Αναδημοσιεύουμε από τα Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης, τ.102, φθινόπωρο 2012, άρθρο του Γ. Καββαδία για την αξιολόγηση και την Αριστερά, με συγκεκριμένες αναφορές στη στάση του ΚΚΕ και του ΣΥΡΙΖΑ

Του Γιώργου Κ. Καββαδία*

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΕΡΑ

Το τέλος του επιθεωρητισμού και οι διαπρύσιοι κήρυκες της αξιολόγησης

To 1982, περίπου ένα χρόνο μετά την άνοδο του ΠΑ.ΣΟ.Κ. στην εξουσία ψηφίζεται ο νόμος 1304/82 «για την επιστημονική – παιδαγωγική καθοδήγηση και τη διοίκηση στη Γενική και τη Μέση Τεχνική – Επαγγελματική Εκπαίδευση» που αποτελεί μια ιστορική τομή – όχι ότι φέρνει επαναστατικές αλλαγές- στην εκπαίδευση με διπλή έννοια. Από τη μια φέρνει το τέλος του επιθεωρητισμού. Ο θεσμός του επιθεωρητή είναι πια αναχρονιστικός και στις συγκεκριμένες συνθήκες δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα και τις επιδιώξεις των κυρίαρχων τάξεων που επιδιώκουν τον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης με βάση τις γενικότερες κοινωνικοπολιτικές αλλαγές της περιόδου και τις αντιστάσεις του εκπαιδευτικού κινήματος. Από την άλλη αποτυπώνει τη μεταρρυθμιστική σκουριά της κοινοβουλευτικής, συστημικής Αριστεράς που έχει ενστερνιστεί το κεντρικό σύνθημα του ΠΑ.ΣΟ.Κ. για «αλλαγή» στην κοινωνία και την «αναβάθμιση της παιδείας». Ειδικότερα το ΚΚΕ/ΕΣΑΚ – ΔΕΕ αποδέχεται και υπερασπίζεται την αξιολόγηση μαθητών και εκπαιδευτικών. Η μόνη αντίρρησή του είναι να μην ασκείται η αξιολόγηση από «μονοπρόσωπα όργανα». Είναι οι διαπρύσιοι κήρυκες της αξιολόγησης και διαλαλούν: «Κάθε απόρριψη της αξιολόγησης, στοχεύει στην υποβάθμιση της παιδείας και εξυπηρετεί άλλα συμφέροντα, διαφορετικά απ’ αυτά των εργαζομένων». (Δημήτρης Δασκαλάκης, Γιατί χρειάζεται η αξιολόγηση, «Pιζοσπάστης», 25/2/1980. Οι υπογραμμίσεις δικές μου). Η μόνη αντίρρησή τους είναι να μην ασκείται η αξιολόγηση από «μονοπρόσωπα όργανα». «Αλλά αν θέλουμε πράγματι η δουλειά των Εκπ/κών να έχει μια ανερχόμενη ποιότητα και βαθύτερο φιλολαϊκό χαρακτήρα πρέπει να εναποθέσουμε τον έλεγχο σε συλλογικά και αντιπροσωπευτικά όργανα μιας δημοκρατικά οργανωμένης Εκπ/σης. (..)Υπηρεσιακή κρίση για τον Εκπ/κό, εκτιμούμε ότι χρειάζεται αντικειμενικά μόνο για την κατάληψη Δ/ντικής θέσης ή θέσης Σχολ. Συμβούλου. Πάντα με συλλογικές διαδικασίες με συμμετοχή των συνδ. Οργάνων και κριτήρια αντικειμενικά, χωρίς τη συμμετοχή του Σχολ. Συμβούλου στα συμβούλια κρίσης». (ΔΗΜΟΣΙΟΥΠΑΛΛΗΛΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΚΠ/ΚΩΝ, ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ, Αθήνα 26 – 3 – 86, Οι υπογραμμίσεις δικές μου).

Είναι η περίοδος που το ΚΚΕ/ΕΣΑΚ – ΔΕΕ έχει μια συντηρητική στάση θεσμολαγνείας και πορεύεται στην εκπαίδευση με βάση τα βιβλία του ανατολικογερμανού Χέλμουτ Βεκ και Αθανασίας Αβδάλη που υποστηρίζουν την αξιολόγηση και τη βαθμολογία των μαθητών. Ακόμα και στη μεγαλειώδη απεργία του 1988 ο Γ. Γραμματέας του ΚΚΕ, Χ. Φλωράκης θα δηλώσει: «Σε ένα πράγμα δε θα σας υποστηρίξουμε και δε θα σας καλύψουμε πολιτικά. Απεργία η οποία θα έχει σαν αποτέλεσμα τη ματαίωση των εξετάσεων». Όλα αυτά δεν είναι ξεπερασμένα κατάλοιπα της δεκαετίας του 1980. Αρκετά χρόνια αργότερα η Γ. Γραμματέας του ΚΚΕ δηλώνει: «Δεν μπορεί να μπαίνουν όλοι στα Πανεπιστήμια. (…) Πρέπει να υπάρχει διαδικασία αξιολόγησης στο εκπαιδευτικό σύστημα» («Ριζοσπάστης 2 – 12 – 1994» σε απάντηση προς τον πρύτανη του ΕΜΠ, Ν. Μαρκάτο που πρότεινε «κατάργηση των εξετάσεων»…) Μια δήλωση έκφρασης ενός παιδαγωγικού δαρβινισμού που «ξεχνά» όλους εκείνους τους κοινωνικούς παράγοντες και, κυρίως, την ταξική προέλευση των μαθητών που καθορίζουν τη σχολική επιτυχία/αποτυχία θεωρώντας την εκπαίδευση ως έναν «ουδέτερο» θεσμό.

Στο δρόμο της απόρριψης, αλλά αντιφατικά και μόνοι…

Αλλά και μετά το 2000 που το ΚΚΕ/ΠΑΜΕ τάσσονται ενάντια στην αξιολόγηση ανακαλύπτοντας τους «ταξικούς φραγμούς» στην εκπαίδευση και υιοθετώντας ένα παλιό σύνθημα της ριζοσπαστικής – αντισυστημικής αριστεράς «Όχι παιδεία για λίγους και εκλεκτούς, αγώνας ενάντια στους ταξικούς φραγμούς» που ακούγονταν πολύ δυνατά ιδιαίτερα στην απεργία του 1988, οι θέσεις του για την αξιολόγηση παρόλο που κινούνται σε μια κατεύθυνση εναντίωσης και απόρριψης και αυτό είναι πολύ θετικό, όμως εξακολουθούν να είναι αντιφατικές. Πρώτα από όλα και πέρα από την έλλειψη αυτοκριτικής για τις παλαιότερες θέσεις του δε φαίνεται να απορρίπτει συνολικά το σύστημα αξιολόγησης των μαθητών και τις εξετάσεις. Ύστερα παρά τη θέση «καμιά αξιολόγηση» για τους εκπαιδευτικούς προτείνει «αντικειμενικά» και «μετρήσιμα» κριτήρια εξωραΐζοντας έτσι τον αυταρχικό και συγκεντρωτικό μηχανισμό της εκπαίδευσης. «Η πρόταση του ταξικού κινήματος για την επιλογή των στελεχών εκπαίδευσης με θητεία, 100% απόλυτα μετρήσιμα και αντικειμενικά κριτήρια (όπως πείρα, μεταπτυχιακά, διδακτορικά και άλλα), είναι η μοναδική επιλογή που χτυπάει την «ημετεροκρατία», τις πελατειακές σχέσεις και αίρει την ομηρία των στελεχών».) Επιλογή στελεχών εκπαίδευσης με κριτήρια «μάνατζερ», «Ριζοσπάστης», Πέμπτη 20 – 10 – 2005)

Από το 12ο συνέδριο της ΟΛΜΕ (Ιούνης 2005) μέχρι το 15ο οι σύνεδροι της ΕΣΑΚ – ΔΕΕ – ΠΑΜΕ πεισματικά αρνούνται να ψηφίσουν αποφάσεις που καταγγέλλουν την αξιολόγηση. Είναι χαρακτηριστικό ότι η άρνηση αξιολόγησης συνοδεύεται από μία σειρά στόχων, όπως είναι η αντίσταση στην κατηγοριοποίηση των σχολείων και βεβαίως η φραγή εισόδου του Σχολικού Συμβούλου στην τάξη. Όπως και να έχει το ζήτημα, ο κλάδος των εκπαιδευτικών έχει πλαίσιο αντίστασης, και αυτό είναι το αποτέλεσμα της αποφασιστικής όσο και ευφυούς στάσης των ταξικών συνδικαλιστών στα συνέδρια και τις ΕΛΜΕ παρά τις εκάστοτε δειλές και αντιφατικές τοποθετήσεις της πλειοψηφίας του Δ.Σ. της ΟΛΜΕ και, κυρίως, των δίδυμων πύργων του δικομματισμού που αφήνουν ανοικτή πόρτα σε μια «καλή» και «αντικειμενική αξιολόγηση». Θετική είναι, επίσης, η αλλαγή στάσης του ΠΑΜΕ, όταν τον Φλεβάρη του 2012 πρότεινε και ψηφίστηκε ανάλογο πλαίσιο από την ΟΛΜΕ. Παρά τα όσα συνεχίζουν και λένε ακόμα και τώρα στελέχη του ΠΑΜΕ, ο «Ριζοσπάστης» εύστοχα, έγραφε: «Το ΠΑΜΕ καλεί να αξιοποιήσουμε την απόφαση αυτή του Δ.Σ. της ΟΛΜΕ και να την επιβάλουμε στην πράξη» («Ριζοσπάστης», Συναγερμός για να μην περάσει η «αξιολόγηση», Πέμπτη 1 Μάρτη 2012).

Η …σιωπή των αμνών και το ΑΚΕΛ

Ενδιαφέρον έχουν και όσα συντελούνται στην Κύπρο και στο θέμα της αξιολόγησης επί Κυβερνήσεως ΑΚΕΛ. Πρόσφατα, τις πρώτες μέρες του Οκτώβρη, ο Υπουργός Παιδείας Πολιτισμού Κύπρου Γ. Δημοσθένους έδωσε στη δημοσιότητα την πρόταση της κυβέρνησης του ΑΚΕΛ για την αξιολόγηση, όπως διαμορφώθηκε από διάλογο που ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2009. Στα παρακάτω αποσπάσματα μπορεί κανείς να δει την ολοφάνερη η κατεύθυνση με τις αντίστοιχες πολιτικές του ΠΑΣΟΚ και της Άννας Διαμαντοπούλου και της σημερινής τρικομματικής συγκυβέρνησης.

Είναι φανερό ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τόσο το Ελληνικό Υπουργείο Παιδείας όσο και το υπό το  ΑΚΕΛ Υπουργείο Παιδείας Κύπρου υλοποιούν τις κατευθύνσεις που έχουν υφανθεί στο Διευθυντήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βεβαίως το αδελφό κόμμα του ΑΚΕΛ, το ΚΚΕ, ενώ αντιπαρατίθεται και πολύ σωστά με τα σχέδια αξιολόγησης στην Ελλάδα, δε βρίσκει μια κουβέντα να πει για όσα αντίστοιχα γίνονται στην Κύπρο από το ΑΚΕΛ που κυβερνάει. Παραθέτουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα:

«Ως γενικές αρχές του νέου συστήματος αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικώναφέρονται στο Πρόγραμμα Διακυβέρνησης οι εξής:

 Η κατάργηση του μονοδιάστατου μοντέλου του επιθεωρητισμού και η καθιέρωση ενός πολυδιάστατου μοντέλου αξιολόγησης.

 Η ανάπτυξη ενός συστήματος εσωτερικής αξιολόγησης του έργου της σχολικής μονάδας.

 Ο περιορισμός της εξωτερικής αξιολόγησης των εκπαιδευτικών στις περιπτώσεις μονιμοποίησης και προαγωγής….

…το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού προτείνει την εφαρμογή ενός νέου, σύγχρονου, ολοκληρωμένου και πολυδιάστατου συστήματος αξιολόγησης, όχι μόνο του εκπαιδευτικού αλλά και του εκπαιδευτικού έργου, οι κυριότερες πτυχές του οποίου είναι οι εξής:

 H εισαγωγή ενός συστήματος εσωτερικής αξιολόγησης των σχολικών μονάδων, που εφαρμόζεται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες και σε όλες τις εκπαιδευτικά ανεπτυγμένες χώρες. Με την εισαγωγή του συστήματος εσωτερικής αξιολόγησης της σχολικής μονάδας, το ΥΠΠ επιδιώκει την μετατόπιση της έμφασης της αξιολόγησης από τον εκπαιδευτικό ως άτομο στο εκπαιδευτικό έργο που επιτελείται στις σχολικές μονάδες.

…Το σύστημα αυτό αναμένεται να συμβάλει στην αποκέντρωση του συγκεντρωτικού σήμερα εκπαιδευτικού συστήματος και να προωθήσει τη δημοκρατικότητα και τη συμμετοχική ευθύνη όλων των παραγόντων που εμπλέκονται στην εκπαίδευση.

…Προτείνεται ένα νέο σύστημα αξιολόγησης για την προαγωγή των εκπαιδευτικών, με στόχο την επιλογή και προαγωγή των καταλληλότερων κατά θέση εκπαιδευτικών….

… ο Παιδαγωγικός Σύμβουλος θα διεκπεραιώνει τουλάχιστον δύο (2) παρακολουθήσεις ανά σχολικό έτος για εκπαιδευτικούς που έχουν μέχρι δέκα χρόνια υπηρεσίας και τουλάχιστον μία (1) παρακολούθηση ανά σχολικό έτος για εκπαιδευτικούς που έχουν περισσότερα από δέκα χρόνια εκπαιδευτικής υπηρεσίας…

...Εκτός από τον Παιδαγωγικό Σύμβουλο, μια επιπλέον πηγή διαμορφωτικής αξιολόγησης των εκπαιδευτικών θα είναι η αυτοαξιολόγηση τους, αφού θα τηρούν Ατομικό Φάκελο Επιτευγμάτων (Portfolio), στον οποίο θα κάθε εκπαιδευτικός θα καταχωρεί υλικό της δικής του επιλογής,

…Για σκοπούς μονιμοποίησης, οι επί δοκιμασία εκπαιδευτικοί θα αξιολογούνται κατά τον πρώτο χρόνο υπηρεσίας τους από το Διευθυντή της σχολικής μονάδας στην οποία υπηρετούν και από δύο Σχολικούς Συμβούλους- Αξιολογητές (βλ. κεφ. 9 & 10), οι οποίοι θα παρακολουθούν από μία φορά προγραμματισμένα και προειδοποιημένα τη διδασκαλία τους κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους…».

ΣΥΝασπισμένοι υποστηρικτές της αξιολόγησης

Δεν είναι ανάγκη να ψάξουμε σε παλαιότερα κείμενα και ..γραφές για τον … έτερο πόλο της συστημικής ή κυβερνώσας αριστεράς που είναι βουτηγμένος στη σκουριά ενός ανώδυνου και εξαιρετικά βολικού για το σύστημα μεταρρυθμισμού. Εάν ήθελε να βρει κανείς τους εισηγητές των «νέων» μορφών αξιολόγησης στη χώρα μας θα πρέπει να τους ψάξει σε διανοούμενους που βρίσκονται στο χώρο του Συνασπισμού. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι το 2008, το τμήμα Παιδείας του ΣΥΝ διατύπωνε το “αίτημα”:

Συμβολή του Τμήματος Παιδείας της ΚΠΕ στο πρόγραμμα του ΣΥΝ – Οκτ.2008

 ΤΜΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΣΥΝ

             Εσωτερική αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας:

            Αποτίμηση των εκπαιδευτικών επιτευγμάτων των σχολείων μέσα από συλλογικές διαδικασίες αυτοαξιολόγησης, με στόχο τη βελτίωση του εκπαιδευτικού έργου. Βασική προϋπόθεση, η συστηματική και πλήρης επιμόρφωση όλων των εκπαιδευτικών (http://www.syn.gr/downloads/paideia_200810.pdf, σελ. 6)

Αλλά και πολύ πρόσφατα σε άρθρο της «Αυγής» και παρά τις …μνημονιακές συνθήκες, ο …έρωτας προς την αξιολόγηση δεν μπορεί να κρυφτεί παρά τις περίτεχνες και βερμπαλιστικές διατυπώσεις. «Ο εκπαιδευτικός που υπηρετεί στο δημόσιο σχολείο πρέπει να είναι ένας εκπαιδευτικός που εργάζεται συστηματικά, προγραμματίζει την εργασία του στην τάξη και στη σχολική μονάδα, αλλά και σε επίπεδο περιφέρειας, συνεργάζεται και δρα συλλογικά στο πλαίσιο τοπικών, εθνικών και υπερεθνικών εκπαιδευτικών δικτύων. Ένας εκπαιδευτικός που θα μπορεί να αξιολογεί το εκπαιδευτικό του έργο και να αξιολογείται με στόχο τη βελτίωση της προσφοράς του στο δημόσιο σχολείο. Τέλος, ένας εκπαιδευτικός που -με αφετηρία τα δεδομένα της αξιολόγησης- θα επιμορφώνεται και θα βελτιώνεται συστηματικά.

Αφού λειτουργήσαμε αντίστροφα⁶, δώσαμε δηλαδή την απάντηση, το ερώτημα που τίθεται είναι τι είδους αξιολόγηση θα βοηθήσει σε μια νέα προοπτική στη δημόσια εκπαίδευση. Μια αξιολόγηση νόμιμη, που να σέβεται τα πρόσωπα, τους θεσμούς της δημοκρατίας, να παρέχει δικαιώματα πρόσβασης σε πόρους και ευκαιρίες για βελτίωση. Κάθε μορφή αξιολόγησης πρέπει να συνυπολογίζει τα ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης, το ευρύτερο πλαίσιο μέσα στο οποίο οι εκπαιδευτικοί λειτουργούν, όσο και τους πόρους που μπορεί να χρειάζονται για να επιτελέσουν το έργο τους καλά σε μια κοινωνία δομικά άνιση. Σε αυτό το πλαίσιο, η αξιολόγηση με κανέναν τρόπο δεν μπορεί να αναχθεί σε ένα καθαρά τεχνικό και ποσοτικοποιημένο ζήτημα, γιατί και το εκπαιδευτικό έργο είναι από τη φύση του πολυπαραγοντικό. Άλλωστε, η αξιολόγηση -ως ερευνητική διαδικασία- δεν μπορεί παρά να είναι πολυπαραγοντική. Ως εκ τούτου μια ενδεχόμενη πρόταση θα ήταν το έργο του εκπαιδευτικού να αξιολογείται μέσα από τις εξής παραμέτρους:

1. ως προς την επίτευξη των στόχων του αρχικού προγραμματισμού του παιδαγωγικού του έργου από τον ίδιο με έκθεση αυτοαξιολόγησης,

2. ως προς τη συνεργατική συμβολή του στο εκπαιδευτικό έργο στη σχολική μονάδα από τον σύλλογο των εκπαιδευτικών,

3. ως προς τη διάσταση της επαγγελματικής του ανάπτυξης, από το βιογραφικό του και τον φάκελο με όλα τα στοιχεία που αποδεικνύουν την περαιτέρω επιμόρφωσή του,

4. ως προς τη διοικητική διάσταση της εργασίας του, από τον διευθυντή και υποδιευθυντή της σχολικής μονάδας,

5. ως προς την παιδαγωγική διάσταση του έργου του, από τον σχολικό σύμβουλο ή/και συναδέλφους.

Ταυτόχρονα, σε αυτή την πολυπαραγοντική διαδικασία αξιολόγησης θα πρέπει να συνυπολογίζονται (με θετικό ή αρνητικό πρόσημο κατά περίπτωση) παράμετροι όπως ο αριθμός των μαθητών ανά τάξη και η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών πόρων (υλικών με την έννοια των υποδομών και των αναλώσιμων υλικών), αλλά και ανθρώπινων με την έννοια της στήριξης (από τον διευθυντή εκπαίδευσης, τον σχολικό σύμβουλο, τον διευθυντή της σχολικής μονάδας) που παρέχεται στον εκπαιδευτικό για να επιτελεί το εκπαιδευτικό του έργο⁷. Το αποτέλεσμα της αξιολόγησης για κάθε εκπαιδευτικό θα κρίνει τελικά ποια ακριβώς επιμορφωτική στήριξη θα πρέπει να του παρασχεθεί σε επίπεδο σχολικής μονάδας και σε συνεργασία με τον σχολικό σύμβουλο και τους συναδέλφους στη σχολική μονάδα και στην ευρύτερη εκπαιδευτική κοινότητα» («O πρωτοβάθμιος», Να ανοίξουμε εμείς τον δημόσιο διάλογο για την αξιολόγηση στην εκπαίδευση,ΑΥΓΗ 28/07/2012).

Σε τι άραγε διαφέρουν οι παραπάνω διακηρύξεις από τις αγιογραφικές διακηρύξεις δεκάδων εισηγητικών εκθέσεων και σχεδίων νόμου των εκάστοτε κυβερνήσεων ΠΑ.ΣΟ.Κ και Ν.Δ. και τα πρόσφατα της τρικομματικής κυβέρνησης;

Ξύνοντας τη σκουριά του μεταρρυθμισμού

Από το 1988 με τη μεγάλη απεργία των εκπαιδευτικών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση που συμπίπτει με την πρώτη ουσιαστικά προσπάθεια πανελλαδικής συγκρότησης της ριζοσπαστικής αριστεράς στην εκπαίδευση μέσα από το σχήμα «Αγωνιστικές Παρεμβάσεις – Συσπειρώσεις – Κινήσεις μέχρι σήμερα πολλά έχουν αλλάξει. Ο χώρος της ριζοσπαστικής αριστεράς στην εκπαίδευση χωρίς μεγάλες οργανωτικές δυνατότητες και μέσα προβολής των θέσεων του κατάφερε να βάλει τη δική του σφραγίδα στις εξελίξεις στην εκπαίδευση. Με λόγο, ριζοσπαστικό και αιρετικό συγκρούστηκε όχι μόνο με την κυρίρχη πολιτική και τις συντηρητικές ιδέες, αλλά και με ρεφορμιστικές και ανώδυνες για το σύστημα θέσεις της κοινοβουλευτικής αριστεράς. Ειδικότερα τα «Αντιτετράδια» – Εκπαιδευτικός Όμιλος φωτίζοντας τις αθέατες πλευρές της ταξικότητας του σχολείου αποκαλύπτουν τον κομβικό ρόλο των μηχανισμών αξιολόγησης μαθητών – εκπαιδευτικών – εκπαιδευτικού έργου ώστε να συμβάλει στην εγχάραξη της κυρίαρχης ιδεολογίας και στη διευρυμένη αναπαραγωγή των κοινωνικών ανισοτήτων. Χωρίς το άγχος και αρνούμενοι τη λογική των «θετικών» ή «εναλλακτικών» προτάσεων για την αξιολόγηση της χειραγώγησης – πειθάρχησης, απόρριψης – απόλυσης και κατηγοριοποίησης μαθητών, εκπαιδευτικών, σχολείων, επιλέγουμε την απόρριψη της αξιολόγησης αποκαλύπτοντας την αντιδραστική – ταξική της φύση. Γιατί σε ένα ιεραρχικό – ταξικό εκπαιδευτικό σύστημα στο πλαίσιο της καπιταλιστικής κοινωνίας δεν υπάρχει «κακή» ή «καλή» αξιολόγηση, αξιολόγηση που «βοηθάει» και αξιολόγηση που «δε βοηθάει». Αυτή δεν μπορεί παρά να είναι ιεραρχική – συμμορφωτική και να συμπυκνώνει την ανισότητα και την αυταρχική επιβολή των κυρίαρχων τάξεων επιδιώκοντας να διασφαλίσει την ταξική λειτουργία της εκπαίδευσης.

Η πραγματική Αριστερά έχει πρόταση και όραμα για ένα άλλο σχολείο που να χωρά όλα τα παιδιά χωρίς φραγμούς και διακρίσεις και αυτό δεν μπορεί παρά να συνδέεται με αιτήματα που δεν ενσωματώνονται και δεν εξωραϊζουν το καπιταλιστικό σύστημα, αλλά συνδέονται άρρηκτα με τον αγώνα για μια σοσιαλιστική κοινωνία.

* O Γιώργος Κ. Καββαδίας είναι φιλόλογος, μέλος της Σ.Ε. του περιοδικού «Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης» και του Δ.Σ. του ΚΕ.ΜΕ.ΤΕ. της Ο.Λ.Μ.Ε.

Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης, τ. 102, φθινόπωρο 2012