Γεωργία Κριεμπάρδη

Συνέντευξη από την Κατερίνα Μάτσα

Σε συνθήκες γενικού αποκλεισμού, λόγω της πανδημίας, βρίσκεται για δεύτερη φορά εντός του 2020 η χώρα. Οι επιπτώσεις πολλές, σ’ όλα τα επίπεδα. Η έμπειρη ψυχίατρος και πρώην διευθύντρια της Μονάδας Απεξάρτησης 18 ΑΝΩ του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής (Ψ.Ν.Α.) Κατερίνα Μάτσα μας εξηγεί πώς αυτή η νέα καραντίνα θα επηρεάσει την ψυχολογία μας.

H πανδημία, ο τρόπος αντιμετώπισής της και η πρώτη καραντίνα έφεραν αύξηση των ψυχικών διαταραχών όλων των ειδών. Τι επιπτώσεις θα έχει στην ψυχολογία μας η δεύτερη;

Η κατάσταση όπως εξελίχθηκε και φτάνοντας σήμερα στη δεύτερη καραντίνα θα επηρεάσει ακόμα περισσότερο τους ανθρώπους. Παρατηρείται αύξηση καταθλίψεων, κρίσεων πανικού, διαταραχών, αυτοκτονιών, βίας κατά των γυναικών και εξαρτήσεων όλων των τύπων. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποίησε ότι το επόμενο μείζον πρόβλημα της ανθρωπότητας θα είναι οι ψυχικές διαταραχές. Αυτό πρέπει να μας απασχολήσει ιδιαίτερα.

Η όποια ισορροπία της καθημερινής ζωής ανατρέπεται τώρα με την πανδημία. Κλείνονται όλοι σε μικρούς χώρους, οι σχέσεις είναι τεταμένες και έρχονται συγκρούσεις. Η καραντίνα συνεπάγεται όχι μόνο κλείσιμο στο σπίτι, αλλά και οικονομική επιβάρυνση. Οι άνθρωποι βλέπουν το μέλλον τους αβέβαιο. Δεν ξέρουν πώς θα επιβιώσουν και εντείνονται το άγχος και η δυσφορία.

Αναφορικά με τις δομές ψυχικής υγείας, τι έχει παρατηρηθεί κατά την περίοδο της καραντίνας;

Δομές ψυχικής υγείας και κοινωνικής επανένταξης μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Κατά την περίοδο της καραντίνας δεν επιτρέπεται επισκεπτήριο στα ψυχιατρεία. Οι άνθρωποι αισθάνονται ακόμα πιο αποκομμένοι από τον κόσμο. Είναι ανήσυχοι. Καθηλώνονται μηχανικά. Το προσωπικό δεν επαρκεί και γενικά είναι φοβισμένο. Η κατάσταση ενέχει πολλά στοιχεία βίας εις βάρος τους. 

Οι χειρισμοί της κυβέρνησης ήταν σωστοί;

Το θέμα της υγείας προέχει. Δυστυχώς, οι κυβερνήσεις κινούνται από την πίεση της αγοράς. Το σύστημα υγείας δεν αντιμετωπίστηκε όπως θα ‘πρεπε. Οι οίκοι ευγηρίας αφέθηκαν στη μοίρα τους. H πρωτοβάθμια φροντίδα εγκαταλείφθηκε. Επιπλέον, θα ήθελα να σχολιάσω το ότι όλοι κατηγορούσαν τους νέους. Η νεολαία δεν είναι αδιάφορη, ούτε ανάλγητη. Η νεολαία κλείστηκε μέσα στην πανδημία, ένιωσε απελπισία και απόγνωση. Οι νέοι ζουν σε συνθήκες εξαιρετικά πιεστικές, χωρίς κανένα μέλλον μπροστά τους. Αυτό υπονομεύει τον ψυχισμό τους, σε μια περίοδο που τα νέα παιδιά πρέπει να κάνουν όνειρα. 

«Μένουμε σπίτι», αλλά αυτό δεν ισχύει για όλους. Κάποιοι δεν έχουν σπίτι.

Αυτό είναι το βάρβαρο της ιστορίας. Δυστυχώς, οι άστεγοι θα πολλαπλασιαστούν. Αν τώρα είναι περίπου 25.000, τι θα γίνει όταν εφαρμοστεί ο Πτωχευτικός Κώδικας κι αρχίσουν οι πλειστηριασμοί; Θα αυξηθούν οι άστεγοι. Κι είναι ελάχιστοι οι ξενώνες του δήμου και απαιτούνται πολλές προϋποθέσεις για να μπουν. Είναι εντελώς εγκαταλελειμμένοι, όπως είναι και οι τοξικοεξαρτημένοι. Κατά την περίοδο της πανδημίας αυξήθηκαν οι εξαρτήσεις κι αυτό είναι επιβεβαιωμένο σ’ όλες τις χώρες του κόσμου. Κυκλοφόρησαν και νοθευμένα ναρκωτικά και χάθηκαν πολλοί άνθρωποι. Κανείς δε μιλάει γι’ αυτούς. Εδώ φαίνεται η απουσία κράτους πρόνοιας. 

Η Κατερίνα Μάτσα, με αφορμή την πανδημία, έγραψε το νέο της βιβλίο «Νιόβη – Το αδύνατο πένθος στον καιρό της Πανδημίας»

Υπάρχει μια πλευρά που συνέπειες της είδαμε σε εικόνες στην τηλεόραση, όπως τις αυτοκινητοπομπές με τα φέρετρα στο Μπέργκαμο, τους μαζικούς τάφους στο Μπρόνξ της Νέας Υόρκης. Λόγω της υγειονομικής κρίσης, η κοινωνία δεν μπορεί να θάψει τους νεκρούς με όλο το τελετουργικό που απαιτεί η κουλτούρα των ανθρώπων. Οι νεκροί πεθαίνουν και θάβονται μόνοι τους. Το γεγονός ότι το πένθος γίνεται αδύνατο, έχει επιπτώσεις και στους πενθούντες. Αυτό το φαινόμενο του αδύνατου πένθους, φοβάμαι ότι θα μεταδοθεί διαγενεακά. Μέχρι τρεις γενιές θα βασανίζει τους ανθρώπους που δε μπορούν να θάψουν τους νεκρούς τους και να τους τιμήσουν όπως επιθυμούν. Η συμμετοχή στο πένθος είναι πολύ βασική για να μπορέσει να ξεπεραστεί και να γεμίσουν ξανά ελπίδα οι άνθρωποι. 

«Πρέπει να ενισχύσουμε με κάθε τρόπο το αίσθημα και τις δράσεις της κοινωνικής αλληλεγγύης. Αυτό θα μας κρατήσει όρθιους» τονίζει η κα. Μάτσα.

Στο τέλος της συζήτησης, ρωτώντας την αν θα ήθελε να προσθέσει κάτι, μου επισημαίνει: «Η ζωή διεκδικεί τα δικαιώματα της και ο άνθρωπος δεν υπάρχει, παρά μόνο μέσα απ’ τους δεσμούς του με τους άλλους ανθρώπους. Προέχει η κοινωνική διάσταση».