του Ανδρέα Κοσιάρη

Ο Διευθύνων Σύμβουλος μιας από τις μεγαλύτερες εταιρείες παραγωγής ορυκτών καυσίμων επέλεξε την πλανητικά πιο ζεστή ημέρα εδώ και χιλιάδες χρόνια για να δηλώσει πως η εταιρεία του θα παραβεί τις υποσχέσεις της για μείωση παραγωγής πετρελαίου και αερίου, που αυξάνουν τη θερμοκρασία του πλανήτη.

Όταν το 2021 ο γίγαντας της πετρελαιοπαραγωγής Shell ανακοίνωνε πως θα μείωνε την παραγωγή ορυκτών καυσίμων από 1% έως 2% ανά έτος μέχρι το 2030, κάποιοι μίλησαν για «σημείο καμπής» και «ιστορική ημέρα». Οι τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης για πετρέλαιο και φυσικό αέριο είχαν μόλις ξεκινήσει να επανέρχονται στα προ πανδημίας επίπεδά τους έπειτα από την κατάρρευσή τους. Και η ανακοίνωση της Shell ήταν η πιο «τολμηρή» σε μια βιομηχανία που επιμένει να προσποιείται πως η καταστροφή την οποία προκαλεί (και για την οποία γνωρίζει εδώ και δεκαετίες) δεν υπάρχει.

Άλλοι ήταν πιο καχύποπτοι — και μάλλον με το δίκιο τους. Πέρα από το γεγονός πως, όσο «τολμηρή» κι αν ήταν η δέσμευση της Shell σε σχέση με τους ανταγωνιστές της, θα παρέμενε εκκωφαντικά μικρή σε σχέση με την αναγκαία περικοπή παραγωγής ορυκτών καυσίμων για την επίτευξη των κλιματικών στόχων, ελάχιστοι πίστεψαν πως η δέσμευση αυτή θα τηρηθεί.

Κι έπειτα ήρθε η Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία — και μαζί της, μια άνευ προηγουμένου ευκαιρία για κερδοσκοπία από τις πετρελαϊκές εταιρείες. Η Shell διπλασίασε τα κέρδη της το 2022, φτάνοντας στα 40 δισ. δολάρια, τα υψηλότερα ετήσια κέρδη στην ιστορία της των 115 χρόνων. Παρόμοια επίπεδα «απροσδόκητων» (όπως είπε κι ένας ντόπιος πετρελαιάς) κερδών, είχαν και οι άλλες μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες.

Στις 6 Ιουλίου 2023, την ημέρα που η πλειοψηφία των επιστημόνων θεωρεί πως ο πλανήτης μας είχε την υψηλότερη μέση θερμοκρασία εδώ και τουλάχιστον 125.000 χρόνια, το BBC πρόβαλε συνέντευξη με τον νεότερο (ανέλαβε τον Ιανουάριο) Διευθύνοντα Σύμβουλο της Shell, Ουαέλ Σαουάν. Κι εκείνος αποφάσισε να επιβεβαιώσει τους καχύποπτους, λέγοντας πως η παραγωγή δεν θα μειωθεί.

Κήρυγμα για την αδικία με 40 δισ. στην τσέπη

Απαντώντας έμμεσα στον ΓΓ του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, που πρόσφατα δήλωσε πως οι νέες επενδύσεις σε εξόρυξη πετρελαίου και αερίου είναι «οικονομική και ηθική τρέλα», ο Σαουάν είπε: «Με σεβασμό διαφωνώ. Αυτό που θα ήταν επικίνδυνο και ανεύθυνο είναι η περικοπή της παραγωγής πετρελαίου και αερίου ώστε το κόστος ζωής, όπως είδαμε την προηγούμενη χρονιά, να αρχίσει να εκτοξεύεται και πάλι».

Ο CEO της Shell είπε επίσης πως «ο κόσμος χρειάζεται απεγνωσμένα πετρέλαιο και αέριο» και επιχείρησε να ντύσει το επιχείρημά του με τον μανδύα της έγνοιας για τη ζωή των φτωχών στον παγκόσμιο Νότο, αναφέροντας πως ο «πόλεμος τιμών» για το αέριο του περασμένου έτους οδήγησε φτωχές χώρες όπως το Μπαγκλαντές και το Πακιστάν να μην μπορούν να αγοράσουν Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο (LNG), με αυτό να καταλήγει στις χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά. «Πήραν το LNG μακριά από αυτές τις χώρες και τα παιδιά χρειάζονταν να δουλεύουν και να διαβάζουν υπό το φως κεριών», είπε και πρόσθεσε: «Εάν είναι να έχουμε μία μετάβαση, χρειάζεται να είναι μια δίκαιη μετάβαση που δεν δουλεύει μονάχα για ένα τμήμα του κόσμου».

Το ενδιαφέρον του Σαουάν για τα παιδιά στο Μπαγκλαντές και το Πακιστάν θα ήταν συγκινητικό — εάν δεν ήταν ολωσδιόλου ψεύτικο. Ένα γιγαντιαίο ποσοστό από την αύξηση του «κόστους ζωής», που στέρησε και στερεί την ενεργειακή επάρκεια από τους φτωχούς του πλανήτη, βρίσκεται στις τσέπες του ίδιου και των μετόχων της Shell. Μεταξύ αυτών που «στέρησαν το LNG» από τις φτωχές χώρες και ανάγκασαν «παιδιά να διαβάζουν υπό το φως κεριών» στο Μπαγκλαντές, είναι και η ίδια του η εταιρεία.

Όμως η προκλητικότητα των δηλώσεων του Σαουάν ξεπερνά το στάδιο της απλής κερδοσκοπικής υποκρισίας. Ή μάλλον, η υποκρισία του επεκτείνεται σε άλλα επίπεδα πλην του απλά οικονομικού και αφορά άμεσα τις δύο χώρες που χρησιμοποίησε ως παραδείγματα.

Θερμοκρασίες που δεν έχει ξαναζήσει ο ανθρώπινος πολιτισμός

Όπως σημείωνε σε πρόσφατο άρθρο του στον New Yorker ο συγγραφέας και δημοσιογράφος με εξειδίκευση σε περιβαλλοντικά θέματα, Μπιλ ΜακΚίμπεν, την ημέρα που προβλήθηκε η συνέντευξη του Σαουάν η μέση θερμοκρασία του πλανήτη έφτασε τους 17,23 °C. Η θερμοκρασία αυτή δεν είναι μόνο η υψηλότερη που έχει καταγραφεί από το 1979, δηλαδή από όταν «ένα παγκόσμιο δίκτυο δορυφόρων, σημαδούρων ωκεανού και επίγειων σταθμών μετρά τις μέσες ημερήσιες θερμοκρασίες, μετρημένες σε ύψος δύο μέτρων από το έδαφος». Σύμφωνα με πολλούς κλιματολόγους που ερευνούν τις ιστορικές θερμοκρασίες του πλανήτη μέσω λιμναίων ιζημάτων και πυρήνων πάγου, η θερμοκρασία αυτή ήταν η υψηλότερη τουλάχιστον από το απόγειο της προτελευταίας Μεσοπαγετώδους περιόδου (Eemian), πριν από περίπου 125.000 χρόνια.

Αυτό το «ρεκόρ» δεν αναμένεται να κρατήσει πολύ. Βρισκόμαστε στην απαρχή ενός κατά τις ενδείξεις έντονου φαινομένου Ελ Νίνιο, με το προηγούμενο ρεκόρ να σημειώνεται το 2016, στην πιο ισχυρή φάση του προηγούμενου αντίστοιχου φαινομένου. Πολλοί επιστήμονες προβλέπουν πως φέτος θα ξεπεράσουμε, έστω στιγμιαία, την αύξηση 1,5 °C στην παγκόσμια θερμοκρασία σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα — η μονιμοποίηση αυτής της αύξησης είναι υποτίθεται ο κύριος στόχος προς αποφυγή της Συνόδου του Παρισίου για το Κλίμα.

Πλημμύρες και φωτοβολταϊκά

Οι φτωχές χώρες, όπως το Μπαγκλαντές και το Πακιστάν, που ανέφερε ο Σαουάν, πληρώνουν εδώ και χρόνια για τις αμαρτίες του «άλλου τμήματος» του πλανήτη — και μέσα σε αυτές τις αμαρτίες είναι η υπερχρήση ορυκτών καυσίμων, στην οποία ο Δυτικός κόσμος (δηλαδή κατά κύριο λόγο οι ΗΠΑ και η Ευρώπη) πρωτοστατεί.

Δεν έχει περάσει ένας χρόνος από τότε που το Πακιστάν έζησε τις χειρότερες πλημμύρες της ιστορίας του, που έφεραν το ένα τρίτο της χώρας κάτω από το νερό, προκάλεσαν περισσότερους από 1.000 θανάτους, 15 δισ. δολάρια ζημιών και άλλα 15 δισ. οικονομικών απωλειών. Έξι μήνες έπειτα από τις καταστροφές, η UNICEF εκτιμούσε πως 20.000.000 Πακιστανοί, εκ των οποίων 9 εκ. παιδιά, είχαν ακόμα ανάγκη ανθρωπιστικής βοήθειας. Το Πακιστάν έχει εκπέμψει μόλις το 1% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αλλά είναι μία από τις πιο επηρεασμένες από την κλιματική αλλαγή χώρες του πλανήτη. Πώς ακριβώς πιστεύει ο Σαουάν πως η συνέχιση των παραγόντων που συντέλεσαν σε αυτή την καταστροφή θα βοηθήσει τους φτωχούς του Πακιστάν;

Όσο για τα παιδιά στο Μπαγκλαντές που κατά τον Σαουάν «δούλευαν και διάβαζαν υπό το φως των κεριών» επειδή δεν είχαν LNG, ο CEO της Shell ίσως δεν θα μπορούσε να αστοχήσει περισσότερο με το παράδειγμά του. Το Μπαγκλαντές είχε μέχρι πριν από μια δεκαετία ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά πληθυσμού (40%) που δεν ήταν συνδεδεμένο στο κεντρικό σύστημα ηλεκτροδότησης. Έτσι, η κυβέρνηση ξεκίνησε το 2009 ένα φιλόδοξο πρόγραμμα οικιακών φωτοβολταϊκών — έως το τέλος του 2014, τρία εκατομμύρια νοικοκυριά είχαν αποκτήσει ηλιακή ηλεκτροδότηση, ενώ το πρόγραμμα στόχευε να καλύψει έξι εκατομμύρια νοικοκυριά έως το 2017 και να επιτύχει καθολική ηλεκτρική κάλυψη μέχρι το τέλος του 2021. Τα παιδιά στο Μπαγκλαντές δεν «δούλευαν και διάβαζαν υπό το φως των κεριών» λόγω έλλειψης αερίου, επειδή δεν χρειάζονται αέριο. Μπορούν να διαβάζουν με επαναφορτιζόμενο ηλιακό λαμπτήρα, που κοστίζει μέχρι και ένα δολάριο.

«Η ιδέα πως υπάρχει μια επιλογή μεταξύ του εθισμού μας στα ορυκτά καύσιμα ή της δουλειάς υπό το φως κεριών είναι μία κατάφωρη παραποίηση της πραγματικότητας, όταν ξέρουμε πως οι ανανεώσιμες είναι πιο καθαρές, φθηνότερες και καλύτερες για τη δημόσια υγεία», δήλωσε στο BBC μετά τη συνέντευξη του Σαουάν η Κλερ Φάισον, συν-επικεφαλής του ινστιτούτου κλιματικής πολιτικής Climate Analytics.

Αχ! αυτή η άδικη αυτόνομη αδικία

Θα πρέπει να σημειωθεί και κάτι τελευταίο σε ό,τι αφορά τις δηλώσεις του Σαουάν. Ο CEO της Shell μίλησε για την ανάγκη μιας «δίκαιης μετάβασης» στον ενεργειακό τομέα. Και όντως, η μετάβαση μέχρι στιγμής έχει υπάρξει άδικη για τα φτωχά κοινωνικά στρώματα, όχι μόνο στον παγκόσμιο Νότο, αλλά και στη Δύση.

Τι είναι όμως αυτό που έχει κάνει αυτή τη μετάβαση άδικη; Θα μπορούσε μήπως να είναι πως οργανώθηκε και εκτελείται εντός των πλαισίων του καπιταλισμού, που σημαίνει πάση θυσία διατήρηση της κερδοφορίας για τις εταιρείες που επενδύουν στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας; Ίσως να φταίει και το γεγονός ότι προτάθηκε και εγκρίθηκε ως, τάχα μου, μεταβατική η χρήση του πανάκριβου φυσικού αερίου, που από τη μία ρυπαίνει και από την άλλη ανεβάζει μέσω της χρηματιστικοποίησης της ενέργειας τις τιμές και των άλλων πηγών. Ίσως επίσης η ευθύνη των μεγάλων εταιρειών ορυκτών καυσίμων να είναι και πως επενδύουν μικρό μεν, σημαντικό δε, μερίδιο από τα κέρδη τους σε ανανεώσιμες πηγές, στοχεύοντας να κερδοσκοπήσουν και από την καταστροφή του κλίματος και από την προσπάθεια αποφυγής αυτής της καταστροφής.

Μήπως, εν τέλει, η αδικία θα συνεχιστεί όσο η επιβίωση των πολλών κρίνεται από το κέρδος των λίγων, και θα πάψει μονάχα όταν πάψουν να υπάρχουν οι διάφορες Shell και οι διάφοροι Σαουάν επικεφαλής τους;

πηγή: info-war.gr