Η «ψηφιακή στρατηγική» για την Παιδεία με «ελαφρά πηδηματάκια» ετοιμάζεται να εξαφανίσει το δωρεάν σύγγραμμα από τα ΑΕΙ

Goodbye Πανεπιστημιακά Συγγράμματα!

Σύμφωνα με ανακοίνωση εκπροσώπων των εκδοτών Πανεπιστημιακών βιβλίων στη συνάντηση που είχαν με το Γ.Γ. Ανώτατης Παιδείας κ. Δημητρόπουλο το Υπουργείο Παιδείας ζήτησε από τους Έλληνες εκδότες να διανείμουν ηλεκτρονικά συγγράμματα προς τους φοιτητές.

Συγκεκριμένα, ο Γ.Γ. του Υπουργείου Παιδείας, κ. Απόστολος Δημητρόπουλος, κάλεσε τον Σύλλογο Εκδοτών Επιστημονικού Βιβλίου (ΣΕΕΒΙ) και τον Οργανισμό Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου (ΟΣΔΕΛ) να συζητήσουν με τους τεχνικούς συμβούλους του Υπουργείου τη διασφάλιση των ηλεκτρονικών συγγραμμάτων. Ως λύση προστασίας το Υπουργείο μάς παρουσίασε το Σύστημα Διαχείρισης Ψηφιακών Δικαιωμάτων (DRM) γνωστής εταιρείας. Οι εκδότες από την πλευρά τους παρουσίασαν τεκμήρια στον κ. Γ.Γ. βάσει των οποίων αποδεικνύεται ότι το εν λόγω σύστημα «σπάει» με ένα κλικ. Όταν ζήτησαν χρόνο για να επεξεργαστούν τεχνικές λύσεις που θα διασφαλίσουν το περιεχόμενο των βιβλίων τους, ο κ. Γ.Γ. αρνήθηκε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, μάλιστα έθεσε αντ’ αυτού τελεσίγραφο: Όποιος εκδότης δεν παρέχει μέχρι τον Μάιο του 2022 το 25% των συγγραμμάτων του προς τους φοιτητές και σε ηλεκτρονική μορφή, πέραν της έντυπης, δεν θα του επιτραπεί να μοιράσει ούτε τα έντυπα συγγράμματα.

Δεδομένης της βέβαιης παράνομης αναπαραγωγής και διακίνησης (όλα τα ηλεκτρονικά βιβλία αναπαράγονται παρανόμως) και της τεράστιας απώλειας εσόδων από την εκμετάλλευση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας των συγγραφέων, οι οποίοι δεν θα έχουν επιπλέον κίνητρο προς συγγραφή νέων βιβλίων, οι Έλληνες εκδότες αρνούνται να υποκύψουν στον εκβιασμό και να θέσουν στη διάθεση του Υπουργείου τα συγγράμματά τους ηλεκτρονικά, χωρίς την απαιτούμενη ασφάλεια.

Ωστόσο αυτή η φανερή πλευρά του προβλήματος δεν είναι η μοναδική και κυρίως η πιο σημαντική. Γιατί η πιο σημαντική πλευρά της μεθοδευμένης αυτής κίνησης του υπουργείου Παιδείας είναι το σταδιακό τέλος της διανομής δωρεάν Πανεπιστημιακών Συγγραμμάτων στους φοιτητές των Ελληνικών Πανεπιστημίων.

Το τέλος της διανομής δωρεάν Πανεπιστημιακών Συγγραμμάτων

Τα πανεπιστημιακά συγγράμματα δεν μπαίνουν για πρώτη φορά στο στόχαστρο των παρεμβάσεων του Υπουργείου Παιδείας. Με  ποικίλους επικοινωνιακούς αντιπερισπασμούς κάθε φορά, χρόνια τώρα, μεθοδεύονταν απ’ τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ η κατάργηση της δωρεάν διανομής τους.

Η ίδια η «ιδέα» της πρόσβασης στα πανεπιστημιακά συγγράμματα μέσω Διαδικτύου δεν είναι κάτι καινούργιο, καθώς το ίδιο είχε διατυπώσει και η πρώην υπουργός Παιδείας Άννα Διαμαντοπούλου.

Αλλά ας τα πάρουμε τα πράγματα με μια σειρά για να δούμε τα βήματα, τις μεθοδεύσεις και τους στόχους.

Πρόκειται για μια πρόθεση που είχε ήδη εκδηλωθεί από το 2007, επί κυβερνήσεως Nέας Δημοκρατίας, με το Eπιχειρησιακό Πρόγραμμα Eπαγγελματικής Aρχικής Eκπαίδευσης και Kατάρτισης (EΠEAEK) -Προγραμματική Περίοδος 2007-2013, με βάση το οποίο το Παιδαγωγικό Iνστιτούτο το 2009 είχε συντάξει την Πρόταση για το Σχεδιασμό και την Εισαγωγή του «Hλεκτρονικού Βιβλίου» στην Εκπαίδευση.

Στη συνέχεια, στις 28 Ιανουαρίου 2011, υπογράφτηκε από το Υπουργείο Παιδείας Εγκύκλιος με την οποία περιορίστηκε στο ελάχιστο η δωρεάν διανομή συγγραμμάτων (1 βιβλίο ανά μάθημα) στους φοιτητές και σπουδαστές των ανώτατων σχολών της χώρας.

Στις 8 Mαρτίου 2011, σε ομιλία της για τα ακαδημαϊκά συγγράμματα και την ηλεκτρονική υπηρεσία «Eύδοξος» η Yπουργός Παιδείας, Άννα Διαμαντοπούλου, ξεκαθαρίζει, ανάμεσα σε άλλα ότι «στόχος είναι τα συγγράμματα και οι σημειώσεις να δίνονται ηλεκτρονικά» (Υπουργείο Παιδείας – Σημεία από την ομιλία της Υπουργού Παιδείας, Άννας Διαμαντοπούλου 08/03/2011)

Λίγες μέρες νωρίτερα, στις 3 Mαρτίου 2011 ο Eιδικός Γραμματέας Aνώτατης Eκπαίδευσης Bασίλης Παπάζογλου, μιλώντας στους δημοσιογράφους επισημαίνει ότι «το υπουργείο Παιδείας φιλοδοξεί σύντομα να λανσάρει ως καινοτομία της μεταρρύθμισης στην Tριτοβάθμια Eκπαίδευση την έννοια του ηλεκτρονικού συγγράμματος».

Σε ερώτηση «σε ποιο στάδιο έχει εφαρμοστεί σήμερα το πρόγραμμα και πότε προβλέπεται να αντικαταστήσει πλήρως τα έντυπα συγγράμματα;» ο Eιδικός Γραμματέας απαντούσε τότε ότι «στόχος της υπηρεσίας “Eύδοξος” είναι να εισάγει σταδιακά το ηλεκτρονικό σύγγραμμα ως εναλλακτική επιλογή στο έντυπο. H εξοικείωση των νέων, το γνωστικό αντικείμενο και οι τεχνολογικές εξελίξεις θα καθορίσουν και το βαθμό επικράτησης των ηλεκτρονικών βιβλίων. Όπως και να έχει το Yπουργείο Παιδείας θα προσφέρει εντός των επόμενων δύο χρόνων πάνω από 2.000 ελληνικά ακαδημαϊκά συγγράμματα, προσβάσιμα από όλους στο διαδίκτυο».

 Λίγα χρόνια αργότερα, σε  συνέντευξή του στην «Εφημερίδα των Συντακτών» (12.01.2016) ο Πρόεδρος της Επιτροπής του εθνικού διαλόγου για την Παιδεία, Αντώνης Λιάκος, αφού επισήμανε ότι υπάρχει ανάγκη «εξεύρεσης πρόσθετων πόρων, όσο επίσης και εξοικονόμησης πόρων» αναφέρθηκε στην «οικονομική αιμορραγία των συγγραμμάτων» θέτοντας ευθέως το ερώτημα «γιατί να μη γίνουν ηλεκτρονικοί φάκελοι διαθέσιμοι στους φοιτητές; Μια ηλεκτρονική πλατφόρμα ελεύθερης πρόσβασης είναι απείρως οικονομικότερη από την εκτύπωση εκατοντάδων χιλιάδων τόμων»

Η πρόφαση ήταν πως ο φοιτητής πρέπει να έχει πολλές πηγές, από πολλά βιβλία, να επιλέγει ο ίδιος στις βιβλιοθήκες και άλλα. Ολα αυτά ακούγονται λογικά, εφόσον η βασική βιβλιογραφία διανέμεται δωρεάν. Το δίλημμα «πολλαπλό» σύγγραμμα ή δωρεάν διανομή συγγραμμάτων είναι πλαστό. Δεν χωράει αμφιβολία ότι οι σπουδαστές χρειάζονται όχι μόνο όλα τα απαραίτητα βιβλία, αλλά και τα απαραίτητα ηλεκτρονικά συγγράμματα, τις καλά «εξοπλισμένες» βιβλιοθήκες, για τις σπουδές τους.

Aν προβλέπονταν δωρεάν παροχή των συγγραμμάτων που κάλυπταν το γνωστικά αντικείμενα σε κάθε τμήμα και σχολή, εάν υπήρχαν Πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες ενημερωμένες στις οποίες κάθε φοιτητής θα μπορούσε να βρει και να δανειστεί τα βιβλία που απαιτούνταν για το διάβασμα ή την εργασία του, τότε θα μπορούσε κανείς, συμπληρωματικά, να χρησιμοποιήσει τις δυνατότητες που δίνει το ηλεκτρονικό σύγγραμμα.

Επί της ουσίας. Η αντικατάσταση του βιβλίου με το ηλεκτρονικό σύγγραμμα είναι το λιγότερο αντιπαιδαγωγική. Το ηλεκτρονικό σύγγραμμα μπορεί να είναι μόνο ενισχυτικό. Οι σημειώσεις ενός μαθήματος (που ούτως η άλλως δίνονται δωρεάν από τους διδάσκοντες ) δεν μπορεί να αντικαταστήσουν επιστημονικά.

Για μια ακόμη φορά, μια νέα επιχείρηση βρίσκεται σε εξέλιξη, με την πιο μεγάλη μαεστρία, πατώντας στη βαβυλωνιακή σύγχυση των λέξεων και των εννοιών.

Αν τραβήξουμε το παραβάν, θα ανακαλύψουμε ότι πίσω από την επίκληση στον εξορθολογισμό, στα συμφέροντα που κρύβονται, στην αποτελεσματική διαχείριση, στην εξυγίανση, στον εκσυγχρονισμό, στο πολλαπλό σύγγραμμα και στις ηλεκτρονικές πλατφόρμες, δεν βρίσκεται τίποτε περισσότερο από μια σημαία που στη ούγια της είναι τυπωμένος ο ΟΟΣΑ και οι οδηγίες του για περικοπές!

Χρήστος Κάτσικας