Ορισμοί:
• Υγεία: Ευεξία του σώματος, του πνεύματος και της ψυχής του ανθρώπου. Θεά της ελληνικής μυθολογίας, κόρη του Ασκληπιού, μαζί με τον οποίο ελατρεύετο. (Λεξικό Ελευθερουδάκη)
• Υγεία είναι η κατάσταση της πλήρους φυσικής, πνευματικής και κοινωνικής ευεξίας καθώς και (το ελάχιστο) η απουσία νόσου ή μόλυνσης. (Αγγλικό λεξικό ιατρικών όρων Livingstones).
• Η ψυχική υγεία χαρακτηρίζεται από την δημιουργική εκτόνωση του άγχους του ανθρώπου και τη συναισθηματική γαλήνη και ικανοποίηση (αρμονία με το περιβάλλον).
• Περίθαλψη: είναι το σύνολο των ενεργειών (θεραπευτικές ενέργειες), που ασκούνται στον ασθενή ώστε, κατά το δυνατόν, να επανέλθει στην κατάσταση της υγείας.

Υγεία και περίθαλψη είναι διαφορετικές έννοιες, οι οποίες όμως συχνά χρησιμοποιούνται χωρίς διάκριση, συνήθως όταν πρόκειται για πολιτικούς όρους (π.χ. Υπουργείο Υγείας, Πολιτική Υγείας, Εθνικό Σύστημα Υγείας), διεκδικήσεις (π.χ. Καλύτερη Υγεία στο Λαό, Λεφτά για την Υγεία και όχι για το Νάτο) ή πολιτικές διαπιστώσεις – αναλύσεις (π.χ. το Σύστημα Υγείας νοσεί).
• Η Ψυχολογία της Υγείας ενδιαφέρεται και μελετά τον ρόλο των ψυχοκοινωνικών παραγόντων στην εμφάνιση της αρρώστιας και στην εξέλιξή της. Ασχολείται με την πρόληψη, τη διατήρηση της Υγείας και τη φροντίδα ατόμων που πάσχουν από κάποιο νόσημα καθώς και τη στήριξη των οικογενειών τους, με ακραία παραδείγματα την ψυχολογική υποστήριξη των καρκινοπαθών και τη στήριξη των οικογενειών που έχασαν αγαπημένο πρόσωπο, και κυρίως παιδιά.

Απευθύνεται σε όλους όσους έχουν επαφή με τον ασθενή δηλαδή τους επαγγελματίες Υγείας και το περιβάλλον του ασθενούς.
• Η Βιοηθική είναι η ηθική της Βιολογίας και της Ιατρικής. Από την εποχή του Ιπποκράτη η ηθική της Ιατρικής και περίθαλψης εν γένει, στηρίζεται σε απλούς κανόνες ανθρωπιάς (Ωφελέειν, ου βλάπτειν), μεγαλοψυχία, ευσπλαχνία, αφοσίωση, αφιλοκέρδεια (όρκος του Ιπποκράτη).
Η επιστημονική επανάσταση του 20ου αιώνα (εφεύρεση φαρμάκων, χρήση ιοντίζουσας ακτινοβολίας για ιατρικούς σκοπούς, ανακάλυψη του κώδικα του DNA και δυνατότητα παρέμβασης σε αυτόν) και οι ναζιστικές εγκληματικές «ιατρικές εφαρμογές», προκάλεσαν σοβαρό προβληματισμό στους γιατρούς, τους βιολόγους και τους πολιτικούς. Η λέξη «ηθική» (ethics) στην άσκηση των ιατρικών εφαρμογών και η «δεοντολογία» αναβίωσαν με την προσπάθεια να καταρτιστεί κώδικας (κανόνες) συμπεριφοράς, ώστε εκτός απ’ τους ευγενικούς σκοπούς της επέκτασης της γνώσης και της μετάδοσής της να προκύπτει και η σωστή χρήση των επιτευγμάτων της έρευνας δηλ. το καθήκον της πρόληψης των παρενεργειών τους.
Με τις εισαγωγικές αυτές πληροφορίες είναι καθαρό ότι η υγεία και η αρρώστια έχουν μεγάλη σχέση με τη συνολική ζωή του ατόμου, πράγμα που ήταν και είναι πλατιά κατανοητό, τόσο από την κοινωνική πείρα των ανθρώπων (λέμε «του βγάλανε τον καρκίνο», «έσκασε από τις στεναχώριες»), όσο και από διανοούμενους και καλλιτέχνες που συχνά δεν είχαν καμιά σχέση με την ιατρική, είχαν όμως κριτική ματιά και κοινωνική ευαισθησία (Van Gogh, Kete Kolvitz, Ντωμιέ, Ντίκενς, Τσέχοφ, Γκόρκι, Κρόνιν – Τ’ αστέρια κοιτάζουν τη γη, Τζακ Λόντον – Οι άνθρωποι της αβύσσου, Τζόναθαν Κόου – Τι ωραίο πλιάτσικο! Με πολύ εύστοχη περιγραφή της περιόδου Θάτσερ, Βάρναλης – Οι Μοιραίοι, για να αναφερθούμε μόνο στα γνωστά εμβληματικά έργα).

Μπρεχτ: Είσαι ικανός να γιατρέψεις;
Όταν ερχόμαστε σε σένα
Τα κουρέλια μας είναι ξεσκισμένα
Και συ ακροάζεσαι όλο το γυμνό μας κορμί.
Όσο για την αιτία της αρρώστιας μας
Μια ματιά στα κουρέλια μας θα
Σου πει περισσότερα. Είν’ η ίδια αιτία αυτή που λιώνει
Τα κορμιά μας και τα ρούχα μας.

Και τέλος, ο Fr. Engels (ηλικίας τότε 24 χρονών) στο έργο του «Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία» περιγράφει τις συνθήκες κατοικίας, διατροφής και εργασίας της εργατικής τάξης με τον μοναδικό του τρόπο, καθώς και το είδος των ανθρώπινων σχέσεων και τη στάση ζωής που αναπτύσσεται στον άνθρωπο κάτω από αυτές τις συνθήκες.
Εκεί αποδεικνύεται καθαρά, ακόμα και αν ο αναγνώστης δε λάβει υπόψη του τα πολιτικά συμπεράσματα του συγγραφέα, ότι η Υγεία, εξαρτάται απόλυτα από τις συνθήκες ζωής.
Στις συνθήκες οικονομικής κρίσης, αλλά ακόμα και χωρίς αυτήν, φαινόμενα σαν εκείνα που περιγράφει ο Engels δεν είναι σπάνια και αφορούν μεγάλες μάζες του πληθυσμού, 133 χρόνια μετά τη συγγραφή του βιβλίου.

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ «ΥΓΕΙΑΣ – ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ»
Μέχρι την εφαρμογή του Νόμου για το Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ), το σύστημα περίθαλψης της χώρας είχε χαρακτήρα ιδιωτικό – φιλανθρωπικό και δεν υπήρχε Δίκτυο Υπηρεσιών αν και πάντοτε υπήρχε Υπουργείο Υγείας με διάφορες επωνυμίες.
Η πρωτοβάθμια περίθαλψη σαν κρατική δομή δεν υπήρχε. Τα νοσοκομεία ήταν ιδιοκτησία διαφόρων ιδρυμάτων, κληροδοτημάτων, κλπ και σπανίως των Δήμων και ορισμένων ασφαλιστικών ταμείων, κυρίως του ΙΚΑ. Μέτοχοι της περιουσίας των νοσοκομείων ήταν η Εκκλησία της Ελλάδας, εφοπλιστές, το ΠΡΟ-ΠΟ, η Αντικαρκινική Εταιρεία (σε στενή σχέση με ΗΠΑ – Αντικαρκινικός Έρανος «Δώστε και Σώστε»), ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός (Έρανος ΕΕΣ) κ.α.
Η ανάγκη ύπαρξης υπηρεσιών περίθαλψης εμφανίζεται με την ανάπτυξη του Καπιταλισμού με σημαντικές διαφορές και καθυστερήσεις από χώρα σε χώρα (π.χ. σε εξαρτημένες χώρες, αποικίες), σαν ανάγκη «συντήρησης» και «επισκευής» της παραγωγικής ικανότητας των εργαζόμενων, ανάλογα με τις ανάγκες αλλά και σαν αποτέλεσμα των διεκδικήσεων των εργαζόμενων.
Το 1883 ο Μπίσμαρκ θέσπισε τον Νόμο για την Ασφάλιση σε περίπτωση αρρώστιας στη Γερμανία. Στην Αγγλία το 1911 ψηφίστηκε από την κυβέρνηση του Λόυντ Τζωρτζ ο Νόμος για την Εθνική Υγειονομική Ασφάλιση και Υγειονομική Περίθαλψη στους εργάτες (αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες).
Πριν από τον 20ο αιώνα οι πιο πολλοί θάνατοι οφείλονταν σε πέντε μολυσματικές αρρώστιες: στον τύφο, στην οστρακιά, στη χολέρα, στη φυματίωση και στην ευλογιά. Αν όμως εξαιρέσουμε το εμβόλιο για την ευλογιά, το σύστημα περίθαλψης και η ιατρική μέχρι το 1935 δεν είχαν κανένα τρόπο για να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά αυτές τις αρρώστιες.
«Η βελτίωση της Υγείας άρχισε τον 18ο αιώνα και κατ’ αρχήν φαίνεται ότι οφείλεται σε μια βελτίωση των συνθηκών ζωής. 100 περίπου χρόνια αργότερα, η επίδραση των συνθηκών αυτών ενισχύθηκε από τα υγειονομικά μέτρα». (Τόμας Μακ Κέουν, Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Μπέρμινγχαμ).
Στην Ελλάδα οι πρώτες νύξεις και βολιδοσκοπήσεις για τη συγκρότηση ενός Εθνικού Συστήματος Υγείας, παίρνοντας προφανώς σαν πρότυπο το Εθνικό Σύστημα Υγείας της Αγγλίας (NHS), εμφανίστηκαν στη δεκαετία του 1960, με ανώνυμες επιφυλλίδες στην εφημερίδα ΒΗΜΑ, στην περίοδο διακυβέρνησης της Ένωσης Κέντρου, του Γεωργίου Παπανδρέου. Η ροή των επιφυλλίδων διακόπηκε χωρίς να ολοκληρωθεί η πρόταση. Παρέμβαση μεγάλων συμφερόντων στον χώρο της περίθαλψης και εγκατάλειψη του σχεδίου; Είναι πολύ πιθανό.
Ο Νόμος 1397 περί ΕΣΥ με συντάκτη τον Παρασκευά Αυγερινό, δημοσιεύτηκε το 1983 στην πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Στο μεταξύ το «πρότυπο» σύστημα της Αγγλίας, κατά τις εκτιμήσεις Άγγλων αρθρογράφων είχε ήδη αποτύχει.
Ο Νόμος είχε μια φιλολαϊκή εισαγωγή, η οποία έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από την πλειοψηφία των υγειονομικών και τα λαϊκά στρώματα. Αναμφισβήτητα η ανάληψη από το Κράτος της ευθύνης για την υγεία και περίθαλψη των πολιτών, ήταν θετικό μέτρο.
Με τη μέθοδο της εφαρμοσμένης ψυχολογίας θεωρήθηκε αυτονόητο ότι οι επιμέρους ρυθμίσεις θα ήταν στο ίδιο πνεύμα με την εισαγωγή. Ο Νόμος προέβλεπε σημαντικές διοικητικές αλλαγές (κρατικά νοσοκομεία), τον περίφημο θεσμό του γιατρού πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης με σχέση εργασίας μονιμότητας, τη συμμετοχή των εργαζομένων στη διοίκηση (θέμα για μεγάλη συζήτηση), οι οποίοι διακρίνονται σε γιατρούς και «λοιπούς», πολλές ασάφειες και κενά και πολλά σημεία, τα οποία θα ρυθμίζονταν με προεδρικά διατάγματα και άλλα νομοθετήματα. Σήμερα το νομικό πλαίσιο είναι πολύπλοκο.
Αυτό που προκύπτει είναι η αλλοίωση και υποχώρηση του δημόσιου χαρακτήρα της περίθαλψης, του οποίου κύριος «πυλώνας» ήταν η κρατική επιχορήγηση.
Τα έσοδα των κρατικών νοσοκομείων προέρχονται: 1. Από τα ασφαλιστικά ταμεία των ασθενών, 2. Από ιδιωτικές ασφάλειες ασθενών, 3. Από μετρητά που καταβάλλονται από ασθενείς και από τη συμμετοχή των ασφαλισμένων στο νοσήλειο, τις εξετάσεις και τις ιατρικές πράξεις, 4. Από τα ΕΣΠΑ, από τα οποία πληρώνονται κατηγορίες μη μονίμων υπαλλήλων και καλύπτονται διάφορες ανάγκες εξοπλισμού, 5. Από χορηγίες, οι οποίες ενθαρρύνονται (επανέρχεται ο «Εθνικός Ευεργέτης»). Η αποδοχή χορηγίας πρέπει να εγκριθεί από την Υγειονομική Διεύθυνση της Περιφέρειας που ανήκει το νοσοκομείο (ΥΠΕ). Οι όροι των χορηγιών και των ποικίλων ευεργεσιών – δωρεών δεν είναι και πολύ καθαροί ή μέχρι να ξεκαθαριστούν περνάει μεγάλο χρονικό διάστημα. Διάσημες δωρεές είναι: Ογκολογικό Τμήμα για Παιδιά «Η Ελπίδα» – Νοσοκομείο «Αγ. Σοφία» από την κ. Μ. Βαρδινογιάννη, Τμήμα Ημερήσιας Νοσηλείας Καρκινοπαθών «Ν. Κούρκουλος» – Νοσοκομείο «Αγ. Σάββας», από την κ. Λάτση, β επιταχυντής και προσομοιωτής για την ακτινοθεραπεία – Νοσοκομείο Αγ. Σάββας από ανώνυμο δωρητή, διαμόρφωση του ισογείου και των εξωτερικών ιατρείων του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα» από το ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος».
Στην ομιλία του στη ΔΕΘ (8/9/2018) ο πρωθυπουργός ευχαρίστησε θερμά το ίδρυμα «Ωνάση» και το ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» για την απόφασή τους να χρηματοδοτήσουν νέες μεγάλες μονάδες στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη.
6. Η κρατική επιχορήγηση των νοσοκομείων προβλέπεται από τον προϋπολογισμό κάθε νοσοκομείου. Π.χ. ο ετήσιος προϋπολογισμός ενός μέσου νοσοκομείου είναι από 3 έως 5 εκατομμύρια ευρώ συν διάφορα κονδύλια από άλλα υπουργεία (π.χ. Υπ. Ανάπτυξης). Τα αποθεματικά των νοσοκομείων, εάν υπάρχουν, δεν μπορούν να αξιοποιηθούν γιατί υπάρχει όριο λόγω των Μνημονίων.
Η προσπάθεια μείωσης της κρατικής επιχορήγησης ξεκίνησε από την Κυβέρνηση Σημίτη με την τοποθέτηση επικεφαλής των διοικήσεων των νοσοκομείων των διαχειριστών (Managers), οι οποίοι είχαν σαν αποστολή να μετατρέψουν τα νοσοκομεία σε αυτοχρηματοδοτούμενα. Εισήχθησαν διάφοροι «θεσμοί» βάσει των οποίων τα νοσοκομεία θα έβγαζαν κέρδη με ιδιωτικό – οικονομικά κριτήρια. Ο πιο γνωστός θεσμός είναι η λειτουργία απογευματινών ιατρείων βάσει, και πάλι, του αγγλικού προτύπου.
Στις συνθήκες διαρκούς και βαθιάς κρίσης του Καπιταλισμού, η καταστροφή μέρους των παραγωγικών μέσων και δυνάμεων, προκειμένου να διασφαλίζεται το μεγαλύτερο δυνατό κέρδος, με κυνικό τρόπο αφορά και το ανθρώπινο δυναμικό, τους εργαζόμενους. Δεν ενδιαφέρει η καλή κατάσταση του ανθρώπινου δυναμικού και κατά μάζες αφήνεται να καταστραφεί ό ,τι είναι άχρηστο (αναλώσιμοι), ή πρέπει να συντηρείται ίσα – ίσα για να είναι διαθέσιμο όταν χρειαστεί. Μεγάλα κομμάτια της κοινωνίας περιθωριοποιούνται. Κατά τη διάρκεια της κρίσης παρατηρήθηκε στις ΗΠΑ και διεθνώς επανεμφάνιση ξεχασμένων μολυσματικών νόσων (ηπατίτιδα Α σε μεγάλη έκταση και με βαριά νόσηση, νόσος των λεγεωναρίων, σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, ηπατίτιδα C), σαν αποτέλεσμα της μεγάλης επιδείνωσης των συνθηκών διαβίωσης σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού.
Τα μέτρα του «Προγράμματος Διάσωσης» παραβιάζουν το δικαίωμα στην εργασία, το δικαίωμα στην υγεία, το δικαίωμα στην παιδεία, το δικαίωμα στην κοινωνική ασφάλιση, το δικαίωμα στη στέγαση. Για την Ελλάδα καταγράφεται εξάπλωση της φυματίωσης, κρούσματα ελονοσίας, αύξηση κρουσμάτων AIDS, ραγδαία αύξηση προβλημάτων ψυχικής υγείας, αύξηση των αυτοκτονιών, που σε μεγάλο βαθμό αποδίδονται στην ψυχολογική πίεση λόγω της κρίσης. (Προκαταρκτική έκθεση της επιτροπής αλήθειας του δημοσίου χρέους, 2015). Δεν υπάρχουν ακόμη ολοκληρωμένα στοιχεία για τη μείωση του μέσου όρου ζωής στην Ελλάδα, ο οποίος φαίνεται να έχει επίσης επηρεαστεί.
Το ποσοστό του πληθυσμού που κινδυνεύει να ζήσει ή ζει ήδη σε συνθήκες ακραίας φτώχιας και κοινωνικού αποκλεισμού ήταν στην Ευρωπαϊκή Ένωση 24,4% και στην Ελλάδα 36%. Η Ελλάδα πρώτη και στην ανεργία ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε., με βάση τα στοιχεία της Eurostat 2015.
Στο πλαίσιο αυτό οι υπηρεσίες περίθαλψης υποβαθμίστηκαν, οι συνθήκες ζωής και εργασίας των εργαζομένων επιδεινώθηκαν και οι υποδομές απαξιώθηκαν και αφέθηκαν να ρημάξουν.
Η ταξικότητα της «χρήσης υπηρεσιών υγείας», όπως καθιερώνεται ο όρος, είναι κραυγαλέα. Εμφανίστηκαν φαινόμενα εξαθλίωσης κυρίως στην ψυχιατρική περίθαλψη και στους χρονίως πάσχοντες.
Μερικές επιπτώσεις στο Σύστημα Περίθαλψης:
• Νοσοκομεία και νοσοκομειακά τμήματα έκλεισαν με πρόσχημα το «νοικοκύρεμα» και το προσωπικό μετακινήθηκε. Στη διαδικασία αυτή δημιουργήθηκαν διάφορες ανορθολογικές καταστάσεις, το κυριότερο όμως είναι η μείωση των κρεβατιών νοσηλείας.
• Υπηρεσίες των νοσοκομείων εκχωρήθηκαν σε ιδιωτικές εταιρείες (η καθαριότητα σε «δουλεμπόρους», η σίτιση, τα πλυντήρια, η φύλαξη, οι αποθήκες – logistics και έπεται συνέχεια με τη μηχανοργάνωση κ.α)
• Παρατηρήθηκε επικίνδυνη έλλειψη υλικών ακόμα και πρώτης ανάγκης καθώς και φαρμάκων, λόγω του ότι οι προμηθευτές μη έχοντας πληρωθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, σταμάτησαν να δίνουν προμήθειες, αφού εννοείται είχαν υπερκοστολογήσει τα εμπορεύματά τους για να βγάλουν τη ζημιά της καθυστέρησης της πληρωμής.
Στο προσωπικό:
• Οι σχέσεις εργασίας έχουν διολισθήσει στο μεγαλύτερο μέρος σε συμβάσεις αορίστου χρόνου ή διαφόρων χρονικών διαστημάτων και όρων. Μονιμότητα διατηρούν οι «παλιοί», όσοι δεν έχουν συνταξιοδοτηθεί ακόμα, με μεταβολές σοβαρές σε βάρος τους στις κρατήσεις και με αναμενόμενη σύνταξη μικρότερη από το μισό από όσο προ Μνημονίων.
• Οι μισθοί μειώθηκαν τουλάχιστον κατά 25%.
• Προέκυψε τραγική μείωση του προσωπικού λόγω μαζικής συνταξιοδότησης και αναστολής των προσλήψεων για δέκα χρόνια. Σπάνια τηρήθηκε και ο κανόνας «δέκα φεύγουν – ένας προσλαμβάνεται», ο οποίος βελτιώθηκε σε πέντε προς ένα. Στην πρωθυπουργική ομιλία στη ΔΕΘ αναφέρθηκε ότι σήμερα κατορθώθηκε «ισοζύγιο», δηλαδή όσοι φεύγουν τόσοι προσλαμβάνονται. Όμως όσοι εκπλήρωναν τις προϋποθέσεις ήδη συνταξιοδοτήθηκαν μαζικά τα προηγούμενα χρόνια. Σήμερα παραμένουν όσοι δεν μπορούν να φύγουν (άρα φεύγουν ελάχιστοι), το όριο συνταξιοδότησης για τους γιατρούς ανέβηκε προαιρετικά στα 67 χρόνια (άρα μένουν όσο περισσότερο μπορούν λόγω των χαμηλών συντάξεων) και βέβαια δεν πληρώθηκαν οι θέσεις όσων έφυγαν μαζικά τα τελευταία χρόνια.
Είναι αξιοπρόσεχτη η ικανότητα της κυβέρνησης στις αλχημείες στοιχείων και στην εμφάνιση της «μισής αλήθειας».
Επιπλέον όσοι συνταξιοδοτήθηκαν ήταν μόνιμοι δημόσιοι υπάλληλοι ενώ στη θέση τους προσλαμβάνονται συμβασιούχοι με 6μηνες συμβάσεις, οι οποίες δεν ανανεώνονται πέραν των 24 μηνών συνολικά με απόφαση του ελεγκτικού συμβουλίου. Έτσι τον Δεκέμβριο του ’18 αναμένονται απολύσεις 1.500 συμβασιούχων ιατρών και είναι δικαιολογημένος ο πανικός που ήδη επικρατεί στα νοσοκομεία. Ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα που προκύπτει απ’ την εναλλαγή συμβασιούχων στην ίδια θέση είναι η διακοπή στη συνέχεια της δουλειάς του Τμήματος και η μεταβολή του προφίλ κάθε τμήματος. Ο συμβασιούχος αλλάζοντας συνεχώς χώρο εργασίας μέσα σε πολύ άσχημες συνθήκες υλοποιεί τις φωτισμένες επιταγές περί ευελιξίας στον εργάσιμο βίο. Εννοείται ότι λόγω των δεσμεύσεων των μνημονίων, οι οποίες ισχύουν στο ακέραιο μετά την «επάνοδο στην κανονικότητα» μόνιμοι διορισμοί δεν επιτρέπονται.
Ο αποδέκτης των μεταβολών είναι ο ασθενής. Τα νοσοκομεία κυριολεκτικά λειτουργούν από το φιλότιμο έως αυτοθυσία του προσωπικού.
Ποιος επωφελείται; Σε μεγάλη κλίμακα ο Καπιταλισμός μέσω των εργαλείων του (Μνημόνια, Αξιολογήσεις). Σε κλίμακα ορατή σε ασθενείς, ασφαλισμένους και εργαζόμενους στον Τομέα της «Υγείας», επωφελείται ο ιδιωτικός τομέας. Η ενίσχυση είναι α. Πραγματική λόγω των ελλείψεων του δημόσιου τομέα, β. Χειραγωγούμενη για λόγους κερδοσκοπίας (στατιστική του ΣΕΒ αναφέρει κατάχρηση αξονικών τομογραφιών και καισαρικών τομών).
Οι μεγάλες επιχειρήσεις του χώρου αυξάνουν κάθετα τα κέρδη τους, ιδρύουν θυγατρικές επιχειρήσεις σε χώρες του εξωτερικού (Βαλκάνια).
Το «Υγεία» εξαγοράστηκε από τη Μαρφίν και περιλαμβάνει επίσης τα «Μητέρα», «Λητώ». Η επιχείρηση έχει κλινικές στην Κύπρο, Ρουμανία, Αλβανία («Υγεία Τιράνων»). Επίσης αγόρασε το 50% του Ομίλου Safak της Τουρκίας. Ενδεικτικά στον ισολογισμό 2009 (στην κορύφωση της κρίσης) που αναρτήθηκε στο διαδίκτυο αναφέρονται κέρδη 107,5% ή 49,8 εκατομμύρια ευρώ. Το «Ιατρικό Κέντρο» έχει 1.200 κλίνες, 2.800 γιατρούς, 3.000 εργαζόμενους στους άλλους κλάδους. Το «Διαβαλκανικό Ιατρικό Κέντρο» του στη Θεσσαλονίκη, θεωρείται η πιο σύγχρονη νοσηλευτική μονάδα στην Ευρώπη. Έχει ιδρύσει 3 κέντρα στη Ρουμανία (Βουκουρέστι, Πλοέστι). Το 2017 στο συνέδριο για τον ιατρικό τουρισμό στην Κροατία, κέρδισε το βραβείο «Ελλάδα: Αναδυόμενος προορισμός ιατρικού τουρισμού».

Παραθέτομε ενδεικτικές τιμές εξοπλισμού στην ιατρική απεικόνιση: αξονικός τομογράφος (C/T): 300.000 €, αξονικοί τομογράφοι νέων τεχνολογιών: 900.000€, μαγνητικός τομογράφος (MRI) 2 – 3 εκατομμύρια €, ποζιτρονιακή τομογραφία (PET): 1,4 – 1,7 εκ. €, Υβριδικά Συστήματα (Συμβατική και λειτουργική απεικόνιση), που εξασφαλίζουν εντυπωσιακή ακρίβεια στην εικόνα και λειτουργικές – μεταβολικές πληροφορίες άρα πολλαπλασιασμό της δυνατότητας διάγνωσης: PET -C/T: 1,4 -1,9 εκ. €, PET – MRI: 5 – 6 εκ. €.
Διαγνωστικά φάρμακα στην απεικόνιση της Πυρηνικής Ιατρικής:
PET: 700 € / η δόση, θεραπευτικά φάρμακα 2.500 – 10.000 € / δόση (χρειάζονται 4 δόσεις σε τακτά διαστήματα).
Τα ασφαλιστικά ταμεία σύντομα θα αδυνατούν να εγκρίνουν τέτοια ποσά. Η αγορά και ανανέωση τέτοιου εξοπλισμού δεν είναι εφικτή από τα κρατικά νοσοκομεία. Οι ασθενείς οδηγούνται στον ιδιωτικό τομέα. Τα μεγάλα ιδιωτικά κέντρα κάνουν συμβάσεις με τα ταμεία (πακέτα) ή ο ασθενής πληρώνει και διεκδικεί τα χρήματα από το ασφαλιστικό ταμείο του.
Η χρηματοδότηση των κρατικών νοσοκομείων από τον Κρατικό Προϋπολογισμό μειώθηκε το 2018 κατά 363 εκ, €. Προηγήθηκε μείωση κατά 22% το 2016.
Συμπέρασμα: σκληροί ταξικοί φραγμοί στην πρόσβαση στην πρόοδο της επιστήμης παρά την τυπική (και συνταγματική) ισότητα των πολιτών.
Παλιότερα οι ασθενείς ρωτούσαν «Πόσο θα ζήσω;». Τώρα ρωτάνε «Πόσο στοιχίζει;»

ΟΙ ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ
Το κυρίαρχο φαινόμενο είναι η περικοπή δαπανών (Μνημόνια, Μεταμνημόνια, Αξιολογήσεις, κλπ) υπό τον απατηλό τίτλο «Κατάκτηση του ευρωπαϊκού κεκτημένου». Στις περισσότερες χώρες όμως της ΕΕ τα κρατικά νοσοκομεία λειτουργούν με κριτήρια του ιδιωτικού τομέα, δηλαδή μείωση κόστους / αύξηση του κέρδους. Το Υπουργείο καλείται στο πλαίσιο αυτό να υλοποιήσει πολιτική υγείας – περίθαλψης μεταξύ των άλλων. Καλές προθέσεις, που δεν αμφισβητούνται από πρόσωπα σε όλη τη διοικητική κλίμακα, οφείλονται μάλλον σε συγχύσεις και αυταπάτες για την αποτελεσματικότητα μια ρεφορμιστικής διαχείρισης (δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς). Υπάρχουν άνθρωποι έντιμοι, με εμπειρία και επιστημονικές γνώσεις, εργατικοί θα λέγαμε, και ικανοί να βρίσκουν λύσεις στο πλαίσιο του συστήματος (και πάντοτε υπήρξαν στον κρατικό μηχανισμό άνθρωποι που ασκούν τίμια τη δουλειά τους). Το ζήτημα είναι ότι αυτές οι λύσεις δεν είναι πιθανό να έχουν συνέχεια υπό μορφή προγραμμάτων λόγω της επισφαλούς οικονομικής κατάστασης οπότε καταλήγουν σε μπαλώματα με την απαραίτητη κυβερνητική κοροϊδία – φύκια για μεταξωτές κορδέλες, ή ακυρώνονται για διάφορους λόγους.
Η «χρηστή και αποτελεσματική Διοίκηση» καταλήγει στο να μη διοικούν κλέφτες (το αυτονόητο γίνεται στόχος), καθώς και να εφαρμόζεται η υπάρχουσα νομοθεσία ιδίως σε θέματα που δεν απαιτούνται χρήματα, π.χ. δικαιώματα των ασθενών και άλλες ασαφείς έννοιες.
Το Υπουργείο ισχυρίζεται ότι «παλεύει» δύο στόχους: 1. Την αντιμετώπιση φαινομένων εξαθλίωσης κυρίως με τη θέσπιση παροχής περίθαλψης και φαρμάκων (με συμμετοχή) στους ανασφάλιστους και μετανάστες. 2. Την ανακύκλωση δομών και επαγγελματιών υγείας καθώς και διοικητικού προσωπικού για να δημιουργούνται νέες υπηρεσίες, πράγμα που σε μεγάλη κλίμακα προβλέπεται με την ίδρυση του Δικτύου Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας. Ο Υπουργός δηλώνει: «Προσπαθούμε να βάλουμε φρένο στην κατάρρευση του Συστήματος», (το οποίο απειλείται με κατάρρευση λόγω εξυπηρέτησης της μνημονιακής πολιτικής της Κυβέρνησης).
Η διακήρυξη αυτής της πολιτικής φέρεται σαν αντίποδας της ακραίας νεοφιλελεύθερης αντίληψης των κυβερνήσεων ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, η οποία θα κατέληγε σε συνδιαχείρηση του Κρατικού Τομέα Περίθαλψης, υποβαθμισμένου και χρεωμένου, με ιδιώτες (ασφαλιστικές εταιρείες, κ.α). Το σενάριο θα εκχωρούσε κοψοχρονιά σε ιδιωτικούς φορείς τα λεγόμενα «φιλέτα», κερδοφόρα δηλαδή τμήματα των νοσοκομείων, των οποίων τον εξοπλισμό πλήρωσε ο ελληνικός λαός. Για δε την τεχνογνωσία και τις δεξιότητες του προσωπικού, ανυπολόγιστης αξίας, οι νέοι ιδιοκτήτες δεν θα είχαν επιβαρυνθεί ούτε κατά μία δραχμή.
Εννοείται ότι δεν χωράει εφησυχασμός ότι τέτοια σενάρια δεν αποτελούν εναλλακτικές λύσεις, λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη την τύχη πρωτοπόρων και δημιουργικών φορέων του ευρύτερου δημόσιου τομέα, οι οποίοι έκλεισαν, υποβαθμίστηκαν, αχρηστεύτηκαν, καθώς και τα μεγαλεπίβολα σχέδια για συνδιαχείρηση, ιδιωτικοποιήσεις στις ΔΕΚΟ.

ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ (ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΟ ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΥΓΕΙΑΣ)

Η πρώτη εφαρμογή δομών πρωτοβάθμιας περίθαλψης έγινε το 1969 με τον Ν. 68 / 69 του Υπουργού Υγείας της Χούντας Πάτρα, με τον γνωστό θεσμό των αγροτικών ιατρείων. Το 1980 ψηφίστηκε νέος νόμος, Ν. Σπ. Δοξιάδη, τότε υπουργού Υγείας της Ν.Δ. Το ΠΑΣΟΚ ίδρυσε πολλά Κέντρα Υγείας.
Μέχρι σήμερα τα Κέντρα Υγείας διακρίνονται σε αστικά που υπάγονται στα νοσοκομεία και περιφερειακά. Δεν συγκροτούν ενιαίο Δίκτυο. Το κυριότερο πρόβλημα είναι η έλλειψη έως ανυπαρξία προσωπικού. Κτιριακές υποδομές και εξοπλισμός συχνά έχουν αφεθεί στην τύχη τους. Η πρωτοβάθμια περίθαλψη στην πράξη ασκείται από ιδιώτες ιατρούς. Η έλλειψη κονδυλίων με την κρίση οδήγησε στην εμφάνιση «δομών αλληλεγγύης» (κοινωνικά ιατρεία, κοινωνικά φαρμακεία, κλπ).
Ο Νόμος για την Ίδρυση Πρωτοβάθμιου Εθνικού Δικτύου Υγείας φιλοδοξεί να καλύψει το σημαντικό αυτό θέμα, που περισσότερο από κάθε άλλη συνιστώσα του Συστήματος Περίθαλψης έχει να κάνει με την προστασία της υγείας του πληθυσμού και την Πρόληψη. Κομβικό σημείο του νόμου είναι ο θεσμός του οικογενειακού γιατρού κατά το σουηδικό πρότυπο. Είναι κοινά ομολογημένο όμως ότι το σουηδικό κοινωνικό μοντέλο, που επί δεκαετίες πρόβαλε ως παράδεισο η διεθνής σοσιαλδημοκρατία, χρεωκόπησε. Οι αντιλαϊκές αναδιαρθρώσεις ανατρέπουν με ραγδαίους ρυθμούς τα δικαιώματα των εργαζομένων. Η Σουηδία σήμερα είναι πρώτη στις ιδιωτικοποιήσεις στον τομέα Υγεία – Περίθαλψη και η συμμετοχή των εργαζομένων γίνεται συνεχώς μεγαλύτερη.
Ο Νόμος προβλέπεται να εφαρμοστεί σε 50 Δήμους, έχει 42 άρθρα και αναφέρεται επίσης σε μονάδες ιδιωτικού τομέα, σε ιδιωτικές μονάδες ημερήσιας νοσηλείας, σε ιατρεία διακοπής καπνίσματος, σε κινητές μονάδες πρωτοβάθμιας φροντίδας, σε κέντρα ιαματικού τουρισμού – θερμαλισμού και θαλασσοθεραπείας και άλλα σχετικά θέματα. Η περιοχή που καλύπτει το πρώην Κέντρο Υγείας ονομάζεται με τον Νόμο Τομέας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) και καλύπτει και τον τομέα ψυχικής υγείας.
Η ΠΦΥ θα λειτουργεί σε 24ωρη βάση, επτά ημέρες την εβδομάδα και καλύπτει 12 κατηγορίες πρωτοβάθμιας φροντίδας. Στο Δίκτυο εντάσσονται δομές του Κράτους, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, «κοινωνικοί φορείς» όπως ΜΚΟ, κοινωνικά ιατρεία και φαρμακεία και φορείς του ιδιωτικού τομέα.
Ο νόμος έχει δεχθεί αυστηρή κριτική ως προς την αποτελεσματικότητά του, ιδίως στον τομέα της πρόληψης. Η εφαρμογή των μέτρων προχωρεί πολύ αργά λόγω και της μη ανταπόκρισης γιατρών στις προκηρύξεις προσλήψεων. Σαν αιτίες αναφέρονται η μαζική ιατρική μετανάστευση νέων και ειδικευμένων γιατρών – υπολογίζονται σε 20.000 άτομα – , οι χαμηλοί μισθοί και οι συμβάσεις εργασίας.

ΤΟ «ΤΑΞΙΚΟ ΠΡΟΣΗΜΟ». Η ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΤΑΣΗ ΚΑΙ ΜΕΡΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ
Η διεθνής τάση σε Η.Π.Α. και Ε.Ε. είναι να κυριαρχεί σαν κριτήριο για την εφαρμογή μέτρων για την Υγεία και Περίθαλψη η σχέση κόστος / όφελος (cost effectiveness). Δηλαδή το αποτέλεσμα αξίζει τη δαπάνη; Η εφαρμογή της αρχής αυτής στους ασθενείς οδηγεί στην εγκατάλειψη των ανθρώπων που δεν περιμένομε να θεραπευτούν.
Η ανεπάρκεια του συστήματος Περίθαλψης σε ιδιαίτερες, έκτακτες καταστάσεις είναι κραυγαλέα. Στην πυρκαγιά της 23ης Ιουλίου φάνηκαν οι επιπτώσεις του ότι η ανατολική Αττική δεν καλύπτεται από νοσοκομείο. Εμφανίστηκαν σοβαρές ελλείψεις του Κέντρου Υγείας που κάλυψε τους πυρόπληκτους, όπως ελλείψεις πληρωμάτων και ακινητοποιημένα οχήματα του ΕΚΑΒ λόγω μη συντήρησης με αποτέλεσμα οι τραυματίες να περιμένουν επί ώρες.
• Από 6,9% του ΑΕΠ για την Υγεία με την κρίση φθάσαμε στο 5%. Η Ελλάδα βρίσκεται στις κατώτερες θέσεις των χωρών της Ε.Ε.
• Παρατηρήθηκε αύξηση των ιδιωτικών δαπανών για την Υγεία που οι ασθενείς δίνουν από την τσέπη τους από 2,9% σε 3,2%.
• Στα επόμενα 25 χρόνια οι ιδιωτικές δαπάνες υπολογίζεται ότι θα φθάσουν στο 9% του ΑΕΠ.
• Αυξήθηκαν από 4% σε 6% οι κρατήσεις για την Περίθαλψη στις επικουρικές συντάξεις και επιβαρύνθηκαν τα ασφαλιστικά ταμεία. Οι φτωχοί πληρώνουν για τους φτωχότερους.
• Υπάρχει έλλειψη 6.000 γιατρών. 1.464 γιατροί δουλεύουν επί συμβάσει και με μπλοκάκι παροχής υπηρεσιών. Οι γιατροί είναι περισσότεροι από το νοσηλευτικό προσωπικό (στοιχεία ομοσπονδίας ενώσεων νοσοκομειακών γιατρών Ελλάδας).
• Ο Οικογενειακός γιατρός του Νόμου για την ΠΦΥ με βάση το κόστος / όφελος πρέπει να λειτουργήσει σαν γιατρός – «κόφτης» (ή Gatekeeper, πορτιέρης) ώστε οι δαπάνες ανά ασθενή να μην υπερβαίνουν τον προϋπολογισμό.
• Προβλέπεται ανακύκλωση του χρόνου εργασίας ώστε να προκύπτει κέρδος από τη μη πρόσληψη προσωπικού.
• Τα ποσοστά του ΑΕΠ στην ΕΕ και στην Ελλάδα για την Υγεία το 2017 ήταν: ΕΕ: 7,2% του ΑΕΠ, Ελλάδα: 4,7% του ΑΕΠ έναντι του 7,1% που αναλογεί βάσει συγκρίσεων παραμέτρων του ΑΕΠ των χωρών της ΕΕ.
• Τα ποσοστά του ΑΕΠ στην ΕΕ και στην Ελλάδα για την Άμυνα το 2017 ήταν: ΕΕ: 1,3% του ΑΕΠ, Ελλάδα: 2,7% του ΑΕΠ (το υψηλότερο στην ΕΕ).
Τελειώνοντας και κάνοντας το αλγεβρικό άθροισμα το πρόσημο είναι ταξικό όπως δηλώνουν τα κυβερνητικά στελέχη κι ο Υπουργός Οικονομικών, όχι όμως υπέρ των εργαζομένων.
Εξάλλου δεν διευκρίνισε ποτέ «η πρώτη φορά αριστερή κυβέρνηση» υπέρ ποιας τάξης είναι το πρόσημο.

ΠΗΓΕΣ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
• Στοιχεία Υπουργείου Υγείας
• Προϋπολογισμός του Κράτους
• Αρθρογραφία για την Υγεία στις εφημερίδες: ΒΗΜΑ, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, ΑΥΓΗ
• Αρθρογραφία για την Υγεία στο διαδίκτυο, Πάνος Χριστοδούλου: «Για την Πρωτοβάθμια Περίθαλψη»
• Ιστοσελίδες «ΥΓΕΙΑ», «ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ»
• Ιστοσελίδα ΟΕΝΓΕ, ΠΟΕΔΗΝ, ΟΣΝΙΕ
• Νομοσχέδιο «Για το «Πρωτοβάθμιο Εθνικό Δίκτυο Υγείας»
• Νομοσχέδιο «Για την οργάνωση του χρόνου εργασίας των νοσοκομειακών γιατρών»
• Νόμος 2004 «Για τα δικαιώματα των ασθενών»
• Fr. Engels «Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία», εκδ. Μπάυρον, Αθήνα, 1975
• Robert Jay Lifton: The Nazi Doctors, εκδ. Basic Books, Νέα Υόρκη, 1986
• Tony Pinchuck, Richard Clark: «Η ιατρική – όχι μόνο- για ΑΡΧΑΡΙΟΥΣ», εκδ. Επιλογή, Θεσσαλονίκη, 1988
• Jean Bernard : «Η βιοηθική», εκδόσεις Dominos
• Δανάη Παπαδάτου, Φώτιος Αναγνωστόπουλος : «Η Ψυχολογία στο χώρο της Υγείας», Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα,Αθήνα – 1995
• Γράμματα απ’ την Εντατική Μονάδα, Εφημερίδα Λαϊκός Δρόμος, 2009 – 2010
• Νόμος 1397 / περί ΕΣΥ, 1983
• Προκαταρκτική έκθεση Επιτροπής Αλήθειας του Δημοσίου Χρέους, 2015

 

 

Εντατική Μονάδα