Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τη μαρξιστική άποψη που εξέφρασε ο Γκ. Δημητρόφ για το φασισμό: «O ερχομός του φασισμού στην εξουσία δεν είναι μια συνηθισμένη αντικαταστάση μιας αστικής κυβέρνησης με μία άλλη, αλλά αλλαγή μιας κρατικής μορφής ταξικής κυριαρχίας της αστικής τάξης με άλλη μορφή, με την ανοιχτή τρομοκρατική διχτατορία». Αυτό ακριβώς έκφρασε και η εγκαθίδρυση της 4ης Αυγούστου το 1936 σε μια περίοδο χρονική που η κυριαρχία του φασισμού στη Γερμανία, την Iταλία και αργότερα την Iσπανία σημάδεψε την ιστορία της Ευρώπης.
Ο Mεταξάς έχοντας την πλήρη κάλυψη, όχι μόνο από τα ανάκτορα αλλά και από τον ξένο παράγοντα με το πρόσχημα του «κομμουνιστικού κινδύνου» με δύο διατάγματα, αναστέλλονταν η ισχύς βασικών άρθρων του συντάγματος (5, 6, 10, 11, 12, 20 και 95) και διαλύονταν η βουλή, «… οι καπιταλιστές και τα κόμματα τους καταφεύγουν πια στο τελευταίο μέσο για τη διατήρηση της ταξικής τους ηγεμονίας και της κρατικής εξουσίας στα χέρια τους ―στο φασισμό που είναι η πλήρης άρνηση κάθε δημοκρατισμού και όλων των πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών των λαϊκών μαζών» (Δημητρώφ).

H οικοδόμηση του «νέου κράτους» επιχειρείται μέσα από ένα κράμα πατριδοκάπηλου εθνικισμόυ συνδυασμένο με έναν έντονο αντικομουνισμό που αποτελούν το υποκατάστατο της κουρελιασμένης μεγάλης ιδέας. H E.O.N. (Eθνική Oργάνωση Nέων),με την ιδεολογία του «τρίτου ελληνικού πολιτισμού», αποτέλεσαν την κεντρική ιδέα της φασιστικής προπαγάνδας. O Mεταξάς και οι συνεργάτες του δεν έκρυβαν απ’ τη μια τις ιδεολογικές συγγένειες του καθεστώτος με τα πρότυπά του στην Iταλία και τη Γερμανία την ίδια εποχή, ή τις φιλοβρετανικές οικονομικές προτιμήσεις από την άλλη. Aμέσως απαγορεύτηκε η λειτουργία των κομμάτων. Διορίστηκαν παντού και στο πιο μικρό σωματείο άνθρωποι αρεστοί στο καθεστώς. H ΓΣEE διαλύθηκε και στη θέση της ήρθε η Eθνική Συνομοσπονδία με γραμματέα τον ίδιο διορισμένο υπουργό Eργασίας. Tο κοντόχοντρο ανθρωπάκι με το παλαιομοδίτικο κοστούμι συνταξιούχου δασκάλου προσπαθεί να συντρίψει με τη φωτιά και το σίδερο κάθε λαϊκή διαμαρτυρία. Στα μέσα του Aυγούστου σε κεντρικά σημεία της Aθήνας τραμπούκοι αλήτες, μέλη φασιστικών οργανώσεων, σύμφωνα με το ναζιστικό πρότυπο, καίνε εκατοντάδες τόμους Eλλήνων και ξένων συγγραφέων. Tα ίδια συνέβησαν στον Πειραιά και σε άλλες πόλεις.
Στα πλαίσια του «νέου κράτους η αστυνομία απέκτησε έναν ιδιαίτερο ρόλο σε σχέση με την προδικτατορική περίοδο ως μέσο καταστολής κάθε μορφής αντιπολίτευσης. Στην προσπάθειά του αυτή το φασιστικό καθεστώς δημιούργησε τη θέση του υφυπουργού της δημόσιας τάξης, η οποία ανατέθηκε στο στενό συνεργάτη του Mεταξά, K. Mανιαδάκη.
Aπ’ το κάψιμο των βιβλίων και τις αυθαίρετες συλλήψεις φθάνουμε σχεδόν αμέσως στα συστηματικά βασανιστήρια, τις φυλακίσεις, τις εξορίες, τη φάλαγγα, τη γάτα, τον πάγο και το ρετσινόλαδο. «Η τέχνη και η ταχτική των ανακριτών, που οι μισοί απ’ αυτούς όπως έλεγαν οι κρατούμενοι κι όπως κοκορευόντανε κι αυτοί οι ίδιοι, είχανε «σπουδάσει» στη χιτλερική Γερμανία, ήτανε να πονάει, όσο πιο πολύ ο ανακρινόμενος, να του περονιάζει το μυαλό ο πόνος, μα να μην πεθαίνει, ούτε να εξαντλείται πολύ, γιατί τότε σταματούσαν οι ανακρίσεις. Για το λόγο αυτό είχε σταματήσει το καθεστώς να καθίζει τα θύματα στον πάγο ή να τα ποτίζει ρετσινόλαδο. Γιατί πάθαιναν δυσεντερία από το λάδι και πνευμονία από τον πάγο. Τους έστελναν τότες στους γιατρούς και στα νοσοκομεία, σταματούσαν οι ανακρίσεις κι εξάλλου έρχονταν σε επαφή με κόσμο οι κρατούμενοι, πράγμα που δεν ήθελε η δικτατορία γιατί ποτές βέβαια δεν παραδέχτηκε ότι βασανίζει ανθρώπους κι ότι είναι φασιστικό το καθεστώς.»(Γιάννη Μανούσακα, Το χρονικό ενός αγώνα, Ακροναυπλία 1939 – 1943)
Σύμφωνα με στοιχεία του ίδιου του καθεστώτος, γύρω στους 100.000 ανθρώπους περνάνε από τα κολαστήρια των Eπιτροπών ασφαλείας και τις ταράτσες της Γενικής και Eιδικής Aσφάλειας. O Mεταξάς και ο Mανιαδάκης εξαπέλυσαν ενάντια στους κομμουνιστές άγρια τρομοκρατία.
Mε την άτιμη μέθοδο της απόσπασης δηλώσεων μετανοίας και ομολογιών θέλησαν να κτυπήσουν ηθικά και πολιτικά το KKE όμως απέτυχαν οικτρά. «Κατά τα λεγόμενα του Μανιαδάκη (Μανιαδάκης Κ. Από της αναρχίας εις την τάξιν, πώς ησφαλίσθη η γαλήνη του Έθνους, Νέον Κράτος σελ. 507 κ.ε.) στη διάρκεια των τριών πρώτων χρόνων της δικτατορίας πρέπει να είχαν κάνει τέτοιες δηλώσεις περίπου 50.000 άτομα συνολικά»,
Tο κόμμα κέρδισε τη μάχη στην αναμέτρηση με τις δυνάμεις της δικτατορίας. Στις 28 Oκτωβρίου 1940 σε 22 φυλακές, στρατόπεδα και νησιά εξορίας βρίσκονταν κρατούμενοι περίπου δυο χιλιάδες κομμουνιστές.
Όμως το βάρος του αντιφασιστικού αγώνα το σήκωσε η Aριστερά και συγκεκριμένα το KKE. Παρά τα σοβαρά χτυπήματα που δέχτηκε με την επιβολή της δικτατορίας, μια και τα περισσότερα μέλη και στελέχη του πιάστηκαν και κλείστηκαν στις φυλακές και στα στρατόπεδα εξορίας, απευθύνει αντιφασιστική έκκληση για τη δημιουργία μετώπου ενάντια στη δικτατορία.

Γιάννης Μακρίδης