Στις ειδήσεις των τελευταίων εβδομάδων καταχωρήθηκε -αν και όχι με το εύρος που αντιστοιχεί στην σημασία του – το γεγονός της διάρρηξης των σχέσεων του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης με το Πατριαρχείο της Μόσχας.

Πολλοί το περιέγραψαν σαν “ρήξη” και ορισμένοι σαν “σχίσμα” της Ορθόδοξης Εκκλησίας, θέλοντας να δείξουν την έντασή του και τη βαρύτητα των συνεπειών του.

Το ρήγμα στις σχέσεις των δύο Πατριαρχείων προκλήθηκε μετά την απόφαση του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης να αναγνωρίσει ως αυτοκέφαλη εκκλησία (ως διοικητικά αυτόνομη εκκλησία που υπάγεται στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης) την “Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία-Πατριαρχείο Κιέβου”, ενώ στην Ουκρανία υπάρχει η “Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία” υπό την πνευματική δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Μόσχας, το οποίο θεωρεί την πρώτη ως σχισματική. Η απόφαση “αίρει την ισχύ” τής Οικουμενικής Συνοδικής απόφασης του …1686(!) που παραχωρούσε στον πατριάρχη Μόσχας το δικαίωμα “να χειροτονεί τον εκάστοτε Μητροπολίτη Κιέβου” και στην πράξη αποκαθιστά τη σχισματική Ουκρανική Εκκλησία εντάσσοντάς την στη δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Το τι θα επέφερε μια τέτοια απόφαση το προανήγγειλε η ίδια με το τελευταίο σημείο της που κάνει “έκκληση προς όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές να αποφεύγουν τις καταλήψεις ναών, μονών και άλλων περιουσιακών στοιχείων,αλλά και τις πράξεις βίας και εκδικητικότητας και να επικρατήσει ειρήνη”!

Η παραπάνω εξέλιξη αποτελεί κλιμάκωσή της αντιπαράθεσης Φαναρίου-Μόσχας που κρατά χρόνια και μια σχετικά πρόσφατη έντονη εκδήλωσή της υπήρξε η άρνηση του πατριάρχη Κύριλλου της Μόσχας να συμμετάσχει στη διορθόδοξο Σύνοδο που οργάνωσε ο πατριάρχης Βαρθολομαίος της Κωνσταντινούπολης στην Κρήτη, το 2016. Στη βάση αυτής της αντιπαράθεσης βρίσκεται αναμφίβολα, ανεξάρτητα με το ποιες θεολογικές ερμηνείες και διαφωνίες επικαλύπτεται, ο θρησκευτικός ανταγωνισμός των δύο “μεγάλων κέντρων της Ορθόδοξης Εκκλησίας” για την ηγεμονία και την άσκηση επιρροής στο παγκόσμιο ορθόδοξο πλήρωμα. Ωστόσο, δίπλα σ’ αυτό τον παράγοντα υπάρχει ένας ακόμα πολύ σημαντικός. Εκείνος που συνδέεται με τις γεωπολιτικές επιδιώξεις κρατών και, πρώτα απ’ όλα, των μεγάλων παγκόσμιων δυνάμεων.

Οι εκκλησιαστικοί μηχανισμοί πάντα αποτέλεσαν και κανάλι διοχέτευσης γεωπολιτικής επιρροής και η κορυφή της εκκλησιαστικής ιεραρχίας τους ενεργοποιείται και χρησιμοποιείται για την προώθηση πολιτικών σχεδίων. Αυτό, όσο και αν επιχειρείται να κρυφτεί κάτω από ένα θρησκευτικό και θεολογικό μανδύα, ιστορικά είναι αποδεδειγμένο. Ενώ έγινε ολοφάνερο και στην τωρινή ρήξη των δύο Πατριαρχείων, που γίνεται για μια εκκλησία που βρίσκεται σε μια χώρα, στην Ουκρανία, που αποτελεί εστία ισχυρής αντιπαράθεσης των ΗΠΑ, της ΕΕ και της Ρωσίας. Αυτό εξηγεί καλύτερα και το γιατί αυτή η εκκλησιαστική ρήξη έχει προσλάβει και παροξυσμικά χαρακτηριστικά σύγκρουσης.

Ας υπενθυμίσουμε, κατ’ αρχήν, ότι από το 1990, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και με την επιχείρηση που ξεκίνησε τότε ο δυτικός ιμπεριαλισμός να τη διαμελίσει αποσπώντας δημοκρατίες της, τέθηκε στην Ουκρανία ζήτημα ανεξαρτησίας της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας από το Πατριαρχείο Μόσχας. Το 1991, με απόφασή της η Σύνοδος της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας διεκδίκησε το αυτοκέφαλο, αλλά αντέδρασε το Πατριαρχείο Μόσχας και επήλθε ρήξη με τον Μητροπολίτη Κιέβου Φιλάρετο, που δημιούργησε, στη συνέχεια, τη σχισματική “Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία-Πατριαρχείο Κίεβου”-αυτήν που αφόρισε το Πατριαρχείο Μόσχας – και τώρα αποκαθιστά ως “κανονική” και όχι σχισματική, την αναγνωρίζει και τη θέτει υπό την ηγεσία του το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης.

Υπάρχει λοιπόν σοβαρό πολιτικό υπόβαθρο στην υπόθεση της ίδρυσης της σχισματικής Ουκρανικής Εκκλησίας και κατ’ επέκταση στην τωρινή απόφαση αποκατάστασής της από τον Βαρθολομαίο. Που έχει πολιτικό προηγούμενο (π.χ. ανεξαρτητοποίηση της εκκλησίας της Εσθονίας από το πατριαρχείο της Μόσχας μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης) αλλά και πολιτική επίδραση στα σημερινά τεκταινόμενα και σχεδιαζόμενα (π.χ. υπόθεση της εκκλησίας των Σκοπίων που αποσχίστηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία της Σερβίας και έχει εμπλακεί και στο ζήτημα του Μακεδονικού).

Γι’ αυτόν το λόγο υπήρξε άμεση αντίδραση και παρέμβαση των ΗΠΑ για την απόφαση του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, οι οποίες σε μια έντονα πολιτική ανακοίνωση του Στέητ Ντηπάρτμεντ που στηρίζει την απόφαση του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης, δήλωσαν πως «Οι ΗΠΑ σέβονται την ικανότητα των Ορθόδοξων θρησκευτικών ηγετών της Ουκρανίας και των πιστών να επιδιώξουν την αυτοκέφαλη λειτουργία σύμφωνα με τις πεποιθήσεις τους. Σεβόμαστε τον Οικουμενικό Πατριάρχη, ως φωνή της θρησκευτικής ανοχής και του διαθρησκειακού διαλόγου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίζουν να παρέχουν τη σθεναρή στήριξή τους στην Ουκρανία και την εδαφική της ακεραιότητα απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα στην ανατολική Ουκρανία και στη ρωσική κατοχή της Κριμαίας. Υποστηρίζουμε επίσης την Ουκρανία, καθώς χαράζει τη δική της πορεία και λαμβάνει τις δικές της αποφάσεις και συνεργασίες, χωρίς εξωτερικές παρεμβάσεις».

Από την άλλη πλευρά ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, σε συνέντευξη που παραχώρησε στη Le Figaro, το Paris Match και το γαλλικό Russia Today, έκανε το σχόλιο πως όταν ο “ ειδικός απεσταλμένος του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ χαιρετίζει ανοικτά την απόφαση του Βαρθολομαίου μπορούμε να δούμε ποια είναι η άκρη της ουράς του διαβόλου», δηλώνοντας με αυτό τον τρόπο πως ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος πήρε την απόφαση για την Ουκρανική Εκκλησία με την υποστήριξη της Ουάσινγκτον και προσθέτοντας πως «εμάς κατηγορούν για παρεμβάσεις ενώ δεν μπορούν να παρουσιάσουν ούτε ένα αποδεικτικό στοιχείο. Αυτοί είναι όμως που παρεμβαίνουν στις εσωτερικές υποθέσεις».

Πιο αποκαλυπτικά ήταν τα λόγια με τα οποία υποδέχθηκε ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Π. Ποροσένκο, την αποφαση του Βαρθολομαίου: «Ο Κύριος είδε τον αγώνα του ουκρανικού λαού για την ανεξαρτησία του, και εισάκουσε τις προσευχές μας..Οι αποφάσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου διαλύουν οριστικά τις αυτοκρατορικές ψευδαισθήσεις και σοβινιστικές φαντασίες της Μόσχας, σχετικά με την Ουκρανία ως κανονικό έδαφος της Ρωσικής Εκκλησίας… Η αυτοκρατορία χάνει έναν από τους τελευταίους μοχλούς επιρροής στην πρώην αποικία της. Αυτή είναι η πτώση της Τρίτης Ρώμης, ως το πιο αρχαίο εννοιολογικό αίτημα της Μόσχας για παγκόσμια κυριαρχία… Θέλω να ευχαριστήσω τον Πατριάρχη Φιλάρετο και όλους τους Ιεράρχες του Πατριαρχείου Κιέβου … Όλοι μαζί ευχαριστούμε τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο για τη φροντίδα του, προς στην Ουκρανία,…Αυτή είναι μια μεγάλη νίκη του Ουκρανικού λαού που αγαπά το Θεό κατά των δαιμόνων της Μόσχας,μια νίκη του καλού έναντι του κακού, του φωτός κατά του σκοταδιού…”

Όλα τα προαναφερόμενα δείχνουν, με τον πιο εμφαντικό τρόπο, πως η θρησκευτική σύγκρουση Φαναρίου – Μόσχας εξυφάνθηκε μέσα στο πλαίσιο που καθορίζουν οι γεωστρατηγικές και πολιτικές επιδιώξεις των δυτικών ιμπεριαλιστών στην Ουκρανία. Πως συνδέεται άμεσα με τον εντεινόμενο ανταγωνισμό του αμερικάνικου με τον ρώσικο ιμπεριαλισμό και πως είναι προϊόν μιας απόφασης που αποκαλύπτει τον Βαρθολομαίο και το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης σε ρόλο ενεργούμενων για τα δυτικά ιμπεριαλιστικά σχέδια.

Γίνεται φανερό πως καμιά σφαίρα της κοινωνικής ζωής δεν μένει έξω από τη δίνη των οξυνόμενων διεθνών πολιτικών, οικονομικών και στρατιωτικών ανταγωνισμών. Η διείσδυση και η επίδρασή τους και στην εκκλησιαστική και θρησκευτική σφαίρα ξεσκεπάζει όψεις της που κρύβονται κάτω από θεολογικά πέπλα και υποχρεώνει σε πολιτικές τοποθετήσεις, ξεσηκώνοντας αναταραχή, διχασμούς και νέες αντιπαραθέσεις σαν κι αυτές που φέρνει, τώρα, ο εξαναγκασμός των ορθόδοξων εκκλησιών και των πιστών τους να πάρουν θέση με την πλευρά ποιου Πατριαρχείου θα ταχθούν…