Παναγιώτης Σωτήρης

Οταν ο προοδευτικός παιδαγωγός Μίλτος Κουντουράς δημοσίευε στο μακρινό 1923 το κείμενό του «Κλείστε τα σχολειά», στον νου του δεν είχε κάποια υγειονομική έκτακτη ανάγκη. Ηταν η φλογερή κραυγή ενός δασκάλου για ένα σχολείο που να μη φαντάζει στα μάτια των μαθητών ξένο προς τη ζωή τους, συντηρητικό, βαρετό, ήταν το αίτημα για ένα σχολείο ανοιχτό στην κοινωνία και στη ζωή.

Με έναν τρόπο, όποιος ζει σήμερα την πραγματικότητα της τηλεκπαίδευσης αυθόρμητα σκέφτεται διαρκώς την ανάγκη για ένα μανιφέστο με τίτλο «Ανοίξτε τα σχολεία». Αντιλαμβάνομαι ότι το υπουργείο Παιδείας «την ανάγκην φιλοτιμίαν ποιούμενο» προσπαθεί να παρουσιάσει την τηλεκπαίδευση ως ένα σύστημα που αποδίδει, αλλά είναι εμφανές ότι δεν έχουμε να κάνουμε με μια ολοκληρωμένη μαθησιακή διαδικασία, με όλη την εμπειρία γνώσης αλλά και κοινωνικοποίησης που προσφέρει – ή που θα μπορούσε να προσφέρει – το σχολείο. Δεν αναφέρομαι μόνο στο γεγονός ότι πραγματικά ταξικά χάσματα στην κοινωνία μας μεταφράζονται και σε ψηφιακά χάσματα επιτείνοντας την άνιση πρόσβαση στη γνώση (για να μην αναφερθώ στο επιπλέον πρόβλημα της άνισης δυνατότητας για φροντιστηριακά μαθήματα).

Κυρίως αναφέρομαι στη δομικά λειψή παιδαγωγική εμπειρία που συνεπάγεται πραγματικά μαθησιακά ελλείμματα που προστίθενται στην ούτως ή άλλως τραυματική για τα παιδιά και τους εφήβους εμπειρία του υποχρεωτικού περιορισμού, η οποία κάνει πράξη το «όλη μέρα μπροστά στον υπολογιστή» που τόσο συχνά στηλιτευόταν προ πανδημίας ως πρόβλημα.

Ακόμη χειρότερα, η διαδικτυακή εκπαιδευτική διαδικασία συχνά αναπαράγει τη σύγχρονη εκδοχή των προβλημάτων που προκάλεσαν την έκρηξη του Κουντουρά: την επικέντρωση στην απλή τυπική κάλυψη της ύλης, την επικοινωνία μονής κατεύθυνσης, την αδυναμία μετατροπής του μαθήματος σε συλλογική ζωντανή διαδικασία. Εάν συνυπολογίσουμε το γεγονός ότι μια τόσο μεγάλη συρρίκνωση του πραγματικού εκπαιδευτικού έργου αποτελεί συνθήκη μελλοντικής κοινωνικής αποστέρησης, που με τη σειρά της στατιστικά συνδέεται με μειωμένο προσδόκιμο ζωής, μπορούμε να αντιληφθούμε τον ζωτικό χαρακτήρα της ανάγκης να ανοίξουν τα σχολεία.