίς…

«Εδώ στη μέση της πλατείας έξαλλος θα κραυγάζω.
Θα ξεσκεπάζω μπρος στα μάτια σας
τα πράγματα που τάχα δεν ξέρετε.
Λοιπόν, όσο κι αν οι υποτακτικοί ψεκάζουνε μ’ αρώματα
όσο κι αν παραλλάζει τη φωνή ο άλλος ο χώρος
όσο κι αν κάποτε τα μπερδεύω εγώ ο ίδιος
κάτι θα φτάσει τελικά
στον προορισμό του».
Τίτος Πατρίκιος, Αντιδικίες

Σημειώσεις

i^ Για τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης και της δράσης των «διεθνών οργανισμών» δες αναλυτικά: Χάρμαν Κρις, Παγκοσμιοποίηση και αντίσταση, εκδ. Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο, Αθήνα, 2000.

ii^ Γρόλλιος Γ. – Γούναρη Π., Απελευθερωτική και κριτική παιδαγωγική στην Ελλάδα, εκδ. Gutenberg, Αθήνα, 2016, σελ. 79-83.

iii^ Στοιχεία και ανάλυση για τα αποτελέσματα της ένταξης στην Ε.Ε και την ΟΝΕ: Σταυρίδης Σ., Η Ελλάδα στη δύνη της ένταξης στην ΕΟΚ, περ. Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης, τ. 98, σελ. 26-29 και Σταυρίδης Σ., 35 χρόνια από την ένταξη της Ελλάδας σε ΕΟΚ/Ε.Ε, περ. Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης, τ. 112, σελ. 10-21.

iv^ Γρόλλιος Γ. – Γούναρη Π., ό.π., σελ. 83-85.

v^ Για τις εκπαιδευτικές ανάγκες του κεφαλαίου δες την εξαιρετική ανάλυση: Γρόλλιος Γ., Μόρφωση και νεοφιλελεύθερη αναδιάρθρωση στο Κάτσικα Χρ. – Καββαδία Γ., Κρίση του σχολείου και εκπαιδευτική πολιτική, εκδ. Gutenberg, Αθήνα, 1998, σελ. 36-49.

vi^ Οι νεοφιλελεύθεροι συντηρητικοί διανοούμενοι (πολιτικοί, δημοσιογράφοι, ακαδημαϊκοί κ.ά.) υποστήριζαν ότι οι καθηγητές και οι μαθητές έχουν χαλαρώσει και στα σχολεία επιβραβεύεται η «ήσσον προσπάθεια». Η ηθική, η τάξη και κυρίως η πειθαρχία διασαλεύονται εξαιτίας της προοδευτικής εκπαίδευσης. Πρόκειται για την εμφάνιση της νεοφιλελεύθερης θεωρίας της «υπερφορτωμένης κυβέρνησης». Δες: Γρόλλιος Γ., Ιδεολογία, Παιδαγωγική και Εκπαιδευτική Πολιτική: Λόγος και Πράξη των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων για την εκπαίδευση, εκδ. Gutenberg, Αθήνα, 1999, σελ. 24-29.

vii^ Γκορίτσας Μήτσος, Η αντιμεταρρύθμιση του Αρσένη στο Για ποια παιδεία παλεύουμε, εκδ. Εργατική Δημοκρατία, Αθήνα, 1999, σελ. 27.

viii^ Ανάλυση και κριτική των Π.Δ του Γ. Σουφλιά στο: Μαυρογιώργος Γ., Εκπαιδευτικοί και αξιολόγηση, εκδ. Σύγχρονη εκπαίδευση, Αθήνα, 1993, σελ. 160-166.

ix^ ό.π., σελ. 28.

x^ Το χρονικό και άρθρα για τον ηρωικό αγώνα των καθηγητών: περ. Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης, τ. 44-45, Αθήνα, 1997. Για την απεργία των δασκάλων: περ. Εκπαιδευτική Κοινότητα, τ. 41, Αθήνα, 1997. Δείγμα της αρνητικής στάσης που κράτησε ένα τμήμα των διανοουμένων απέναντι στην απεργία του 1997 το βιβλίο Πηγιάκη Πόπη, Εκπαιδευτική Πολιτική και απεργία διαρκείας-ΟΛΜΕ 1993-1997 – Στρατηγικές Εξουσίας και Ιδεολογικά Σύμβολα, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2000. Στο πόνημα της η συγγραφέας χρησιμοποιεί απόψεις της κριτικής παιδαγωγικής για να καταδικάσει και να κατασυκοφαντήσει την απεργία διαρκείας ενώ καταλήγει: «… ο εκπαιδευτικός συνδικαλισμός του είδους που περιγράψαμε φανερώνει ότι η μεγάλη αφήγηση της μαρξιστικής θεωρίας χειραγωγεί αντί να απελευθερώνει τις εργαζόμενες τάξεις».

xi^ Γρόλλιος Γ. – Kάσκαρης Γ., Η συμβολή του ΠΑΣΟΚ στην προώθηση και υλοποίηση της νεοφιλελεύθερης νεοσυντηρητικής αναδιάρθρωσης στην εκπαίδευση, περ. Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης, τ. 73-74, Αθήνα, 2005.

xii^ Για τη στάση των κομμάτων της αντιπολίτευσης δες: Σόφης Γ. – Παντελέων Μ., Μια ανάγνωση των Πρακτικών της συζήτησης στη Βουλή για τις ρυθμίσεις Αρσένη, περ. Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης, τ. 47, σελ. 44-48. Ο εισηγητής της ΝΔ Β. Κοντογιαννόπουλος εξυμνεί τον ν.2525 και χαιρετίζει το ΠΑΣΟΚ που προχωρά τη δική του «μεταρρύθμιση» του 1991! Ο δε εκπρόσωπος του Συνασπισμού Π. Κουναλάκης δήλωνε: «…για το συγκεκριμένο νομοσχέδιο δεν έγινε διάλογος… διότι πιστεύω ότι αν είχε προηγηθεί διάλογος θα ήταν πολύ πιο ουσιαστικό και πλήρες το νομοσχέδιο. Αν έχει διαλεχθεί με κάποιον και βλέπει τις ιδέες του μέσα σε έναν νόμο, εργάζεται με άλλη έμπνευση… εμείς δεν συμφωνούμε να μείνει η επετηρίδα ως έχει. Είναι σαφές ότι είναι μια αδιέξοδη ιστορία. Συμφωνώ μαζί σας ότι οδηγούμεθα σε γεροντοκρατία… Πρέπει να μετακινηθούμε από αυτό το σύστημα… Το δεύτερο θέμα είναι η αξιολόγηση. Κατά τη γνώμη μας κάνατε μέγα λάθος, να μείνει μόνο το σκέλος της εσωτερικής αξιολόγησης και να φύγει από τη μέση η ιστορία των 400 εξωτερικών αξιολογητών…».

xiii^ Γρόλλιος Γ. – Γούναρη Π., Απελευθερωτική και κριτική παιδαγωγική στην Ελλάδα, εκδ. Gutenberg, Αθήνα, 2016, σελ.91-92. Πλήρης παρουσίαση και ανάλυση του ν.2525 και των φωτογραφικών ρυθμίσεων από τη Λευκή Βίβλο της ΕΕ και του ΟΟΣΑ στο: Κάτσικα Χρ. – Καββαδία Γ., Κρίση του σχολείου και εκπαιδευτική πολιτική, εκδ. Gutenberg, Αθήνα, 1998, σελ. 77-132.

xiv^ περ. Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης, τ. 50, Απρίλης-Ιούνης 1998, σελ. 11-25.

xv^ – Ο Αντώνης Ανδρουτσόπουλος, γνωστός με το ψευδώνυμο «Περίανδρος», ήταν υψηλόβαθμο στέλεχος της Χρυσής Αυγής. Ήταν επικεφαλής του Τάγματος Εφόδου που τραυμάτισε βαρύτατα τον Δ. Κουσουρή. Διέφυγε τη σύλληψη για επτά χρόνια, ως το 2005, οπότε παραδόθηκε. Το 2006 καταδικάστηκε σε 21 χρόνια φυλάκιση. Το 2009 το Εφετείο άλλαξε την κατηγορία και μείωσε την ποινή στα 12 χρόνια. Το 2010 αποφυλακίστηκε έχοντας εκτίσει τα 3/5 της ποινής του. Έκτοτε έχει αποστασιοποιηθεί από τη Χρυσή Αυγή. Πλέον ο Ανδρουτσόπουλος ηγείται της οργάνωσης «Ανένταχτοι Μαιάνδριοι Εθνικιστές», η οποία αυτοπαρουσιάζεται ως η αυθεντική έκφραση του νεοναζισμού στην Ελλάδα, και ευθύνεται για σωρεία επιθέσεων σε μετανάστες, τσιγγάνους, γραφεία οργανώσεων, βεβηλώσεις μνημείων κ.λπ..

– Ο Δημήτρης Κουσουρής, παρά το βαρύτατο τραυματισμό του, αποφοίτησε από το τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβή το 2009 στην École des Hautes Études en Sciences Sociales (EHESS) στο Παρίσι. Έχει εργαστεί ως επισκέπτης καθηγητής και ως ερευνητής στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, στην ΕΗΕSS και στα Πανεπιστήμια του Princeton, του Chicago και της Κωνσταντίας. Έχει δημοσιεύσει μελέτες του σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Η έρευνά του επικεντρώνεται στις σχέσεις ανάμεσα στον πόλεμο και την πολιτική στην Ευρώπη του 20^ου αιώνα, τη δεκαετία του 1940, τη συλλογική μνήμη και την ιστορία της ιστοριογραφίας. Το βιβλίο του «Δίκες των δοσιλόγων, 1944-1949» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις. Είναι επίκουρος καθηγητής στο τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Ακόμα και σήμερα συνεχίζει να μάχεται το ναζισμό. Ήταν μάρτυρας κατηγορίας στη δίκη της Χρυσής Αυγής για τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα.

xvi^ – Ο Γ. Αρσένης εκλέχτηκε βουλευτής το 2000. Δεν κατάφερε να εκλεγεί στις εκλογές του 2004 αλλά τον Σεπτέμβρη του 2006 κατέλαβε τη βουλευτική έδρα του Κώστα Σκανδαλίδη ως πρώτος επιλαχών του ψηφοδελτίου του ΠΑΣΟΚ στην Α΄ εκλογική περιφέρεια Αθηνών μετά την παραίτηση του τελευταίου. Πέθανε το 2016 σε ηλικία 85 ετών.

– Ο Ιωάννης Ανθόπουλος, Υφυπουργός Παιδείας το 1996-2000, τερμάτισε άδοξα την πολιτική του καριέρα το 2004, οπότε διαγράφηκε από το ΠΑΣΟΚ, όταν παραδέχτηκε ότι πλαστογράφησε τις υπογραφές των συναδέλφων του βουλευτών Παναγιώτη Κουρουμπλή, Γιώργου Κίρκου και Κώστα Διαμαντή στην διαβόητη τροπολογία Πάχτα για το Πόρτο Καρράς της Χαλκιδικής. Στη συνέχεια είχε εμπλοκή σε υπόθεση τοκογλυφίας. Σύμφωνα με το παραπεμπτικό βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών ο πρώην πολιτικός κατηγορείται για τοκογλυφία σε βάρος ιδιοκτήτριας εταιρείας καπνεμπορίου με έδρα την Καβάλα. Ο κ. Ανθόπουλος υποχρεώθηκε να καταβάλει εγγύηση ύψους 200.000 ευρώ για να παραμείνει ελεύθερος, ενώ σύμφωνα με το κατηγορητήριο που έχει σχηματιστεί σε βάρος του, το ποσό το οποίο φέρεται να έφτασε στα χέρια του αγγίζει το 1.757.800 €!

xvii^ Για τη στάση αρκετών διανοούμενων απέναντι στον ν.2525: Δεμερούκη Α. – Βοργιάς Ν., Μεταρρυθμισμένοι Διανοούμενοι, περ. Αντιτετράδια της εκπαίδευσης, τ. 47, Ιούλιος-Σεπτέμβρης 1997, σελ. 118-119.

xviii^ Ο Αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Φροντιστών, Ντάκουλας Κώστας δήλωνε στο 2^ο Συνέδριο Παιδείας της Ο.Φ.Ε: «…όλοι οι φροντιστές εύχονται και θέλουν η νέα εκπαιδευτική μεταρρύθμιση να πετύχει. Είναι το στοίχημα για τη νέα γενιά. Στην προσπάθεια αυτή θα είμαστε συμπαραστάτες και, αν μας ζητηθεί, θα βοηθήσουμε με τις εμπειρίες μας, ώστε να εξαλειφθούν τα προβλήματα που ναρκοθετούν την υλοποίηση της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης». περ. Αντιτετράδια της εκπαίδευσης, τ. 48, Οκτώβρης-Δεκέμβρης 1997, σελ. 142.

xix^ Για το κίνημα των αδιόριστων εκπαιδευτικών: Πολυχρονιάδης Δ., Το κίνημα των αδιόριστων εκπαιδευτικών της περιόδου 1990-2015. Από την Επετηρίδα διορισμών στο διαγωνισμό του ΑΣΕΠ, άρθρο αναρτημένο στο διαδίκτυο. Επίσης για τη δράση της ΠΕΑΕ και τις προσπάθειες του Υπουργείου να διασπαστεί το κίνημα δες: Δερμιτζάκη Ε., Η πορεία των συλλόγων αναπληρωτών και ο ρόλος της ηγεσίας τους, περ. περ. Αντιτετράδια της εκπαίδευσης, τ. 50, Απρίλιος- Ιούνιος 1997, σελ. 81-83.

xx^ Για τη στάση και το ρόλο των συνδικαλιστικών παρατάξεων σε ΟΛΜΕ, ΔΟΕ και ΑΔΕΔΥ:

Για την απεργία διαρκείας του 1997:

– Τσιριγώτης Θ., Μεγάλη Απεργία μικρή ηγεσία, περ. Αντιτετράδια της εκπαίδευσης, τ. 44-45, Ιανουάριος-Μάρτιος 1997, σελ. 8-9.

– Ταμβάκης Ο., Ο ρόλος που έπαιξαν οι παρατάξεις της ΔΟΕ στην απεργία, ό.π., σελ. 87-91

– Ρέππας Χρ., Για την ιστορία μιας απεργίας, περ. Εκπαιδευτική Κοινότητα, τ. 41, Μάρτιος-Απρίλιος 1997, σελ. 45-48.

Για το νόμο 2525 και την μάχη των εξεταστικών του 1998:

– Καββαδίας Γ.-Παντελέων, Από βδομάδα σε βδομάδα, περ. Αντιτετράδια της εκπαίδευσης, τ. 48, Οκτώβρης-Δεκέμβρης 1997, σελ. 15, 16, 20.

– Τσιριγώτης Θ.- Μακρίδης Γ., Η εφόρμηση στον ουρανό, περ. Αντιτετράδια της εκπαίδευσης, τ. 50, Απρίλιος- Ιούνιος 1997, σελ. 4-7.

– Γρόλλιος Γ., Στον απόηχο της μεγαλειώδους εκπαιδευτικής κινητοποίησης η 67η Γ.Σ της ΔΟΕ, ό.π., σελ. 84.

Κείμενα και φωτογραφίες που δημοσιεύθηκαν στα εκπαιδευτικά περιοδικά: Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης, Σελιδοδείκτης και Εκπαιδευτική Λέσχη