Επιμέλεια : Αλέκος Χατζηκώστας

Ξεχωριστή θέση στην ιστορία του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, κατέχει η Μάχη της Νάουσας. Η μάχη της Νάουσας  συμπίπτει με την εποχή της μεγαλύτερης ανάπτυξης του ΔΣΕ.  Για την ιστορία σημειώνουμε ότι την επιχείρηση πραγματοποίησε η 10η Μεραρχία του ΔΣΕ με Διοικητή τον Υποστράτηγο Νίκο Θεοχαρόπουλο (Σκοτίδα) και Πολιτικό Επίτροπο τον Νίκο Μπελογιάννη αποτελούμενη από τις 18η, 14η και η 103η Ταξιαρχίες, συνολικής δύναμης 2.438 μαχητών και μαχητριών.

Παρουσιάζουμε Δελτία Ειδήσεων από τον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Ελεύθερης Ελλάδας (του ΔΣΕ) (ψηφιακό αρχείο ΑΣΚΙ)
ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ 1ο (Προετοιμασία-επίθεση)
“5/2/1949 Αρ. Δ. 1718

Μέσα στην πυκνή ομίχλη μόλις ξεχώρισαν οι φωτιές που είχαν ανάψει οι μαχητές μας. Είναι εδώ η 18η ταξιαρχία και παρακάτω η 103η και η 14η ταξιαρχία. Κάθε διμοιρία είχε τη φωτιά της. Δύο μαχήτριες από τις λεβέντισες που θάμπαιναν σε λίγο στη Νάουσα φρόντιζαν την κάθε φωτιά. Μακρυά στο βάθος ξεχώριζε η φωτισμένη πόλη. Οι μαχητές ζεσταίνονται γύρω στη φωτιά μα η ματιά τους δεν λέει να ξεκολήσει από τα μικρά φωτάια της πόλης. Αυτή τη νύχτα σίγουρα θα την πάρουμε τη Νάουσα. Τότε να δεις χαρές και πανηγύρια. Κατακαϋμένε βασανισμένε λαέ, ακούγεται από δεκάδες στόματα. Η χαρά της προσμονής ξεκουράζει τα παγωμένα πόδια δίνει κουράγιο στα κουρασμένα σώματα. Εδώ την ώρα της ανάπαυσης το λόγο έχουν οι μαχήτριες. Κανείς δεν  πρέπει να πάθει κρυοπαγήματα, έχει πει η διοίκηση. Και τα κορίτσια, οι μάνες της διμοιρίας φροντίζουν τις φωτιές, στεγνώνουν τις κάλτσες των παιδιών, κόβουν σε λουρίδες πουκάμισα για να τυλίξουν τα ξεπαγιασμένα πόδια τους οι μαχητές. Τόχουν βάλει άμιλλα ποια θάχει τους λιγότερους κρυαπαγημένους. Θες οι φωτιές, θες η λαχτάρα πότε θα μπούμε στη Νάουσσα, θες η ξεκούραση, όλα μαζί βοήθησαν ώστε κανένας μαχητής και καμία μαχήτρια να μη μείνει το βράδυ έξω από τη φάλαγγα που θα κατηφόριζε. Με τη σκοτεινιά ανάλαφρα περπατώντας με αποστάσεις, δίχως ψίθυρο φτάσανε έξω από την πόλη. Το σύνθημα δόθηκε και οι μαχητές μας με λαχτάρα ρίχτηκαν στην οχυρωμένη Νάουσα. Επρεπε να τη λευτερώσουν. Τόσον καιρό ο λαός τους καρτερά. Το οχειρό, ο Αη Λιας, ο Λαναράς, τα πολυβολεία, τα οχυρωμένα σπίτια σωριάζονται κάτω από τη θέληση, την απόφαση των μαχητών μας. Εδώ πολέμησαν η Στεργιανή και η Θεοδώρα από τοι 426 τάγμα της 18ης ταξιαρχίας που προτάθηκαν και για ηθική αμοιβή. Η Ελένη, η Αρετή και η Δήμητρα που κράτησαν τρία μερόνυχτα ένα ύψωμα έξω από τη Νάουσσα. Η ηρωϊδα Ευανθία Ανδρέου που πολέμησε υποδειγματικά στο ύψωμα Δαλαμάρι της Νάουσσας. Η Νάουσσα λευτερώθηκε. Τρεις μέρες και τρεις νύχτες τα παλληκάρια μας της 18ης και 103ης και της 14ης έκατσαν μέσα στην πόλη. Με αγάπη τους δέχτηκε ο λαός. Ετρεχαν οι γυναίκες στους δρόμους και μοίραζαν σούπα στους μαχητές μας. Κορίτσια, αγόρια μεγάλες γυναίκες προσφέρονταν για οδηγοί, για να δείξουν που υπάρχουν πολυβολεία, που υπάρχουν κρύφτες. Μαθητές του Γυμνασίου και μικρές εργάτριες ενθουσιάζονταν και ζητούσαν όπλα να πολεμήσουν. Δεκάδες κορίτσια και αγόρια παρουσιάζονταν εθελοντικά στις διοικήσεις μας και ζητούσαν να καταταχτούν στο Δ.Σ. Τέτοιο λαό σαν το λαό της Νάουσας πουθενά δεν εία, είπε με ενθουσιασμό ο μαχητής της 18ης ταξιαρχίας Καραγκιοζούδης Μήτσος. Ποτέ ίσαμε να πεθάνω δεν θα ξεχάσω την αγάπη αυτού του λαού. Τις γυναίκες ποιυ μας τραβούσαν από τα μανίκια για να μας πάνε στα σπίτια τους να μας φιλέψουν. Τα αδάκριτα μάτια τους τα λαμπερά τους πρόσωπα σαν μας έδωσαν τα καλύτερα παιδιά τους. Τις ευχές τους. Στο καλό παδιά μας, στο καλό. Γρήγορα να ξενάρθετε και τότε ποτέ πια να μη φύγετε. Η Νάουσσα είναι με τους αντάρτες. Η Νάουσσα είναι δική μας”

ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ 2
“72/1949 Αρ. Δ. 1732:

Οι αιχμάλωτοι της Νάουσσας κάνουν την πρώτη δημοκρατική τους συνέλευση. Ανταπόκριση του πρώην φαντάρου Δημοσθένη Οικονόμου.

1 Του Φλεβάρη. Σ’ ένα χωριό της Ελεύθερης Ελλάδας οι αιχμάλωτοι της Νάουσσας κάνουν την πρώτη δημοκρατική του συνέλευση. Ολοι μας συγεκντρωνόμαστε με τις καρδιές μας γιομάτες θέληση να ξεριζώσουμε κάθε τι που απόμεινε μέσα μας από τη μοναρχοφασιστική μούχλα και να γίνουμε και μεις άξιοι μαχητές του Δ.Σ.Ε. Μόνο εδώ μπορούμε να λέμε ελεύθερα τη γνώμη μας, να συζητάμε και να λύνουμε τα προβλήματα μας, μας λέει ο γραμματέας της επιτροπής μας αιχμάλωτος ανθυπολοχαγός Αστρεινίδης Ζαφείρης κι όλοι μας νοιώθουμε τη σημασία αυτών των λόγων. Μίλησαν πολλοί πρώην φαντάροι και εθνοφρουρίτες κι’ είπανε τη γνώμη τους για την καλυτέρεψη της ζωής μας. “Εδώ δίνεται μοναδική ευκαιρία λέει ο εθνοφρουρίτης Αηδονίδης να βγάλουμε όλες μας τις αδυναμίες. Και ο Χατζάκος συμπληρώνει: Εδώ πρέπει να αποκτήσουμε τη συνειδητή πειθαρχία. Εκεί είχαμε τη πειθαρχία του βούρδουλα. Θέλει μεγάλη προσπάθεια μα πρέπει ν’ ακολουθήσουμε τα βήματα των μαχητών του Δ.Σ που είναι σαν και μας αγροτόπαιδα κι ‘ εργατόπαιδα και να τους φτάσουμε. Και μπορούμε να γίνουμε γιατί τα συμφέροντα μας είναι ίδια. Πολλοί ζήτησαν να πάρουν όπλο και να πολεμήσουν δίπλα στο Δ.Σ για το γρηγορότερο ξεσκλάβωμα της πατρίδας μας. Οταν φύγαμε στα πρόσωπα μας ζωγραφιζότανε η χαρά γιατί μέσα μας είχε στερεωθεί η απόφαση να κάνουμε ότι μπορούμε για να γίνουμε τέτοιοι που μας θέλει ο Δ.Σ γιατί μας φλόγιζε τη ψυχή η πίστη στη νίκη της δημοκρατίας, στη νίκη του λαού”

ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ 3
“  7/2 Αρ. Δ. 1732 Στιγμιότυπα από τη ζωή των αιχμαλώτων.

Οι Ναουσαίοι αιχμάλωτοι χορεύουν. Ξέχασαν και την κούραση της πορείας και τις τόσες ταλαιπωρίες που υπέφεραν. Ξαναζωντανεμένοι τώρα απ’ τον αέρα της λευτεριάς που αναπνέουν κι’ ενθουσιασμένοι από τον καινούργιο κόσμο που είδανε να χτίζεται εδώ πάνω, τραγουδάνε τα τραγούδια της λευτεριάς και πιασμένοι χέρι-χέρι με τους μαχητές του Δ.Σ και το λαό του χωριού χορεύουν. Μπροστά ο αντισυνταγματάρχης Κοντάσης και πίσω οι άλλοι αξιωματικοί και φαντάροι, όλοι μαζί τραγουδούν το τραγούδι της συναδέλφωσης. Σε πολλούς η συγκίνηση είναι ολοφάνερη και ο αιχμάλωτος αξιωματικός Κωνσταντινίδης λέει μία στιγμή. Σε δέκα μέρες όλος αυτός ο κόσμος θάχει ξακαναβαφτιστεί. Ενας φαντάρος παραπέρα συμπλήρωσε: Αν ήξεραν ακριβώς όλοι οι φαντάροι και εθνοφρουρίτες τι γίνεται εδώ πάνω θάχαν πετάξει από καιρό τα όπλα και θάρχονταν στην ελεύθερη Ελλάδα. Μα θάρθουν. Θάρθουν γιατί η αλήθεια έχει μεγάλα φτερά και θα φτάσει οπωσδήποτε στ’ αυτιά τους, γιατί η αλήθεια νικάει πάντα το ψέμμα και την απάτη”