Είναι αναμφισβήτητο γεγονός πως η ραγδαία ανάπτυξη της Έρευνας και Τεχνολογίας επέφερε σημαντικές επιστημονικές επιτεύξεις και υλικοτεχνικές βελτιώσεις, εκτόξευσε στα ύψη τις παραγωγικές δυνάμεις και μαζί τους την αναζήτηση νέων πηγών πρώτων υλών, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του Πλανήτη. Οι τεχνολογίες της μικροηλεκτρονικής, βιοτεχνολογίας, πληροφορικής και η αύξηση συνολικά της γνώσης στην υλική παραγωγή, έδωσε απτά αποτελέσματα στην ανάπτυξη της «ρομποτικής», της «τεχνητής νοημοσύνης», της «νανοτεχνολογίας», της «γονιδιωματικής», του «διαδικτύου πραγμάτων» (ΙοΤ), του «κυβερνοχώρου», της «ανάλυσης μαζικών δεδομένων», του «5G» κ.ά.

***

Ο καπιταλιστικός ιμπεριαλισμός αναπτύσσεται και μαζί του και η οργανική σύνθεση του κεφαλαίου (δηλ. η μάζα των μέσων παραγωγής σε σχέση με την εργατική δύναμη) σε άμεση συνάφεια με την αρπαγή νέων εδαφών που περικλείουν (ή και όχι) νέες πρώτες ύλες, ή το ξαναμοίρασμα των ήδη μοιρασμένων. Το κάθε μονοπώλιο ενεργώντας για τον εαυτό του, και προσπαθώντας να ανταγωνιστεί τα άλλα, αντικαθιστά συνεχώς τους εργάτες με νέες μηχανές, νέα υλικά, νέες τεχνολογίες, νέες πρώτες ύλες, έτσι ώστε να φτηνύνει την παραγωγή του. Προφανώς το ίδιο επιχειρούν και τα άλλα, με αποτέλεσμα τον οξύτατο ανταγωνισμό που είναι φανερός σε όλο το φάσμα του παγκόσμιου θεάτρου, με άμεση συνέπεια τη συνεχή αύξηση και ανανέωση του σταθερού κεφαλαίου.

Ο ανταγωνισμός των μονοπωλίων έχει σοβαρότατες συνέπειες στον κόσμο της εργασίας (ανεργία, μείωση του μισθού εργασίας, ελαστικοποίηση της εργασίας, έλεγχο προσωπικών δεδομένων, συνδικαλιστικοί περιορισμοί, καταπάτηση δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, αστυνομική καταστολή κλπ), παρά την εμφανή προσπάθεια της επικοινωνιακής διόγκωσης των προτερημάτων της «ανάπτυξης» από την πλευρά των αστικών τάξεων. Για τους λαούς, παρά τη συνεχή προπαγάνδα των Μέσων Ενημέρωσης να μπολιάσουν με τα «θετικά» μηνύματα τους λαούς για τη συντελούμενη πρόοδο, μία απλή παρατήρηση δείχνει ανάγλυφα τις αρνητικές επιπτώσεις που επιδρούν δραματικά σε επίπεδο κοινωνίας και εκδηλώνονται με τη μαζική ανεργία, τον οικονομικό μαρασμό των λαϊκών νοικοκυριών, τη φτώχεια, την εξαθλίωση.

Παράλληλα, με την ανάπτυξη των νέων παραγωγικών δυνάμεων, το μερίδιο του σταθερού κεφαλαίου (κτίρια, τεχνικός εξοπλισμός, μηχανήματα, πρώτες ύλες, καύσιμα κλπ βοηθητικά υλικά) αυξάνεται σε βάρος του μεταβλητού κεφαλαίου (μισθός εργασίας εργαζομένων).

***

Η αύξηση ωστόσο της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου δεν επιφέρει και την αντίστοιχη αύξηση των κερδών. Αντίθετα, μειώνει το ποσοστό κέρδους του επενδυμένου κεφαλαίου! Το μονοπώλιο στην προσπάθειά του να βγάλει περισσότερα κέρδη, χάνει! Ας δούμε ένα-δύο παραδείγματα της περίεργης αυτής αντινομίας:

Σε ένα από τα εργοστάσια πολυεθνικής εταιρείας κινητών τηλεφώνων, με σταθερό κεφάλαιο (κτίρια, μηχανήματα, τεχνολογία κ.ά.) αξίας 500.000€, ο κάθε ειδικευμένος εργάτης πληρώνεται με μεροκάματο 40€. Στο 8ωρό του παράγει 40 κινητά τηλέφωνα εργοστασιακής αξίας 80€ /κινητό, δηλ. μία αξία 3.200€. Αν οι καθημερινές ανάγκες του εργάτη (νοίκι, φως νερό, διατροφή, ρουχισμός, έξοδα παιδιών κ.ά.) είναι γύρω στα 40€, θα αρκούσαν περίπου 6 λεπτά δουλειάς (δηλ. ο κοινωνικά αναγκαίος χρόνος εργασίας) για την κάλυψη της αξίας των αναγκών του (δηλ. 480 λεπτά Χ 40€ μεροκάματο/3.200 € αξία παραγωγής). Ωστόσο, «χαρίζει» στο αφεντικό 7 ώρες και 54 λεπτά δωρεάν εργασίας (ή 3.160€ υπεραξίας /ημέρα)! Κι αν ο διευθυντής του εργοστασίου απασχολεί 100 εργάτες, με σύνολο μεταβλητού κεφαλαίου 4.000€, τότε το σύνολο της υπεραξίας παίρνει τεράστιες διαστάσεις (δηλ. 100 εργάτες Χ 3.160€ υπεραξίας = 316.000 €/ημέρα).

Κι ας έρθουμε τώρα στο ποσοστό κέρδους (Κ), με βάση τη σχέση που δίνει ο Κ. Μαρξ, ότι:

Κ= το σύνολο της υπεραξίας Χ 100 δηλ. 316.000 Χ 100 = 62,69%

Σταθερό + Μεταβλητό κεφάλαιο 500.000€ + 4.000€

Αυτό είναι το ποσοστό κέρδους, χώρια το κέρδος που προσδίδουν στο προϊόν η συσκευασία, διαφήμιση, μεταφορά κ.ά.

Αν τώρα ο εργοστασιάρχης ενσωματώσει μία νέα ρομποτική τεχνολογία αξίας 100.000€ και παράγει την ίδια ποσότητα αλλά με τους μισούς εργάτες, τότε το ποσοστό κέρδους γίνεται:

50 εργάτες Χ 3.160 € Χ100 = 26,24%!

500.000€+ 100.000€ + 2.000€

Συνεπώς η αύξηση της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου οδηγεί αναπόφευκτα στην τάση για πτώση του ποσοστού κέρδους. Ο Κ. Μαρξ συμπεραίνει: «Το μέσο, δηλ. η απεριόριστη ανάπτυξη των κοινωνικών παραγωγικών δυνάμεων της εργασίας, έρχεται σε διαρκή σύγκρουση με τον περιορισμένο σκοπό της αξιοποίησης του υπάρχοντος κεφαλαίου».

***

Και παρά το γεγονός ότι η αντινομία αυτή έχει επισημανθεί από τους αστούς οικονομολόγους, ωστόσο η κλασική Πολιτική Οικονομία αδυνατεί να αποδεχθεί τη σαφή διαχωριστική γραμμή της μαρξιστικής θεωρίας ανάμεσα στο σταθερό και το μεταβλητό κεφάλαιο, διακρίνοντας αυθαίρετα το κεφάλαιο σε «πάγιο» και «κυκλοφοριακό».1* Με αυτή τη διαίρεση, δεν μπορεί να αντιληφθεί το βάρος και τη σημασία των αλλαγών που επιφέρει η αλλαγή της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου με την τεράστια ανάπτυξη της επιστήμης και των νέων τεχνολογιών (παραγωγικές δυνάμεις), ούτε να αποδείξει τις διαφορές ανάμεσα στο κέρδος και την υπεραξία.

Και προφανώς ο ανταγωνισμός ωθεί τα μονοπώλια όχι μόνο στη διεύρυνση της Έρευνας και Τεχνολογίας (χάριν του ανταγωνισμού), αλλά και στην υιοθέτηση συνεχούς ενσωμάτωσης της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου (σταθερό /μεταβλητό), γεγονός που οδηγεί με βεβαιότητα στη μείωση του γενικού ποσοστού του κέρδους. Αυτή την πτώση την καταλαβαίνουν και, εκμεταλλευόμενοι τήν -σε παγκόσμιο επίπεδο- πτώση του εργατολαϊκού και συνδικαλιστικού κινήματος, επιβάλλουν συνεχώς δραστικά μέτρα προκειμένου να μετριάσουν την τάση της πτώσης του ποσοστού κέρδους, όπως λ.χ. παράταση της εργάσιμης ημέρας, εντατικοποίηση της εργασίας, πλημμελή μέτρα προστασίας εργαζομένων, ανθυγιεινές συνθήκες, μείωση μισθού εργασίας κάτω από την αξία της εργατικής δύναμης, απολύσεις, ελαστικά ωράρια, απλήρωτες υπερωρίες, τεχνητή πτώση της αξίας του σταθερού κεφαλαίου, άνισες ανταλλαγές εμπορευμάτων με χώρες του Τρίτου Κόσμου κ.ά.).

Ακριβώς λόγω της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους, τα μονοπώλια υποχρεώνονται να αυξάνουν συνεχώς την παραγωγή τους ώστε να πετύχουν τη μάζα του κέρδους που τους αποστερεί η πτώση του ποσοστού κέρδους. Έτσι, έχουμε τεράστιες ποσότητες στην παραγωγή εμπορευμάτων (υπερπαραγωγή), η οποία αναπόφευκτα οδηγεί στην καπιταλιστική κρίση, είτε λόγω του κορεσμού της αγοράς, είτε λόγω της μείωσης της αγοραστικής δύναμης της κοινωνίας. Κατά συνέπεια επιβραδύνεται η κυκλοφορία, μειώνεται η παραγωγή, απολύονται εργαζόμενοι, μειώνεται παραπέρα η αγοραστική τους δύναμη κ.ο.κ.

Τα φαινόμενα της καπιταλιστικής κρίσης υπερπαραγωγής προϋπήρχαν της εμφάνισης της πανδημίας του κορονοϊού και της λεγόμενης υγειονομικής κρίσης. Τώρα επιτείνονται, λόγω της βίαιης αναστολής πολλών κλάδων παραγωγής που δημιουργούν ασφυκτικές συνθήκες στο επίπεδο των συνολικών καπιταλιστών, δηλ. στα καπιταλιστικά κράτη, με άμεση συνέπεια την εκτόξευση του κρατικού χρέους.

***

Μετά το τέλος της πανδημίας, η καπιταλιστική βαρβαρότητα θα ενταθεί, καθώς τα επιτεύγματα της Έρευνας και Τεχνολογίας σε καμία περίπτωση δεν θα χρησιμοποιηθούν για την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών για Υγεία, μόρφωση, ψυχαγωγία, αναψυχή, δημιουργία. Αντίθετα, θα επακολουθήσει νέο σφυροκόπημα των νέων εργαζομένων μέσα από «διψηφιακές διαδικτυακές πλατφόρμες «Τεχνητής Νοημοσύνης», «Εικονικής Πραγματικότητας», «Επαυξημένης Πραγματικότητας» αλλά και πλατφόρμες εργασίας, όπως «Uber», «Seamless», «Upwork» κ.ά. Ο εργαζόμενος θα ελέγχεται συνεχώς, αφού οι εργοδότες θα έχουν τη δυνατότητα να αναζητούν και να εντοπίζουν τους ικανότερους, εξυπνότερους, αποτελεσματικότερους και πιο ταλαντούχους, μέσω εξελιγμένων ψηφιακών «μηχανών», σε ελάχιστο χρόνο. Με λίγα λόγια, η εργασία «μεταμορφώνεται», ενώ ένας τεράστιος εφεδρικός στρατός ανέργων απειλεί κάθε στιγμή το μισθό εργασίας και τις εργασιακές σχέσεις.

Ακούσαμε πρόσφατα από τα αστικά ΜΜΕ πως 63 άνθρωποι κατέχουν πλούτο όσο ο μισός πληθυσμός της Γης! Τα αστικά Μέσα αποφεύγουν ωστόσο να προσδιορίσουν αυτούς τους ανθρώπους. Ας εστιάσουμε λοιπόν το φακό μας ξεκινώντας από μία Έκθεση του Ελβετικού Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Τεχνολογίας και η οποία αφορά τις σχέσεις μεταξύ 37 εκατ. εταιρειών που συνδέονται έμμεσα ή άμεσα με 43.000 πολυεθνικές εταιρείες των οποίων τα νήματα ελέγχουν 147 πλανητικοί κολοσσοί, έχοντας δημιουργήσει διάφορες μορφές trusts ή συμπράξεις, απλώνοντας τα πλοκάμια τους ανά την Υφήλιο. Οι περισσότερες εταιρείες που βρίσκονται στη κορυφή είναι χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, εξοπλιστικές βιομηχανίες, πετρελαϊκές εταιρείες, φαρμακοβιομηχανίες κλπ. Αυτών των πλανητικών μεγαθηρίων είναι ιδιοκτήτες, πρόεδροι ΔΣ, μεγαλομέτοχοι κλπ, οι περιούσιοι αυτοί 63 άνθρωποι μαζί με ένα συρφετό παρατρεχάμενών τους. Φυσικά, αυτοί οι κολοσσοί είναι αμερικάνικοι, γερμανικοί, κινέζικοι, αγγλικοί, ρωσικοί, γαλλικοί, γιαπωνέζικοι. Ποτέ κιριμπατιανοί, αϊτινοί, γκαμπιανοί, τουβαλουανοί ή παλαουανοί (χώρες με ελάχιστο ΑΕΠ).

Ολόκληρο αυτό το πλέγμα απομυζά το 60% του παγκόσμιου πλούτου, του ΑΕΠ που φθάνει τα 127,7 τρισ.$. 2* Τα στοιχεία είναι του 2017 και προέρχονται από την Παγκόσμια Τράπεζα, δηλ. γύρω στα 76 τρισ.$! Δίπλα σ’ αυτόν τον παραγόμενο πλούτο, κινείται και ένα εικονικό κεφάλαιο χρηματιστηριακών συναλλαγών, τραπεζικών παραγώγων (ομόλογα, μετοχές φανταστικών εταιρειών κ.ά.), που φθάνει τα 700 τρισ.$! Ένα μεγάλο μέρος των ασύλληπτων κερδών βρίσκεται παρκαρισμένο σε ασφαλείς φορολογικούς Παραδείσους, παραμένοντας ανενεργό, και σύμφωνα με μία αφοπλιστική διαπίστωση του Μαρξ που αναφέρεται στο «Κεφάλαιο»: «Τα μέσα παραγωγής που υπάρχουν σαν κεφάλαιο πρέπει να λειτουργήσουν αλλιώς παύουν να είναι κεφάλαιο…».

Συνολικοί πολιτικοί εκφραστές του χρηματιστικού κεφαλαίου, είναι οι Μπάιντεν, Τζινπίνγκ, Μέρκελ, Πούτιν, Μακρόν, Τζόνσον, Σούμπα κ.ά. που ανάλογα με την ανισομετρία στην παραγωγή αυτής της χούφτας των ισχυρών κρατών, κατευθύνουν τη ληστρική δράση των επιμέρους χρηματιστικών κεφαλαίων τους είτε στις ήδη εξαρτημένες χώρες, είτε δημιουργώντας μία σειρά μεταβατικών μορφών εξάρτησης, είτε επιβάλλοντας στρατιωτικά καθεστώτα, είτε τέλος με πολεμικές επιχειρήσεις καταλύουν την ανεξαρτησία άλλων κρατών. Αυτό το βαθιά αντιδραστικό σύνολο με τα μονοπώλια, το χρηματιστικό κεφάλαιο, την εξαγωγή κεφαλαίων, τα trusts, το εδαφικό μοίρασμα των αγορών, αποδίδεται μονολεκτικά ως Ιμπεριαλισμός. Αυτά τα 6-7 ιμπεριαλιστικά κράτη εντείνουν συνεχώς τον ανταγωνισμό τους προκειμένου να διατηρήσουν ή και να διευρύνουν τις σφαίρες επιρροής τους και να αρπάξουν τις ήδη ξαναμοιρασμένες ή και νέες πλουτοπαραγωγικές πηγές, καταπατώντας βάναυσα, με μία σειρά πολέμους, την εθνική ανεξαρτησία ασθενέστερων κρατών. Απότοκο των πολέμων αυτών είναι και το τεράστιο κύμα της προσφυγιάς.

***

Με βάση τα παραπάνω, είναι φανερό πως η χώρα μας βρίσκεται μεταξύ της συντριπτικής πλειοψηφίας των εξαρτημένων κρατών, των οποίων η εθνική ανεξαρτησία έχει καταλυθεί, ήδη από τη δημιουργία της στις 3 Φλεβάρη 1830. Σήμερα, η κύρια αντίθεση που περονιάζει την ελληνική κοινωνία πέρα από την αντίθεση εργασίας-κεφαλαίου, είναι η αντίθεση ιμπεριαλισμός και ντόπια ολιγαρχία από τη μια, λαός από την άλλη. Στη χώρα μας ασκείται ένας νεοαποικιακός έλεγχος από τα ιμπεριαλιστικά κέντρα ΕΕ και ΗΠΑ, με την πλήρη αποδοχή της υποτελούς ντόπιας μεγαλοαστικής τάξης και των πολιτικών της στηριγμάτων.

Παράλληλα, η οικονομία της χώρας βρίσκεται υπό κατάρρευση και οι αντικειμενικές συνθήκες για την ανατροπή του εκμεταλλευτικού συστήματος θα μπορούσε να χαρακτηριστούν εξαιρετικές. Ωστόσο, παρά την αδήριτη αυτή πραγματικότητα, η πολυδιάσπαση της Αριστεράς, με πλήθος κομμάτων και οργανώσεων να κινούνται με βάση τροτσκιστικές αντιλήψεις (λ.χ. «ολοκληρωτικό καπιταλισμό», «ιμπεριαλιστική πυραμίδα», «αλληλεξάρτηση των κρατών», «ιμπεριαλιστικό πλέγμα» κλπ), θολώνουν και ακυρώνουν τη δημιουργία ενός στιβαρού και ρωμαλέου αντιϊμπεριαλιστικού-αντιπολεμικού μετώπου, απολύτως αναγκαίου στη σημερινή καταστροφική πορεία του ιμπεριαλισμού και του βαθέματος της εξάρτησης της πατρίδας μας μέσω της οικονομικής κρίσης, της υγειονομικής κατάστασης και της μνημονιακής πολιτικής στην οποία συνέργησαν όλα τα αστικά κόμματα και αποδέχθηκε σιωπηλά ο ρεβιζιονισμός και ο ρεφορμισμός. Οι παραγωγικές δυνάμεις της χώρας έμψυχες και άψυχες βρίσκονται στη φάση της καταστροφής (με την πανδημία να συμβάλλει δραστικά), ενώ η ντόπια ολιγαρχία έχοντας τα χρήματά της κατατεθειμένα στις διαβόητες «λίστες», συνάπτει συνεχώς -μέσω των κυβερνήσεών της- νέα δανεικά, περιμένοντας τα κονδύλια του «Ταμείου Ανάκαμψης».

***

Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις οι ταξικές αντιθέσεις οξύνονται κατακόρυφα, με αποτέλεσμα τα καταπιεζόμενα εργατολαϊκά στρώματα να διακατέχονται από οργή και αγανάκτηση απέναντι στους εργοδότες και το κράτος τους. Ωστόσο, η οργή και η αγανάκτηση δεν αρκούν. Σε αυτή την πραγματικά ιστορική συγκυρία, καταλυτικό ρόλο στη διαδικασία μετατροπής της αγανάκτησης και οργής σε συνείδηση κατά του ταξικού τους εχθρού έρχεται να παίξει ένα πραγματικά επαναστατικό κομμουνιστικό κόμμα. Μόνον αυτό θα μπορέσει να εμφυσήσει την επαναστατική αποφασιστικότητα και παράλληλα θα καθοδηγήσει νικηφόρα την ταξική πάλη μέχρι τη νίκη. Η εργατική τάξη και τα σύμμαχα στρώματα της φτωχομεσαίας αγροτιάς, της χαμηλόμισθης υπαλληλίας κλπ δεν μπορεί παρά να είναι ασυμβίβαστα με την κάθε επιμέρους ολιγαρχία, με τα μονοπώλια, με τον ιμπεριαλισμό. Η συνειδητή εργατική τάξη, που δρα σαν τάξη για τον εαυτό της, προβάλλει και διεκδικεί τα εργασιακά και δημοκρατικά της δικαιώματα και, ακόμα, πολεμά ανοιχτά κάθε μορφή εξάρτησης που τη φέρνει αντιμέτωπη με τα δικά της συμφέροντα και το δικό της προσανατολισμό. Αλλά και πέρα απ’ αυτό, διδάσκει στα μικροαστικά στρώματα, που σήμερα τα τσακίζει η καπιταλιστική οικονομική κρίση, πως ο μόνος δρόμος που τους απομένει είναι η συμμαχία μαζί της, όχι για τη διατήρηση του μικροαστικού τους μεσαίωνα, αλλά για την ανατροπή του συστήματος που είναι υπεύθυνο για την καταστροφή τους.

Απέναντι σ’ αυτή την τραγική κατάσταση που έχει οδηγήσει τη χώρα η μεγαλοαστική τάξη και απέναντι στις ρεβιζιονιστικές, ρεφορμιστικές, τροτσκιστικές αυταπάτες, το Μ-Λ ΚΚΕ αντιπαραθέτει τη γραμμή της εξωκοινοβουλευτικής αντιϊμπεριαλιστικής πάλης, των ταξικών συγκρούσεων, της επαναστατικής γραμμής και δράσης, για μία Ελλάδα της ειρήνης, της εθνικής ανεξαρτησίας και του σοσιαλισμού.

---

1* Η κλασική Πολιτική Οικονομία διαιρεί το κεφάλαιο σύμφωνα με το χαρακτήρα της κυκλοφορίας και όχι σύμφωνα με το ρόλο που παίζει στη διαδικασία της παραγωγής-εκμετάλλευσης, πράγμα που κάνει ο Μαρξ. Έτσι εντάσσει στο «πάγιο κεφάλαιο» τα κτίρια, μηχανήματα, τεχνολογία κ.ά και στο «κυκλοφοριακό κεφάλαιο» τις πρώτες ύλες, τα καύσιμα κλπ βοηθητικά υλικά αλλά και το μισθό εργασίας των εργαζομένων. Με αυτό το δόλιο τέχνασμα αφενός αποφεύγει να δείξει το ρόλο της εργατικής δύναμης και αφετέρου συσκοτίζει τη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στη ζωντανή εργατική δύναμη και στα έξοδα για πρώτες ύλες, καύσιμα κλπ.

2* Με βάση το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης-Purchasing Power Parity.

Ιωσήφ Σταυρίδης, μέλος της ΚΕ του Μ-Λ ΚΚΕ