Επειδή ορισμένοι αναγνώστες του Προλόγου μας ρώτησαν να διευκρινίσουμε για τη λεγόμενη σχολή της Φρανκφούρτης σημειώνουμε τα παρακάτω.

Η σχολή της Φρανκφούρτης (λέγεται σχηματικά έτσι) έχει ως κύριους εκπροσώπους της τους: Χορκχάιμερ, Αντόρνο, Χάμπερμας και Μαρκούζε. Αρχικά δραστηριοποιήθηκε, στη διάρκεια του μεσοπολέμου – στο ομώνυμο πανεπιστήμιο. Η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία και η επικράτηση του ναζισμού ανάγκασαν τους εκπροσώπους της οι οποίοι ήσαν καθηγητές να μεταναστεύσουν στις ΗΠΑ, όπου κατέλαβαν πανεπιστημιακές έδρες και να συνεχίσουν εκεί το ερευνητικό τους έργο. Οι βασικές τους προσεγγίσεις ξεκινούσαν από έναν θολό μαρξισμό και είχαν ως αντικείμενο το άτομο, την κοινωνία και τις σχέσεις τους.

Η Σχολή της Φρανκφούρτης στάθηκε ανάμεσα στο σοσιαλισμό και τον καπιταλισμό και παρά τις αντιφασιστικές ιδέες δεν ξεπέρασε την αντίθεση των δύο κοινωνικών συστημάτων. Επέμεινε ιδιαίτερα στην αυτονομία του ατόμου και την αλλοτρίωσή του από το κράτος, εισάγοντας την ιδέα του «ολοκληρωτισμού», θέση στην οποία προσέτρεξαν αργότερα αρκετοί διανοητές. Ως τη δεκαετία του 1960 δε γίνεται πολύς λόγος για τα «επιστημονικά ευρήματα» της σχολής της Φρανκφούρτης, όταν οι εργασίες του Χ. Μαρκούζε μαζί με τα κινήματα του ’60 δίνουν νέα τροφοδότηση. Η σχολή της Φρανκφούρτης αξιοποιώντας το έργο του Σ. Φρόυντ στην ψυχολογία και την αναδυόμενη δύναμη της επιστήμης της γλωσσολογίας, ξεκινώντας από τον «πατριάρχη» της Βιτγκενστάιν, στρέφεται ενάντια στο πνεύμα του θετικισμού και της τεχνοκρατίας. Αρνείται τη λατρεία της ανάπτυξης και της τεχνολογικής δύναμης του γερμανικού κράτους, αλλά αντιστρατεύεται και το σοσιαλιστικό κράτος της ΕΣΣΔ. Με μεθοδολογικό εργαλείο την αρχή της αντίφασης στρέφεται στην εσωτερικότητα του ατόμου. Μ’ αυτόν τον τρόπο αρνείται τους γενικούς κανόνες που διέπουν μια κοινωνία και επιμένει στη σχετικότητα των κοινωνικών όρων.

Δηλαδή το άτομο είναι σε τελική ανάλυση υπεύθυνο για τις πράξεις του. Στο λογοτεχνικό πεδίο την παραπάνω αρχή περιγράφει στο έργο του ο Αλμπερ Καμύ. Σε φιλοσοφικό επίπεδο τη σκυτάλη παίρνει ο Ζ.Π. Σαρτρ με τον υπαρξισμό. «Το άτομο βρίσκεται σε μία σχεδία χαμένο στο πέλαγος της κοινωνίας: θα σωθεί;»

Η γέννηση της ομώνυμης σχολής βρίσκεται στο τέλος της «μπελ εποκ» και της «εύθυμης πορείας» που ακολούθησε τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο με την ήττα των κεντρικών αυτοκρατοριών αλλά και τη γέννηση του φασισμού. Έτσι, η σχολή της Φρανκφούρτης μεταφέρει το πεδίο έρευνάς της στο «κέντρο», δηλαδή στη λεγόμενη κριτική σκέψη, κριτική συνείδηση και πάει λέγοντας. Πρόκειται για έναν δειλό και αμήχανο αντιφασισμό, έναν ακαδημαϊκό αντικαπιταλισμό που κατέληγε στον αντισοσιαλισμό, αφού θεωρεί το κράτος δυνάμει αλλοτριωτικό μηχανισμό. Επιπρόσθετα, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο οι βασικοί εκπρόσωποί της αρνούνται την ιστορικότητα και κεντρικότητα της εργατικής τάξης, αναδεικνύοντας νέα υποκείμενα όπως γυναίκες, μαύροι, μετανάστες, κλπ.

Χωρίς να παραγνωρίσει κανείς την αξιοποίηση από το μαχόμενο κίνημα πλευρών της επιστημονικής αναζήτησης της λεγόμενης  σχολής της Φρανκφούρτης, συνολικά παρμένο το έργο των εκπροσώπων της στρέφεται ενάντια στον μαρξισμό.

Πρόλογος