Μάλιστα επισημαίνουν ότι μετά τον «Καποδίστρια» και τον «Καλλικράτη» ήρθε ο καιρός για αυτονόμηση των δήμων και των Περιφερειών, τέτοια που να τους παρέχει τη δυνατότητα, ανάμεσα σε άλλα, να έχουν «τη μέριμνα των υποδομών και τη συμπλήρωση του αναλυτικού προγράμματος σπουδών της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης».

Το 2016 ο πρόεδρος του Εθνικού Διαλόγου, Αντ. Λιάκος, έκανε λόγο για εκπαίδευση «διασωληνωμένη από το κράτος» και τόνισε την ανάγκη «ενηλικίωσης του εκπαιδευτικού συστήματος, με τον απογαλακτισμό από το μεγάλο, προστατευτικό και παρεμβατικό κράτος», ενώ και ο υπουργός Παιδείας, μιλώντας στη συνεδρίαση της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων, δήλωνε: «Θέλουμε να περάσουμε αρμοδιότητες, ευθύνες με ανάλογους πόρους, όμως όχι απλώς να διώχνουμε ευθύνες από το κεντρικό κράτος στην Αυτοδιοίκηση και στις σχολικές μονάδες. Δεν πιστεύουμε ότι ένα συγκεντρωτικό σήμερα εκπαιδευτικό μοντέλο μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες της κοινωνίας».

Μάλιστα, την ίδια περίοδο, ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Δ. Εμμανουηλίδης, κατά την τοποθέτησή του στη συνεδρίαση της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής, πριν από λίγες εβδομάδες, αφού μίλησε για «συγκεντρωτικό σύστημα εκπαίδευσης», είπε ότι «πρέπει να αρχίσουμε να μιλούμε για το σχολείο των περιφερειών, αν όχι το σχολείο των δήμων».

Αίφνης ανακαλύφθηκε η μαγική λέξη για την υπέρβαση της κρίσης; Αποκέντρωση του εκπαιδευτικού συστήματος!

Είναι αλήθεια ότι οποιοδήποτε λεξικό ή εγκυκλοπαίδεια ανοίξει κανείς θα διαπιστώσει εύκολα ότι η έννοια της αποκέντρωσης σημασιοδοτείται θετικά.

Ομως δεν είναι επιστημονικά ορθό να εξετάζεται η σημασία της γενικά και αόριστα, έξω από τους συγκεκριμένους ιστορικούς και κοινωνικούς προσδιορισμούς. Η αποκέντρωση ως βασικό στοιχείο μιας επιχειρούμενης μεταρρύθμισης του εκπαιδευτικού συστήματος δεν μπορεί να εξεταστεί ως ουδέτερη, αφηρημένη έννοια.

Μια παλιά ιστορία…

Βεβαίως η λεγόμενη αποκέντρωση της εκπαίδευσης δεν είναι μια νέα ιδέα. Πρώτος σταυροφόρος της ο Γ. Παπανδρέου ανακάλυψε, ως υπουργός Παιδείας το 1995, τα «καταθλιπτικά γραφειοκρατικά σχήματα του κρατικού συγκεντρωτισμού και την ταύτιση της κρατικής μηχανής με την Παιδεία, που πνίγει πρωτοβουλίες, ορίζοντες και δυνατότητες» και ότι «η αποκέντρωση είναι ίσως μια τελευταία ευκαιρία να δώσει στο εκπαιδευτικό σύστημα τον σύγχρονο προσανατολισμό, την ευελιξία» (Πρακτικά Bουλής 20/3/1995).

Εντελώς τυχαία την ίδια περίοδο η αποκέντρωση και η προώθηση μεγαλύτερης αυτονομίας των σχολικών μονάδων γινόταν μια από τις κεντρικές κατευθύνσεις του ΟΟΣΑ, που έρχεται κι επανέρχεται σε όλες τις εκθέσεις του για την ελληνική εκπαίδευση από τότε μέχρι σήμερα.

Δέκα χρόνια αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 2005, και ενώ είχε υλοποιηθεί το πρώτο σχέδιο «Καποδίστριας», το ΠΑΣΟΚ στα «Συμπεράσματα Πολιτικού Συμβουλίου – Συζήτηση για την Παιδεία» κάνει λόγο για τους βασικούς άμεσους στόχους της εκπαιδευτικής του πολιτικής:

«Το κράτος διατηρεί μόνο το γενικό πλαίσιο εκπαιδευτικής πολιτικής. Αποφασίζει για τον κορμό του προγράμματος διδασκαλίας, αναμορφώνοντας τη διδακτέα ύλη, αφαιρώντας περιττά θέματα και επαναλήψεις. Η περιφέρεια στηρίζει τη σύνδεση της εκπαίδευσης με την κοινωνία, την οικονομία και την απασχόληση. Προσλαμβάνει τους εκπαιδευτικούς… Το σχολικό συμβούλιο επιλέγει βοηθητικό διδακτικό και διοικητικό προσωπικό. Χρηματοδοτεί τη σχολική ζωή με εξασφάλιση και πρόσθετων πόρωv».

Την κατεύθυνση αυτή αναλαμβάνει να υλοποιήσει η Αννα Διαμαντοπούλου, ως υπουργός Παιδείας το 2009. Τότε, στις 5/11/2009, μετά τη συνάντηση με την ΚΕΔΚΕ, η Αννα Διαμαντοπούλου δήλωσε ότι υπάρχουν «μείζονα ζητήματα που αφορούν τον ρόλο των δημάρχων στη χωροθέτηση των σχολείων, στη σχολική στέγη, στη λειτουργία του σχολείου. Αυτά αφορούν τη μεγάλη διοικητική μεταρρύθμιση της χώρας, στην οποία η αυτοδιοίκηση και στον χώρο της εκπαίδευσης θα πρέπει να παίξει έναν πολύ σημαντικό ρόλο».

Αποδόμηση βήμα βήμα

Το πρώτο βήμα της πολιτικής της αποκέντρωσης/περιφερειοποίησης της εκπαίδευσης, τα προηγούμενα χρόνια, ήταν η παράδοση των παιδικών σταθμών στους δήμους. Αποτέλεσμα; Οι περισσότεροι δήμοι επιβάρυναν τους εργαζομένους με τη χρηματοδότηση των παιδικών σταθμών, με αυξήσεις στα δίδακτρα ή τροφεία και άλλες έκτακτες εισφορές.

Επιπλέον, οι παιδικοί σταθμοί μετατράπηκαν σε πεδία εφαρμογής των ελαστικών μορφών εργασίας, αφού οι περισσότεροι εργαζόμενοι προσλαμβάνονται με συμβάσεις ορισμένου χρόνου και έργου έτσι ώστε να βρίσκονται σε κατάσταση εργασιακής ομηρίας.

Είναι φανερό ότι μέσα από την επιχείρηση «αποκέντρωση της εκπαίδευσης» προωθείται η ιδιωτικοποίηση και δοκιμάζεται συνολικά το μοντέλο του ευέλικτου, «αποκεντρωμένου» σχολείου της αγοράς. Συγκεκριμένα επιδιώκεται: η καθήλωση των κρατικών δαπανών για την εκπαίδευση και η μετάθεση του κόστους λειτουργίας των σχολικών μονάδων στους δήμους και ουσιαστικά στους εργαζόμενους, με την επιβολή τοπικής φορολογίας.

Μακροπρόθεσμα, το αποτελέσματα θα είναι ο μαρασμός και το κλείσιμο πολλών σχολείων, κυρίως των αγροτικών περιοχών, αφού οι κοινότητες και οι μικρότεροι δήμοι δεν θα μπορούν ν’ αντεπεξέλθουν στα έξοδα λειτουργίας τους, την ώρα που οι ποικιλώνυμοι «τοπικοί παράγοντες» θα ενδιαφέρονται για τη βιτρίνα τους, τα «καλά» σχολεία της περιοχής.

Στον ανελέητο ανταγωνισμό που θα ξεσπάσει μεταξύ των σχολείων, οι μαθητές, με πρόσχημα το δικαίωμα επιλογής του σχολείου όπου θα φοιτήσουν, αντιμετωπίζονται ως πελάτες και παραγόμενα εμπορεύματα αφού θα προετοιμάζονται έτσι ώστε να κυκλοφορήσουν στην αγορά με καλύτερους όρους.

Από την άλλη, τα «αποκεντρωμένα» σχολεία, για παράδειγμα, θα παραμερίζουν πιο εύκολα τη γενική μόρφωση σε όφελος των δεξιοτήτων που ζητά η αγορά, για να γίνονται πιο προσφιλή στις επιχειρήσεις, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη χρηματοδότηση.

Η παιδαγωγική και η διδακτική οφείλουν να υποταχτούν σε μια νέα αντίληψη που έχει σχέση περισσότερο με την επιχειρηματική λογική, αφού το σχολείο θα λειτουργεί με κριτήριο την εξεύρεση κονδυλίων και θα προσαρμόζει τη λειτουργία του σ’ αυτή την προοπτική.