Από την λήξη του Β Παγκ. Πολέμου και μετά, οι δύο υπερδυνάμεις, ΗΠΑ και Ρωσία (τότε Σοβιετική Ένωση) έκαναν πυρηνικές δοκιμές σε διάφορα πεδία ανά τον κόσμο.
Η ρίψη ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι αποτελεί ένα από τα τραγικότερα γεγονότα του 20ού αιώνα. Ο βομβαρδισμός της Χιροσίμα από τις ΗΠΑ έγινε στις 6 Αυγούστου 1945 και ήταν η πρώτη πολεμική πυρηνική επίθεση της ιστορίας. Λίγες μέρες αργότερα, στις 9 Αυγούστου 1945, οι αμερικανικές δυνάμεις έριξαν στο Ναγκασάκι τη δεύτερη βόμβα.Πού όμως γίνονταν οι πυρηνικές δοκιμές;

Η πρώτη πραγματοποιήθηκε στις 16 Ιουλίου του 1945 στο Νέο Μεξικό, τρεις εβδομάδες προτού χρησιμοποιηθούν οι πρώτες και τελευταίες μέχρι σήμερα πυρηνικές βόμβες εναντίον ανθρώπων και μάλιστα αμάχων.Όπως παρουσιάζει το Sputnik, αυτά είναι τα πεδία δοκιμών των δύο υπερδυνάμεων που διέθεταν οπλοστάσια πυρηνικών όπλων, τις ισχυρότερες δοκιμές και τις τρομακτικές τους συνέπειες.

Νόβαγια Ζεμλιά

Στα μέσα της δεκαετίας του 1950, η Σοβιετική Ένωση αναζητούσε επειγόντως να βρει ένα μέρος όπου θα μπορούσε να δοκιμάσει τα πυρηνικά όπλα, όχι μόνο στον αέρα, αλλά και κάτω από το έδαφος και στη θάλασσα. Οι ΗΠΑ είχαν ήδη προηγηθεί αρκετά χρόνια και διεξήγαγαν πυρηνικές δοκιμές στα νησιά Μπικίνι και στο νησάκι Ενιβέτοκ στον Ειρηνικό Ωκεανό.

Το πεδίο θα έπρεπε να βρίσκεται όσο το δυνατόν πιο μακριά από μεγάλους οικισμούς, οδικά και σιδηροδρομικά δίκτυα. Η Νόβαγια Ζεμλιά (Νέα Γη), ένα αρχιπέλαγος στον Αρκτικό Ωκεανό στον Βορρά της Ρωσίας, είχε αυτές τις προδιαγραφές. Πριν από 65 χρόνια, στις 31 Ιουλίου 1954, στο Συμβούλιο των Υπουργών της ΕΣΣΔ εγκρίθηκε η δημιουργία πυρηνικού πεδίου δοκιμών στη Νόβαγια Ζεμλιά. Η περιοχή είχε περίπου 400 κατοίκους, τους οποίους τους μετέφεραν στην περιοχή του Αρχάγγελσκ.

Το καλοκαίρι του 1954 ξεκίνησαν οι εργασίες για την κατασκευή του «Ομπιέκτ-700», μια εγκατάσταση με έκταση άνω των 90.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Κτίρια, εργαστήρια και αεροπορική βάση μαχητικών αεροσκαφών ήταν έτοιμα σε έναν χρόνο.

Το φθινόπωρο του 1955 πραγματοποιήθηκε στη Νόβαγια Ζεμλιά η πρώτη πυρηνική υποβρύχια έκρηξη στην ΕΣΣΔ. Μια τορπίλη με μία πυρηνική κεφαλή RDS-9 ισχύος 3,5 κιλοτόνων εκτοξεύθηκε από ένα υποβρύχιο και ανατινάχτηκε σε βάθος 12 μέτρων στον Κόλπο Τσέρναια Γκουμπά. Η πρώτη δοκιμή διεξήχθη από το Πολεμικό Ναυτικό της Σοβιετικής Ένωσης. Οι στόχοι ήταν μερικά αντιτορπιλικά, ναρκαλιευτικά και υποβρύχια. Το νέο πεδίο δοκιμών παρείχε στους ειδικούς πληροφόρηση σχετικά με τις επιπτώσεις μιας πυρηνικής έκρηξης σε όλα τα είδη στρατιωτικού εξοπλισμού.

Στις 30 Οκτωβρίου του 1961, στη Νόβαγια Ζεμλιά, έγινε η μεγαλύτερη έκρηξη βόμβας υδρογόνου στον πλανήτη AN602, η οποία είναι γνωστή στον κόσμο ως «μητέρα του Κοσμά» ή «βόμβα Τσαρ». Η ισχύς της άγγιζε περίπου τους 58 μεγατόνους, που σημαίνει ότι ήταν χιλιάδες φορές ισχυρότερη από τις πυρηνικές βόμβες που έπληξαν τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Η βόμβα ζύγιζε 27 τόνους, το μήκος της ήταν 8 μέτρα και η διάμετρός της 2,1 μέτρα. Το βομβαρδιστικό αεροπλάνο Tu-95 που τη μετέφερε τροποποιήθηκε κατάλληλα, ώστε να μπορέσει να τη μεταφέρει. Η λάμψη της έκρηξης ήταν ορατή σε απόσταση χιλιάδων χιλιομέτρων. Το ωστικό κύμα κύκλωσε τρεις φορές τον πλανήτη και αναφέρθηκε, ότι τζάμια έσπασαν… στη Φινλανδία, σε απόσταση 900 χιλιομέτρων. Οι επικοινωνίες στην περιοχή είχαν μπλοκάρει εντελώς για περίπου μία ώρα. Το «μανιτάρι» έφτασε σε ύψος 64 χιλιόμετρων, ήταν δηλαδή επτά φορές ψηλότερο από το Έβερεστ.

Συνολικά στη Νόβαγια Ζεμλιά διεξήχθησαν 132 πυρηνικές δοκιμές, από τις οποίες οι 87 ήταν επιφανειακές, τρεις υποβρύχιες και 42 υπόγειες. Η τελευταία δοκιμή πραγματοποιήθηκε το 1990. Σύμφωνα με τη Συνθήκη για την Πλήρη Απαγόρευση των Πυρηνικών Δοκιμών, η οποία εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών το 1996 και απαγορεύει κάθε δοκιμή πυρηνικού όπλου σε όλο τον κόσμο, στη Νόβαγια Ζεμλιά, εκτελούνται μη πυρηνικές δοκιμές για τη διατήρηση της αξιοπιστίας και της ασφάλειας του πυρηνικού εξοπλισμού.

Σεμιπαλατίνσκ

Ένα άλλο μεγάλο πεδίο πυρηνικών δοκιμών με έκταση 20.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων βρισκόταν σε αρκετά πυκνοκατοικημένη περιοχή στις όχθες του ποταμού Ιρτίς στο Καζακστάν, μόλις 130 χιλιόμετρα από την πόλη Σεμιπαλατίνσκ. Για τους επιστήμονες, τους ερευνητές, χτίστηκε εκεί μια ολόκληρη πόλη, το Κουρτσάτοφ.

Το 1949 πραγματοποιήθηκε στο πεδίο η πρώτη πυρηνική δοκιμή, με ισχύ μόλις 22 κιλοτόνους. Ωστόσο, μετά από μερικά χρόνια δοκιμάστηκαν εκεί και κάποιες πιο ισχυρές βόμβες. Το 1953, οι σοβιετικοί επιστήμονες, υπό την ηγεσία του Αντρέι Σάχαροφ, δημιούργησαν την πρώτη σοβιετική βόμβα υδρογόνου (RDS-6), η δοκιμή της οποίας πραγματοποιήθηκε στις 12 Αυγούστου του 1953. Με την ισχύ στους 400 κιλοτόνους, ήταν η μεγαλύτερη έκρηξη που είχε γίνει στην χώρα μέχρι τότε.

Η βόμβα είχε τοποθετεί σε έναν ατσάλινο πύργο, ο οποίος εξαερώθηκε από την έκρηξη ενώ στο σημείο δημιουργήθηκε ένας τεράστιος κρατήρας. Γύρω από τον κρατήρα δημιουργήθηκε ένα κίτρινο υαλώδες στρώμα. Το όπλο που χρησιμοποιήθηκε ήταν γνωστό ως το μοντέλο «Sloika».

Από το 1949 έως το 1989, σε αυτή την περιοχή του Καζακστάν πραγματοποιήθηκαν περίπου 470 πυρηνικές εκρήξεις. Οι 125 ήταν επιφανειακές, ενώ οι 354 ήταν υπόγειες. Το πεδίο πυρηνικών δοκιμών Σεμιπαλατίνσκ λειτούργησε μέχρι το 1991. Με πρωτοβουλία της Δημοκρατίας του Καζακστάν, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ αποφάσισε το 2009 να κηρύξει την 29η του Αυγούστου ως Διεθνή Ημέρα κατά των πυρηνικών δοκιμών, επειδή την ίδια ημέρα του 1991 το πεδίο δοκιμών στο Σεμιπαλατίνσκ έκλεισε.

Πυρηνική «Χιονόμπαλα»

Ατομικές βόμβες δοκιμάστηκαν επίσης και σε άλλες περιοχές της ΕΣΣΔ. Για παράδειγμα, τον Σεπτέμβριο του 1954, κατά τη διάρκεια μιας εκπαιδευτικής στρατιωτικής επιχείρησης «Χιονόμπαλα» έγινε δοκιμή ενός τακτικού πυρηνικού βλήματος στο πεδίο δοκιμών Τότσκοε στην περιοχή του Ορενμπούργκ. Στην περιοχή μαζεύτηκαν περίπου 45.000 στρατιώτες, εκατοντάδες τεθωρακισμένα οχήματα, όπλα πυροβολικού και μαχητικά αεροπλάνα.

Αμέσως μετά την έκρηξη της βόμβας με ισχύ 40 κιλοτόνων, τα στρατεύματα πέρασαν από τη ζώνη πρόσκρουσης. Με αυτόν τον τρόπο, προσπαθούσαν να δοκιμάσουν πώς να σπάνε την άμυνα του εχθρού χρησιμοποιώντας πυρηνικά όπλα. Τότε θεωρούσαν, ότι ο πιο σημαντικός παράγοντας ήταν το ωστικό κύμα, ενώ οι στρατιώτες και οι αξιωματικοί επηρεάστηκαν από την ακτινοβολία. Το 1990, οι συμμετέχοντες στις ασκήσεις Τότσκοε εξισώθηκαν με τους εκκαθαριστές του ατυχήματος του Τσερνομπίλ, όσον αφορά την ραδιενέργεια που δέχτηκαν.

Εκρήξεις στην έρημο της Νεβάδα

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ένα σημαντικό οπλοστάσιο πυρηνικών όπλων και ήταν το πρώτο κράτος του κόσμου που απέκτησε πυρηνικά όπλα το 1945, και παραμένει το μόνο κράτος του κόσμου που έχει χρησιμοποιήσει ένα πυρηνικό όπλο σε καιρό πολέμου. Επίσης, κατέχουν την πρώτη θέση στον κόσμο ως προς το συνολικό ποσοστό των πυρηνικών δοκιμών.

Το 1949, μετά την πρώτη σοβιετική πυρηνική δοκιμή, οι Ηνωμένες Πολιτείες αποφάσισαν να επεκτείνουν σημαντικά το πρόγραμμα πυρηνικών δοκιμών και επέλεξαν μια αποξηραμένη λίμνη στη Νεβάδα, μόλις 100 χιλιόμετρα από το Λας Βέγκας ως την κύρια τοποθεσία για τις επόμενες δοκιμές. Εκεί, στο μεγαλύτερο πεδίο δοκιμών, στις 27 Ιανουαρίου του 1951 πραγματοποιήθηκε η πρώτη πυρηνική δοκιμή, μιας βόμβας ισχύος ενός κιλοτόνου. Μετά από αυτό, οι κάτοικοι του Λας Βέγκας και άλλων κοντινών πόλεων παρατηρούσαν τακτικά τα «ατομικά μανιτάρια» στον ορίζοντα. Οι Αμερικανοί προσπαθούσαν οι δοκιμές τους να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στις συνθήκες πολέμου. Στο πεδίο, έχτιζαν ολόκληρες αστικές περιοχές και αμυντικές γραμμές, πήγαιναν εκεί διάφορα είδη εξοπλισμού.

Στις πυρηνικές δοκιμές συμμετείχαν πολλά άτομα. Συχνά χιλιάδες στρατιώτες βρισκόταν μόνο λίγα χιλιόμετρα μακριά από τα επίκεντρα των εκρήξεων. Συνολικά, στο πεδίο δοκιμών στη Νεβάδα πραγματοποιήθηκαν πάνω από 900 εκρήξεις.

Φυσικά, το περιβάλλον εκτέθηκε σε σοβαρή μόλυνση από ακτινοβολία. Μέχρι σήμερα, η κλίμακα της βλάβης που προκλήθηκε από το ραδιενεργό νέφος στη Νεβάδα παραμένει αμφιλεγόμενη.

Στις 6 Ιουλίου του 1962, οι Ηνωμένες Πολιτείες πραγματοποιούσαν στην Νεβάδα μια «ειρηνική πυρηνική έκρηξη» στο πλαίσιο του προγράμματος για τη σκοπιμότητα χρήσης πυρηνικής εκτόνωσης. Η δοκιμαστική βόμβα είχε μια εκρηκτική ισχύος 104 κιλοτόνων, ισοδύναμη με περίπου οκτώ βόμβες της Χιροσίμας. Η έκρηξη εκτόπισε περισσότερα από 12 εκατομμύρια τόνους χώματος και δημιούργησε έναν τεράστιο κρατήρα, τον μεγαλύτερο τεχνητό κρατήρα στις Ηνωμένες Πολιτείες, βάθους των 100 μέτρων και διαμέτρου 390 μέτρων. Δύο τεράστια ραδιενεργά σύννεφα, ύψους αρκετών χιλιομέτρων, δημιουργήθηκαν.

Τα πεδία δοκιμών στα Νησιά στον Ειρηνικό Ωκεανό

Στα νησιά Μπικίνι και στο νησάκι Ενιβέτοκ στον Ειρηνικό Ωκεανό τον Μάρτιο του 1954, ο στρατός των ΗΠΑ πραγματοποίησε τη μεγαλύτερη δοκιμή που είχε γίνει ως τότε με πυρηνικά όπλα στο πλαίσιο της επιχείρησης Castle Bravo. Λόγω ενός λάθους στους υπολογισμούς, η ισχύς της έκρηξης έφθασε σε 15 μεγατόνους, καθιστώντας τη δυόμισι φορές μεγαλύτερη από ό, τι αναμενόταν και περισσότερο από 1.000 φορές πιο ισχυρή από τη βόμβα στη Χιροσίμα. Το ραδιενεργό νέφος εξαπλώθηκε σε περισσότερα από 11.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Ίχνη ραδιενεργού υλικού εντοπίστηκαν στην Αυστραλία, την Ινδία, την Ιαπωνία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η εκπομπή ακτινοβολίας μετά από αυτή την έκρηξη ήταν συγκρίσιμη με την καταστροφή του Τσερνόμπιλ.

Μερικές κατοικημένες ατολίες σε απόσταση εκατοντάδων χιλιομέτρων από το επίκεντρο της έκρηξης εκτέθηκαν σε ρύπανση από ακτινοβολία. Συνολικά, από το 1946 έως το 1958, στα νησιά στον Ειρηνικό Ωκεανό πραγματοποιήθηκαν περίπου 70 πυρηνικές δοκιμές. Ως αποτέλεσμα, από τις ασθένειες που προκάλεσε η ακτινοβολία, πέθαναν περίπου 850 κάτοικοι.

Δείτε και αυτό:

Τι σημαίνει και πού οδηγεί η απόσυρση των ΗΠΑ από τη συνθήκη για την απαγόρευση των πυραύλων μικρού και μεσαίου βεληνεκούς (INF)