γράφει ο Vijay Prashad

Τον Απρίλιο του 2020, ένα μήνα μετά την κήρυξη της πανδημίας από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ), το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ προειδοποίησε ότι ο αριθμός των ανθρώπων που ζούσαν σε καθεστώς οξείας πείνας ανά τον κόσμο θα διπλασιαζόταν λόγω του COVID-19 μέχρι το τέλος του 2020 “εάν δεν λαμβάνονταν άμεσα μέτρα”. Μια έκθεση από το Παγκόσμιο Δίκτυο Κατά των Κρίσεων Τροφίμων -που αποτελείται από το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα, τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) και την Ευρωπαϊκή Ένωση- ανέφερε ότι η πανδημία θα εξασφαλίσει το υψηλότερο επίπεδο επισιτιστικής ανασφάλειας από το 2017.

Καμία από αυτές τις αναφορές δεν έγινε πρωτοσέλιδο στις εφημερίδες. Λίγα ειπώθηκαν για το γεγονός ότι δεν πρόκειται για κρίση παραγωγής τροφίμων -καθώς έχουμε αρκετά τρόφιμα στον κόσμο για να τους θρέψουμε όλους- αλλά για κρίση κοινωνικής ανισότητας. Αυτή η κρίση -η πανδημία της πείνας- θα έπρεπε να είχε τραβήξει την προσοχή κάθε χώρας. Αλλά δεν το έκανε. Εκτός από λίγες χώρες – όπως η Κίνα, το Βιετνάμ, η Κούβα και η Βενεζουέλα – ελάχιστα έχουν γίνει για τη δημιουργία μαζικών προγραμμάτων διατροφής για την πρόληψη συνθηκών που προσομοιάζουν με λιμό (όπως προειδοποίησε ο FAO τον Μάιο).

Έξι μήνες μετά την πανδημία, το ζήτημα της πείνας παραμένει ένα καυτό ζήτημα. Το Σεπτέμβρη, το Παγκόσμιο Δίκτυο Ενάντια στις Επισιτιστικές Κρίσεις δημοσίευσε νέα έκθεση για την βαθύτερη κρίση. Ο Γενικός Διευθυντής του FAO Qu Dongyu προειδοποίησε για “απειλούμενη πείνα” σε πολλά μέρη του κόσμου, ιδιαίτερα στην Μπουρκίνα Φάσο, το Νότιο Σουδάν και την Υεμένη. Εκτιμάται τώρα ότι ένας στους δύο ανθρώπους στον πλανήτη παλεύει με την πείνα. Κανείς δεν πρέπει να πηγαίνει για ύπνο πεινασμένος τη νύχτα.

Η Υεμένη, η οποία έχει αντιμετωπίσει έναν ανελέητο πόλεμο που εξαπολύθηκε από τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (με την πλήρη υποστήριξη της Δύσης και των κατασκευαστών όπλων), έχει αγωνιστεί με την πείνα και τις ακρίδες της ερήμου και τώρα με το τεράστιο μέγεθος της πανδημίας. Δύο ημέρες μετά την υποβολή αυτών των σχολίων από τον Qu, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες ζήτησε να τερματιστεί ο πόλεμος στην Υεμένη. Ο πόλεμος είχε “αποδεκατίσει τις υγειονομικές εγκαταστάσεις της χώρας”, δήλωσε ο Γκουτέρες, οι οποίες δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τα σχεδόν εκατομμύρια περιστατικά COVID-19 στη χώρα. Ο πόλεμος, είπε, έχει “καταστρέψει τις ζωές δεκάδων εκατομμυρίων Υεμένιων”.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι ο πληθυσμός της Υεμένης πριν από την έναρξη του πολέμου Σαουδικής Αραβίας-Εμιράτου το 2015 ήταν μόλις 28 εκατομμύρια, πράγμα που σημαίνει ότι “δεκάδες εκατομμύρια” σημαίνει σχεδόν το σύνολο του λαού της Υεμένης. Μια νέα έκθεση του ΟΗΕ δείχνει ότι ο Καναδάς, η Γαλλία, το Ιράν, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίζουν να τροφοδοτούν αυτή τη σύγκρουση για τις πωλήσεις όπλων. Πρέπει να δοθεί προσοχή στην πίεση στους Σαουδάραβες και στα Εμιράτα, καθώς και στους εμπόρους όπλων της Δύσης, προκειμένου να τερματιστεί αυτός ο πόλεμος κατά του λαού της Υεμένης. Είναι ένας πόλεμος που φέρνει την πείνα στην Υεμένη.

Εξίσου απών στη λαϊκή παγκόσμια συνείδηση είναι ο συνεχιζόμενος πόλεμος στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ), ο οποίος οδηγείται σε μεγάλο βαθμό από την παρουσία μη μετρήσιμων πόρων στη χώρα (όπως κοβάλτιο, κολτάνη, χαλκός, διαμάντια, χρυσός, πετρέλαιο και ουράνιο). Ο πόλεμος, η οικονομική αγωνία και η έντονη βροχή έχουν φέρει 21,8 εκατομμύρια ανθρώπους (από έναν πληθυσμό 84 εκατομμυρίων) σε οξεία πείνα από τον Δεκέμβριο του 2019, μια κατάσταση που έχει επιδεινωθεί από την εμφάνιση του COVID-19. Οι κοινωνικοί δείκτες στη ΛΔΚ είναι άθλιοι: Το 72% του πληθυσμού ζει κάτω από το εθνικό όριο φτώχειας, ενώ το 95% ζει χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα. Αυτοί είναι μόνο δύο αριθμοί, αλλά ίσως το πιο εκπληκτικό είναι ο εκτιμώμενος πλούτος των πόρων της στα 24 τρισεκατομμύρια δολάρια. Ένα μικρό μέρος αυτού του πλούτου προορίζεται για τον λαό του Κονγκό.

Στις 30 Ιουνίου 1960, όταν ο πρωθυπουργός Patrice Lumumba ανακοίνωσε την ανεξαρτησία της ΛΔΚ από το Βέλγιο, είπε ότι “η ανεξαρτησία του Κονγκό αποτελεί αποφασιστικό βήμα προς την απελευθέρωση ολόκληρης της αφρικανικής ηπείρου” και ότι η νέα κυβέρνηση θα “υπηρετήσει τη χώρα της”. Αυτή ήταν η υπόσχεση της χώρας και της ηπείρου. Αλλά ο Lumumba δολοφονήθηκε από το ιμπεριαλιστικό μπλοκ στις 17 Ιανουαρίου του 1961, και η χώρα παραδόθηκε στις δυτικές πολυεθνικές εταιρείες. Πριν πεθάνει, ο Lumumba έγραψε ένα ποίημα, με μια ελπίδα που παραμένει ζωντανή:

Αφήστε το άγριο λιοπύρι του αδυσώπητου μεσημεριανού ήλιου
να κάψει τη θλίψη σας!
Αφήστε να εξατμιστoύν στην αιώνια λιακάδα
αυτά τα δάκρυα που χύθηκαν από τον πατέρα σας και τον παππού σας
που βασανίστηκαν μέχρι θανάτου σε αυτές τις πεδιάδες του πένθους

Είναι δύσκολο να αισθανθεί κανείς αυτήν την ελπίδα κατά καιρούς, με τη βόρεια Νιγηρία να βλέπει αύξηση του πληθυσμού της με πείνα κατά 73% κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τη Σομαλία να σημειώνει αύξηση 67%, και το Σουδάν να βλέπει αύξηση 64% (το ένα τέταρτο του πληθυσμού του οποίου είναι τώρα πραγματικά πεινασμένο). Εν τω μεταξύ, η Μπουρκίνα Φάσο, που σημαίνει “η χώρα των Ορειβατών”, έχει σημειώσει αύξηση 300% σε περιπτώσεις οξείας πείνας. Όταν ο Thomas Sankara ηγήθηκε την Μπουρκίνα Φάσο για τέσσερα χρόνια από το 1983, η κυβέρνησή του εθνικοποίησε τη γη του για να εγγυηθεί την πρόσβαση σε αυτούς που την δούλευαν και ξεκίνησε προγράμματα δενδροφύτευσης και άρδευσης για να αυξηθεί η παραγωγικότητα και να καταπολεμηθεί η απερήμωση. Όταν η κυβέρνηση ψήφισε αγροτικό μεταρρυθμιστικό νόμο το 1984, ο Σανκάρα πήγε στο Ντιενμπουγκού, όπου απευθύνθηκε σε συγκέντρωση αγροτών με την υπόσχεση, “Βελτιώστε τη γη μας και καλλιεργήστε τη με ειρήνη. Ο χρόνος τελείωσε όταν οι άνθρωποι, που κάθονται στα δωμάτια των διαμερισμάτων τους, μπορούν να αγοράσουν και να μεταπωλήσουν γη κερδοσκοπώντας. Όλα αυτά έληξαν όταν δολοφονήθηκε ο Σάγκρα το 1987.

Ο λιμός που σαρώνει αυτές τις χώρες δεν προέρχεται από έλλειψη πόρων. Η ΛΔΚ έχει 80 εκατομμύρια στρέμματα αρόσιμης γης, τα οποία θα μπορούσαν να θρέψουν δύο δισεκατομμύρια ανθρώπους εάν καλλιεργούνταν με καλλιέργειες τροφίμων με αγροοικολογικό τρόπο. αλλά, μέχρι σήμερα, καλλιεργείται μόνο το 10% της αρόσιμης γης της χώρας. Εν τω μεταξύ, η χώρα δαπανά 1,5 δις δολάρια ετησίως σε εισαγωγές τροφίμων – χρήματα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για επενδύσεις στον γεωργικό τομέα, όπου η κύρια εργασία γίνεται από γυναίκες αγρότες οι οποίες κατέχουν λιγότερο από το 3% της καλλιεργημένης γης). Η έλλειψη ισχύος μεταξύ των εργαζομένων στη γεωργία και των αγροτών έχει ως αποτέλεσμα ένα μονοπωλιακό σύστημα που ευνοεί μια χούφτα αγροτικών ομίλων και όχι συνεταιρισμούς και οικογενειακά αγροκτήματα.

Αυτό μας φέρνει στην Ινδία. Η ακροδεξιά κυβέρνηση του Ναρέντρα Μόντι προώθησε τρεις γεωργικούς νομοσχέδια στην άνω βουλή του κοινοβουλίου φωνάζοντας, ενώ τα προβλήματα με τα νομοσχέδια δεν επιτρεπόταν να συζητηθούν. Τα νομοσχέδια έχουν ονόματα που υποδεικνύουν έναν προσανατολισμό προς τους αγρότες μικρής κλίμακας, αλλά θα εφαρμόσουν μια πολιτική που ευνοεί τις γεωργικές επιχειρήσεις: Οι γαιοκτήμονες παράγουν το νομοσχέδιο για την προώθηση και διευκόλυνση του εμπορίου, τη συμφωνία για την ενδυνάμωση και προστασία και τη διασφάλιση των τιμών και το νομοσχέδιο για τις γεωργικές υπηρεσίες και τα βασικά προϊόντα (τροποποίηση). Τα νομοσχέδια θέτουν ολόκληρο το γεωργικό σύστημα στα χέρια των “εμπόρων”, δηλαδή των μεγάλων εταιρειών, οι οποίοι τώρα θα καθορίσουν τους όρους για τις τιμές και τις ποσότητες. Η απουσία κυβερνητικής παρέμβασης αφήνει τα οικογενειακά αγροκτήματα στο έλεος των μεγάλων εταιρειών, η εξουσία των οποίων δεν θα ελέγχεται πλέον σε μεγάλο βαθμό. Αυτό θα επηρεάσει αρνητικά την παραγωγή τροφίμων και σίγουρα θα συμβάλει περαιτέρω στην εξαθλίωση των μικρών αγροτών και των εργαζομένων στη γεωργία στην Ινδία.

Όσο αυξάνεται η πείνα, τόσο αυξάνεται και η επίθεση σε όσους καλλιεργούν το έδαφος. Δεν είναι να απορεί κανείς που οι αγρότες και οι εργαζόμενοι στη γεωργία σε όλη την Ινδία λένε ότι η πείνα θα τους σκοτώσει πριν από τον κορονοϊό. Αυτό είναι ένα σλόγκαν διαδεδομένο στους εργάτες γης της Βραζιλίας, που βρίσκονται εδώ και πολύ καιρό εν μέσω ενός αγώνα για τη δημοκρατία στη γη. Όπως και η Μπουρκίνα Φάσο του Σανκάρα, οι γενναίοι αγρότες χωρίς γη της Βραζιλίας έχουν το δικό τους σχέδιο: να αναδασώνουν τις εκτάσεις που ήταν κάποτε κορεσμένες με φυτοφάρμακα, να καταλαμβάνουν αχρησιμοποίητες εκτάσεις που στη συνέχεια να καλλιεργούν μέσω αγροοικολογικών πρακτικών και να σφυρηλατήσουν “μια ευρεία απαίτηση για ένα νέο όραμα για το σύνολο της χώρας”.

πηγή: guernica.eu