γράφει ο Γιώργης-Βύρων Δάβος

Η άγνωστη στη Δύση σύλληψη ενός γνωστού σχολιαστή από τις μυστικές υπηρεσίες επαναφέρει στην επικαιρότητα το ζήτημα της ελευθεροτυπίας

H πρόσφατη σύλληψη από τις ουκρανικές μυστικές υπηρεσίες SBU με την κατηγορία της «εσχάτης προδοσίας» του Γκλεμπ Λιασένκο, γνωστού μπλόγκερ και παρουσιαστή πολιτικής στήλης στο κανάλι Klymenko Time για ένα σχόλιο που δεν άρεσε στη «δημοκρατική» κυβέρνηση της χώρας, ελάχιστα κοινοποιήθηκε στα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Η υπόθεση αυτή, για την οποία ο Λιασένκο κινδυνεύει με ποινή 15ετούς φυλάκισης, επαναφέρει στο προσκήνιο τον ρόλο που καλείται να έχει ο Τύπος στην φιλέρευνη και πραγματικά κριτική εκτίμηση των γεγονότων κι όχι απλά στην αξιολογική (και συχνά στην υποκειμενική) διατίμησή τους.

Η περίπτωση του Λιασένκο είναι ενδεικτική της τόλμης στη γνώμη ενός ανθρώπου, που δίχως να απεμπολεί την εθνική του ταυτότητα επιδιώκει σταθερά να φωτίζει όλες τις πλευρές της αλήθειας, αναζητώντας την αποκατάσταση της αξιακής κλίμακας στην Ουκρανία. Πλείστες όσες φορές στο παρελθόν ο Λιασένκο είχε επικρίνει τις πολιτικές θέσεις του πρώην προέδρου Ποροσένκο και του νυν ηγέτη Ζελένσκι, μιλώντας στα βίντεό του για τη ρατσιστική, νεοφασιστική και ρωσοφοβική παρέκκλιση που έγινε από το 2014 στην Ουκρανία.

Ανάμεσα στις πολλές αναρτήσεις του στο Facebook και στις οποίες στηρίχθηκαν οι ουκρανικές μυστικές υπηρεσίες για να συντάξουν το κατηγορητήριο είναι και αυτή της 2ας Μαρτίου, στην οποία διαβάζει κανείς τα εξής «προδοτικά» σημεία:

«Είναι δυνατόν να δικαιολογηθεί η ένοπλη επίθεση μιας χώρας σε μια άλλη; Προφανώς κι όχι. Ο πόλεμος είναι σκοτάδι και φρίκη. Δεν μπορεί να δικαιολογηθεί, αλλά μπορεί να εξηγηθεί. Κανείς δεν ξεκινά έναν πόλεμο «έτσι». Πρέπει να υπάρχουν στέρεοι και  βαθύτεροι λόγοι για αυτό.

Η ουκρανική κοινωνία δεν ενημερώνεται για τα αίτια του συνεχιζόμενου πολέμου. Η κατάσταση σκιαγραφείται επώδυνα απλά με το εξής: «Ο μανιακός Πούτιν έχει τρελαθεί και αποφάσισε να σκοτώσει εκατομμύρια Ουκρανούς».

Και αυτό είναι όλο. Δεν υπάρχουν άλλοι λόγοι. Αλλά κι εάν υπάρχουν, τότε δεν μπορεί να υπάρξει συμβιβασμός με τον Πούτιν. Τι συμβιβασμούς μπορεί να υπάρχουν με έναν «μανιακό»;

Έτσι, «θα παλέψουμε μέχρι και τον τελευταίο Ουκρανό! Ας κάνουμε τον πιο αιματηρό πόλεμο του 21ου αιώνα! Κι ας χάνουμε δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές!».

Όμως πρέπει να γυρίσουμε αλλού το κεφάλι μας;

«Η Ρωσία δεν πρόκειται να απομακρυνθεί, θα παραμείνει ο μεγαλύτερος γείτονας της Ουκρανίας. Και είναι προς το συμφέρον μας να συμφωνήσουμε μαζί της για ισχυρές εγγυήσεις αμοιβαίας ασφάλειας. Θα μπορούσαμε να το είχαμε κάνει χίλιες φορές τα τελευταία 8 χρόνια. Αλλά δεν το ήθελαν (οι Ουκρανοί πολιτικοί, ΣτΣ.). Τώρα, δεν υπάρχει διέξοδος».

Λόγια νουνεχή και κάθε άλλο από προδοτικά. Ο Γκλεμπ Λιασένκο τόνισε κατά την προσαγωγή του στο δικαστήριο ότι τα λόγια του αποσκοπούσαν στην ειρήνη και την ελπίδα να επιτευχθεί το τέλος του πολέμου, ενώ επικαλέσθηκε την «ελευθερία του λόγου» και της ελευθεροτυπίας. Ο μπλόγκερ έχει τεθεί υπό κράτηση πριν από τη δίκη του (ορισμένα μέσα ενημέρωσης μεταδίδουν πως θα πραγματοποιηθεί εντός 60 ημερών), ενώ η εγγύηση ορίστηκε στα τέσσερα εκατομμύρια εθνικού νομίσματος (περίπου 122.000 ευρώ).

Το κατηγορητήριο των μυστικών υπηρεσιών εναντίον του ξεκινά με το σκεπτικό: «Οι ερευνητές της SBU έχουν συγκεντρώσει μεγάλο όγκο πληροφοριών για τις παράνομες δραστηριότητες του δράστη. Χρησιμοποιώντας τα μέσα ενημέρωσης, ο προδότης υποστήριξε τις εγκληματικές ενέργειες της επιτιθέμενης χώρας. Η γλωσσική εξέταση διαπίστωνε ότι ο ψευδοειδικός υπέσκαπτε εσκεμμένα την κυριαρχία του κράτους μας με τις δηλώσεις και τις εκκλήσεις του. Επίσης, δυσφήμησε τη δημόσια πολιτική και σκόπιμα ισοπέδωσε γεγονότα στην ανατολική Ουκρανία. Έχει καταγραφεί ότι τέτοια προπαγάνδα ενημέρωσης έχει χρησιμοποιηθεί επιτυχώς από τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης για να δικαιολογήσουν τις εγκληματικές ενέργειες της Ρωσικής Ομοσπονδίας ενάντια στην Ουκρανία».

Ωστόσο, ο 33χρονος αυτός «προδότης», που ζει στο Κίεβο, αλλά έχει γεννηθεί στο Ενερχοντάρ στον ποταμό Δνείπερο στη νότια Ουκρανία (κυρίως ρωσόφωνη περιοχή), δεν είναι κάποιος φανατικός αντιφρονών. Τα ουκρανικά μέσα ενημέρωσης τον τοποθετούν πολιτικά στο κεντρώο κόμμα «Πλατφόρμα της Αντιπολίτευσης-Για τη Ζωή», που επί του παρόντος είναι εκτός νόμου μετά την απαγόρευση της 20ης Μαρτίου, που θέτει εκτός λειτουργίας όλα τα (εναπομείναντα) αριστερά κι αντιπολιτευόμενα κόμματα, εκτός των δεξιών κι ακροδεξιών παρατάξεων. Ωστόσο, οι αρχές επιμένουν πως ο προδότης μπλόγκερ «δικαιολογεί τη ρωσική επιθετικότητα και παρωθεί την Ουκρανία να συνθηκολόγησε».

Σε περσινό βίντεό του στο YouTube ο  Λιασένκο είχε αναφερθεί ανοικτά στην ποινή φυλάκισης που επιβλήθηκε από το Δικαστήριο του Λβιβ εναντίον ενός άνδρα που φορούσε ένα πουκάμισο με τις λέξεις CCCP (ΕΣΣΔ). Βέβαια, οι συλλήψεις πολιτικών αντιφρονούντων στην Ουκρανία είναι μια διαρκής και τραγική πραγματικότητα εδώ και οκτώ χρόνια, ενώ και οι δολοφονίες που πραγματοποιούνται από νεοναζί και εθνικιστικές πολιτοφυλακές, που λειτουργούν με απόλυτη ατιμωρησία και θεσμική κάλυψη, ουδέποτε καλύπτονται από τα δυτικά μέσα ενημέρωσης.

Στην τωρινή κατάσταση, με τον πόλεμο να έχει φανατίσει ακόμη περισσότερο τους ριζοσπαστικούς κύκλους και την αντιρωσική κυρίαρχη τάξη, η κατάσταση έχει επιδεινωθεί. Η SBU επιδίδεται διαρκώς σε συλλήψεις χωρίς προφανείς λόγους και με συνοπτικές διαδικασίες, αποδίδοντας την κατηγορία της «εσχάτης προδοσίας» σε όποιον ακόμη και δειλά ασκήσει μία κριτική απέναντι στις κυβερνητικές επιλογές. Υπενθυμίζεται πως στις 7 Μαρτίου, τα αδέλφια Μιχαήλ και Αλεξάντερ Κονόνοβιτς, μέλη της Κομμουνιστικής Νεολαίας της Ουκρανίας (ο πρώτος είναι και γραμματέας της), συνελήφθησαν με την κατηγορία ότι είναι «Ρώσοι και Λευκορώσοι κατάσκοποι». Και φυσικά κομμουνιστές. Βάσει του στρατιωτικού νόμου, τα αδέλφια Κονόνοβιτς κινδυνεύουν με θανατική ποινή.

Αλλά το φιλοπολεμικό «κυνήγι μαγισσών» έχει επιπτώσεις και στις ίδιες τις ουκρανικές κυβερνητικές δυνάμεις. Την 1η Απριλίου, δύο στρατηγοί απομακρύνθηκαν ξανά με την κατηγορία της προδοσίας. Μάλιστα την είδηση έδωσε κι ο ίδιος ο πρόεδρος Ζελένσκι σχολιάζοντας: «Σήμερα ελήφθη μια άλλη απόφαση σχετικά με τους αντι-ήρωες. Τώρα δεν έχω χρόνο να ασχοληθώ με όλους αυτούς τους προδότες, αλλά σταδιακά θα τιμωρηθούν».

Ιδιαίτερα πιο κραυγαλέα για την αντιρωσική υστερία και τον φιλοπόλεμο παροξυσμό, που με την παραμικρή αφορμή εφευρίσκει προδότες, είναι η περίπτωση του τραπεζίτη Ντένις Κιρέεφ. Αυτός ήταν ένας από τους Ουκρανούς διαπραγματευτές στην πρώτη διαπραγματευτική συνάντηση με τη Ρωσία στις 28 Φεβρουαρίου. Ο Κιρέεφ δολοφονήθηκε εν ψυχρώ από την υπηρεσία SBU με έναν πυροβολισμό στο κεφάλι στην είσοδο του δικαστηρίου στο Πετσέρσκ, σε μια πραγματική εκτέλεση. Οι αρχές και τα μέσα ενημέρωσης της Ουκρανίας αρχικά δικαιολόγησαν την αναγκαιότητα της εκτέλεσής του τονίζοντας ύποπτος για προδοσία. Η ενοχή του προέκυψε από υποκλοπές συνομιλιών, βάσει των οποίων τεκμαίρετο πως ο κατηγορούμενος παρείχε πληροφορίες στον Ρώσο εχθρό. Μετά την αρχική σύγχυση στα μέσα ενημέρωσης, ένα tweet από την ίδια την  ουκρανική υπηρεσία πληροφοριών ανέτρεψε την υπόθεση, αποκαλώντας τον μάλιστα «ήρωα κατάσκοπο»,  ο οποίος έπεσε ένδοξα μαζί με άλλους δύο πράκτορες. Από ποιους «έπεσε» και γιατί αρχικά orbi et urbi διαδόθηκε πως ο Κιρέεφ διέρρευσε πληροφορίες στους Ρώσους, ακόμη δεν έχει διευκρινισθεί.

Βέβαια, η άτεγκτη καταστολή της όποιας διαφωνίας και νόμιμης κριτικής για τον πόλεμο, ανεξάρτητα απ’ όπου εξαπολύεται κι άσχετα εάν δεν έχει προθέσεις «ίσων αποστάσεων» εξαπλώνεται και στην υπόλοιπη, ιδίως την Ανατολική Ευρώπη. Σε ένα δελτίο τύπου στις 26 Φεβρουαρίου, ο Ανώτατος Εισαγγελέας της Τσεχικής Δημοκρατίας Ικγόρ Στριτς κηρύττει τον πόλεμο στη «ρωσική προπαγάνδα» και τους ακολούθους της: «η Ανώτατη Εισαγγελία θεωρεί απαραίτητο να ενημερώσει τους πολίτες ότι η τρέχουσα κατάσταση που συνδέεται με την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στην ελευθερία έκφρασής τους. Εάν κάποιος εγκρίνει, αποδέχεται ή υποστηρίζει δημοσίως τις ρωσικές επιθέσεις στην Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένων των διαδηλώσεων, του Διαδικτύου ή των κοινωνικών δικτύων, θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ποινικές διώξεις υπό ορισμένες προϋποθέσεις». Η ποινή  προβλέπει φυλάκιση τριών ετών. Σύμφωνα με αναφορές του Radio Prague International, η αστυνομία άσκησε έλεγχο σε όλες τις διαδικτυακές επικοινωνίες προκειμένου να εντοπίσει «δολερές» απόψεις. Την επόμενη μέρα, 27 Φεβρουαρίου, η πρεσβεία της Ουκρανίας στην Τσεχική Δημοκρατία ανακοίνωνε τις πρώτες δύο συλλήψεις.

Στη Σλοβακία επίσης ανακοινώθηκαν μέτρα κατά της ρωσικής «παραπληροφόρησης» και ο τηλεοπτικός σταθμός RTV-Spravy αναμετέδωσε το ανακοινωθέν της αστυνομίας που προανήγγειλε ότι «όποιος σε κατάσταση κρίσης προσπαθεί να εμποδίσει την ειρήνη με οποιονδήποτε τρόπο, προωθεί τον πόλεμο ή υποστηρίζει την πολεμική προπαγάνδα, θα τιμωρηθεί με ποινή φυλάκισης από 10 έως 25 χρόνια, ή ισόβια κάθειρξη», αναφερόμενος στο άρθρο 417 του Ποινικού Κώδικα.

Στη Λετονία, οι αρχές ζήτησαν τη βοήθεια των πολιτών για να αναφέρουν στις αρχές τυχόν σχόλια και σκέψεις που διατυπώνονται ανοικτά από πολίτες και  θα μπορούσε το περιεχόμενό τους να δικαιολογεί τη στρατιωτική επέμβαση της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Στη χώρα όπου ζουν πολλοί Ρωσόφωνοι, χωρίς πολιτικά κι άλλα δικαιώματα και βρίσκονται σε ένα νομικό και συνταγματικό κενό, ήδη έχουν προγραφεί 24 Ρωσόφωνοι πολίτες για «προπαγάνδα».

πηγή: kosmodromio.gr