Χρήστος Κάτσικας

Το  πρώτο κουδούνι ήδη χτύπησε για το φετινό σχολικό έτος αλλά αυτό που “χτυπάει” ατελείωτα στα αυτιά της σχολικής κοινότητας, κοντά τρεις εβδομάδες τώρα, είναι ότι «τα σχολεία θα ανοίξουν φέτος με καινοτομίες» και «αναβάθμιση», εξαιτίας των «μεταρρυθμίσεων» που έχει ολοκληρώσει και θεσμοθετήσει η κυβέρνηση τα τελευταία 4 χρόνια.

Την ίδια ώρα που οι εκπαιδευτικοί, όπως και η πλειονότητα των εργαζομένων προσπαθούν να μαζέψουν τις απαντοχές τους από τα πλήγματα της πανδημίας και της ακρίβειας, για να ξεκινήσουν για μια ακόμη φορά το γοητευτικό ταξίδι της γνώσης, το υπουργείο βομβαρδίζει με  καταιγισμό επικοινωνιακών ανακοινώσεων και πανηγυρισμών… για τις “καινοτομίες”.

Σε μια εκπαιδευτική κοινότητα τσακισμένη από τα χαστούκια των μνημονίων, πτωχευμένη, ζαλισμένη από την πανδημία, ζορισμένη από την τηλε-«εκπαίδευση», πιεσμένη από τις εξαντλητικές “οδηγίες” – “αναθέσεις” του υπουργείου Παιδείας, με την απειλή της αξιολόγησης – χειραγώγησης, το υπουργικό επιτελείο, έρχεται φέτος ξανά να «ενδυναμώσει» ακόμα περισσότερο το έργο του!

Αλλά για ποιες καινοτομίες μιλάμε;

1.      Η παγίωση των εξετάσεων (τύπου “Pisa”) στη ΣΤ’ δημοτικού και Γ’ γυμνασίου

Τη νέα σχολική χρονιά θα έχουμε την ολοκληρωμένη εφαρμογή των εξετάσεων της «ελληνικής Pisa». Φέτος η εφαρμογή θα είναι καθολική, πάντα στην τελευταία τάξη του Δημοτικού και του Γυμνασίου, σύμφωνα με το υπουργείο Παιδείας, «με στόχο να αξιολογήσουμε το εκπαιδευτικό μας σύστημα και να διαμορφώσουμε συνθήκες βελτίωσής του», όπως τονίζουν, με επιτηδευμένη αφέλεια και με κάθε ευκαιρία, οι επιτελείς του ΥΠΑΙΘ.

Στην περίπτωση των προβαλλόμενων ως αθώων εξεταστικών δοκιμασιών της λεγόμενης «ελληνικής Pisa» όλη η υπόθεση θα εξελιχθεί σε έναν μηχανισμό «παρακυβέρνησης» της εκπαιδευτικής διαδικασίας, καθώς τα δοκίμια αξιολόγησης θα προωθούν μια συγκεκριμένη αντίληψη για τη σχολική γνώση, τη διδασκαλία, τη μάθηση, τη σχολική επιτυχία, τον μαθητή κ.ά., που προβάλλει (και ώς έναν βαθμό επιβάλλει) αντίστοιχες αρχές στην οργάνωση της ίδιας της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Κοντολογίς, η «ελληνική Pisa» επιχειρεί με όχημα τα πορίσματά της (μέσα από τον έλεγχο των γλωσσικών και μαθηματικών ικανοτήτων των μαθητών) να προσανατολίσει τη σχολική εκπαίδευση σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση.

Eύκολα μπορεί να κατανοήσει κανείς ότι τα αποτελέσματα αυτών των τεστ θα αξιοποιηθούν ως εργαλείο για την κατηγοριοποίηση των σχολείων και θα χρησιμοποιηθούν και ως «κριτήρια» για την αξιολόγηση των ίδιων των εκπαιδευτικών.

2.      Η Τράπεζα Θεμάτων και στις απολυτήριες εξετάσεις της Γ΄ Λυκείου

Τη νέα σχολική χρονιά η εφαρμογή της Τράπεζας Θεμάτων, που προβάλλεται με φωτοστέφανο αθωότητας από την ηγεσία του υπουργείου Παιδείας ενώ αποτελεί το πιο δηλητηριώδες τμήμα της οικοδόμησης του λεγόμενου «νέου σχολείου», θα περιλάβει και τους μαθητές της Γ΄ Τάξη του Λυκείου. Έτσι το ένα γρανάζι (Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής) θα πιάσει το άλλο (Τράπεζα Θεμάτων σε όλες τις τάξεις) και θα «δέσει το γλυκό».

Με αυτόν τον τρόπο το υπουργείο Παιδείας επιτυγχάνει ουσιαστικά μια μετατροπή των ενδοχολικών  εξετάσεων του Λυκείου (προαγωγικές και από φέτος και απολυτήριες) σε άτυπες «πανελλήνιες», ενισχύοντας τον ανταγωνιστικό και εξετασιοκεντρικό χαρακτήρα του εκπαιδευτικού συστήματος.

Να αποκαλύψουμε τη συνέχεια; Το υπουργείο Παιδείας θα αλλάξει τους όρους προαγωγής που τους θεωρεί εξαιρετικά ευνοϊκούς για τους μαθητές. Ήδη ετοιμάζεται το σήριαλ «Πέρασε την τάξη ενώ είχε σε 4 μαθήματα κάτω από τη βάση» και έτσι νομιμοποιείται να στηθεί ένας ολοκληρωμένος και «θωρακισμένος μηχανισμός αναχαίτισης» όσων ετοιμάζονται στο μέλλον να χτυπήσουν τις πόρτες του Λυκείου.

3.      Η προσφορά των λεγόμενων «εκπαιδευτικών ομίλων»

Οι εκπαιδευτικοί όμιλοι της υπουργού Παιδείας μόνο καινοτομία δεν μπορούν να θεωρηθούν καθώς στην ουσία δεν είναι τίποτα άλλο από τις σχολικές δραστηριότητες (πολιτιστικά προγράμματα, κλπ)  που οι εκπαιδευτικοί αναλάμβαναν εδώ και χρόνια, με αυξημένη όμως, τώρα, γραφειοκρατία. Η υπουργός προσφέρει αντί για μισθό μόρια (ναι μόρια!) . Και αυτό είναι το κομβικό σημείο της «νέας» αυτής “καινοτομίας” της υπουργού Παιδείας συν το γεγονός ότι εισάγει «δοκιμαστικά» τη λογική «δυο μέτρα και δυο σταθμά» καθώς όσοι υπηρετούν στα δημόσια σχολεία δεν έχουν μείωση ωραρίου αν συμμετάσχουν στους Ομίλους, ενώ αντίθετα, οι εκπαιδευτικοί των αγαπημένων της Προτύπων-Πειραματικών, αλλά και των Εκκλησιαστικών σχολείων, θα έχουν δίωρη μείωση του ωραρίου!

4.      Η εισαγωγή καινούριων ρόλων στην εκπαιδευτική μονάδα (Μέντωρ και Συντονιστής)

Η εισαγωγή καινούριων ρόλων στην εκπαιδευτική μονάδα, και συγκεκριμένα του μέντορα και του ενδοσχολικού συντονιστή με την οποία το Υπουργείο θεσμοθετεί οργανόγραμμα ιδιωτικής επιχείρησης με manager και team managers!

Με τον Μέντορα το ΥΠΑΙΘ  δημιουργεί ομαδοποιήσεις και εξουσιαστικές βαθμίδες μέσα στα σχολεία, κόβοντας σε φέτες τους συλλόγους των εκπαιδευτικών και αποδυναμώνοντας την όποια συνοχή τους. Και αυτοί οι μέντορες, εκπαιδευτικοί επιλεγμένοι από τον διευθυντή, θα πριμοδοτούνται με μόρια, στην ανταγωνιστική πορεία τους να γίνουν χαλίφηδες στη θέση του Χαλίφη.

Η άλλη «καινοτομία» οι  Ενδοσχολικοί Συντονιστές, η θητεία των οποίων συνεκτιμάται για την επιλογή τους ως στελέχη της εκπαίδευσης, δεν αποτελεί τίποτε παραπάνω από μια ακόμη «διαβάθμιση» – διάσπαση στο «σώμα» του συλλόγου διδασκόντων, έναν ακόμη πολιορκητικό κριό στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών.

Μέντορες και Ενδοσχολικοί Συντονιστές διοικητικά θα τελούν υπό την εποπτεία του διευθυντή της σχολικής μονάδας, οπότε για πρώτη φορά θεσμικά, επιχειρείται να οργανωθεί ένας συνεκτικός μηχανισμός επιβολής της αξιολόγησης μέσα στον ίδιο σχολικό χώρο.

5.      Η εισαγωγή της ατομικής αξιολόγησης στα σχολεία

Μετά την προσπάθεια εισαγωγής τής αξιολόγησης της σχολικής μονάδας την προηγούμενη χρονιά, τώρα το Υπουργείο προετοιμάζει το έδαφος για την ατομική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών εισάγοντας όλες τις προαναφερθείσες «καινοτομίες».

Η αξιολόγηση στην εκπαίδευση είναι το στρατηγικό εργαλείο αφενός για την κατηγοριοποίηση των σχολείων και αφετέρου για την ένταση του καθεστώτος χειραγώγησης και ομηρίας των εκπαιδευτικών και δραστικής ελαστικοποίησης των εργασιακών σχέσεων.

Το μοντέλο της αξιολόγησης είναι δεμένο με ένα νήμα με τη λεγόμενη αυτονομία της σχολικής μονάδας και την αποκέντρωση και οδηγεί με μεγάλη ένταση στα σχολεία πολλών ταχυτήτων, στην ταξική διαφοροποίηση στο ίδιο το περιεχόμενο του σχολείου όπου εργαλειοποιείται ό,τι είναι μετρήσιμο, στην ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων των εκπαιδευτικών, στην ενίσχυση του ρόλου της γονεϊκής επιλογής, η χημεία των οποίων αποδομεί τον δημόσιο χαρακτήρα του εκπαιδευτικού συστήματος.

Σύμφωνα με την εύστοχη παρατήρηση της εκπαιδευτικού της Σοφίας Χατζοπούλου όλες αυτές οι πολυδιαφημιζόμενες καινοτομίες δεν είναι απλά «κενοτομίες», με άλλα λόγια, τομές απόλυτα κενές παιδαγωγικού νοήματος. Είναι βολές πυροβολικού στο χαραγμένο εκπαιδευτικό σώμα που επιχειρούν να αλλάξουν τα ανεμολόγια και τους ορίζοντες.

«Επιτήρηση και τιμωρία: Η γέννηση της φυλακής» ονομάζεται ένα βιβλίο του φιλόσοφου Μισέλ Φουκώ γραμμένο στα γαλλικά το 1975. Συνιστά μία μελέτη της εξέλιξης του ποινικού συστήματος στην Ευρώπη κατά τους τελευταίους δύο αιώνες, με αφορμή ντοκουμέντα από την προεπαναστατική και τη μετεπαναστατική Γαλλία. Η φυλακή για τον Φουκώ αποτελεί προνομιακό χώρο εφαρμογής των «πειθαρχικών μεθόδων» μιας «πολιτικής τεχνολογίας» που εξαπλώνεται κατά τον 18ο-19ο αιώνα και σε στρατόπεδα, σχολεία, εργοστάσια κλπ , προκειμένου να διασφαλίσει την υποταγή στην εξουσία, τη συμμόρφωσή της με προκαθορισμένα πρότυπα και τον αποδοτικό έλεγχο.

Μια, τηρουμένων των αναλογιών, αντίστοιχη «μικροφυσική της εξουσίας», διαπερνά το πλέγμα των τελευταίων νομοθετικών παρεμβάσεων του Υπουργείου Παιδείας, καθώς μέσω πειθαρχικών τεχνικών και μεθόδων, επιχειρεί στην εκπαίδευση μια «ολιστική μηχανοδομή» εξουσίας ικανή να κατασκευάζει και να κανονικοποιεί το εκπαιδευτικό προσωπικό, εξοβελίζοντας τις αποκλίσεις.