Του Γιώργου Κ. Καββαδία*
Την ώρα που οι εκπαιδευτικοί συμμετέχουν με συντριπτικά ποσοστά πάνω από 80% στην απεργία – αποχή από την αξιολόγηση/αυτοαξιολόγηση και το ΥΠΑΙΘ βρίσκεται σε δύσκολη θέση στα μέσα «ενημέρωσης» παρουσιάζονται πληροφορίες για την ατομική «αξιολόγηση» των εκπαιδευτικών και συγκεκριμένα ότι:
- Θα ξεκινήσει από την επόμενη σχολική χρονιά και θα αφορά δασκάλους, καθηγητές και διοικητικά στελέχη¢
- Στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών προβλέπεται ετήσια καταγραφή επιδόσεων στο σχολείο και «φάκελος» στον οποίο θα καταγράφεται η πορεία τους. Κάθε εκπαιδευτικός και στέλεχος εκπαίδευσης θα έχει τον προσωπικό του ηλεκτρονικό φάκελο, στον οποίο θα περιλαμβάνονται, ανάμεσα σε άλλα, στοιχεία άσκησης του εκπαιδευτικού / διοικητικού του έργου.
- Θα προβλέπεται συνέντευξη μεταξύ αξιολογουμένου και αξιολογητή.
- Κάθε εκπαιδευτικός θα αξιολογείται από τουλάχιστον δύο αξιολογητές, ενώ ενεργό ρόλο στα παραπάνω θα έχουν οι διευθυντές των σχολείων και οι συντονιστές εκπαιδευτικού έργου (οι παλιοί σχολικοί σύμβουλοι που καταργήθηκαν αλλά επιστρέφουν με τον νέο νόμο του υπουργείου Παιδείας). Από την πλευρά τους, οι σχολικοί σύμβουλοι θα έχουν στις αρμοδιότητές τους και το να παρακολουθούν περιοδικά τη διδασκαλία των εκπαιδευτικών στις τάξεις.
Η Ν. Κεραμέως παίρνει τη σκυτάλη από τον Κ. Γαβρόγλου
Όλοι αυτοί οι σχεδιασμοί Κυβέρνησης και ΥΠΑΙΘ δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Αποτελούν εφαρμογές των κατευθύνσεων του ΟΟΣΑ, της ΕΕ και του ΔΝΤ και είναι συνέχεια της πολιτικής των προηγούμενων κυβερνήσεων. Δεν είναι υπερβολή, αλλά πραγματικότητα ότι η Ν. Κεραμέως παίρνει τη σκυτάλη από τον προηγούμενο υπουργό παιδείας της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ Κ. Γαβρόγλου. «Για την αξιολόγηση των διευθυντών και τα ανώτερα στελέχη του υπουργείου παιδείας» ψήφισε τον νόμο 4547/18 «Αναδιοργάνωση των δομών υποστήριξης της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και άλλες διατάξεις» Επίσης τους νόμους: 4485/17, 4521, 4559/18, 4512/18 «την υποχρεωτική παρουσία των εκπαιδευτικών στα σχολεία έως 30 ώρες την εβδομάδα», «τα κριτήρια και το χρονοδιάγραμμα για τη συγχώνευση των σχολικών μονάδων»
Ο ν. 4547/18 για τις νέες εκπαιδευτικές δομές εμπεδώνει ακόμη περισσότερο την ιεραρχία, τον διοικητισμό και τον τεχνοκρατισμό, δημιουργώντας μια σειρά από ιεραρχικά διαμορφωμένα διοικητικά όργανα με στόχο την επιτήρηση και τον πειθαρχικό έλεγχο των συλλόγων διδασκόντων και κάθε μεμονωμένου εκπαιδευτικού. Ένα πανοπτικό μοντέλο που όλοι ελέγχουν όλους μέσα από άκρως ιεραρχικές και εξουσιαστικές σχέσεις.
Οι νέοι επιθεωρητές είναι εδώ!
Οι νέοι επιθεωρητές της κυβέρνησης της ΝΔ και του ΥΠΑΙΘ ανεξάρτητα αν θα ονομάζονται πια Συντονιστές Εκπαιδευτικού Έργου, ή οι Σχολικοί Σύμβουλοι είναι εδώ! Για την εφαρμογής της αξιολόγησης ως μηχανισμού επιτήρησης – ελέγχου και χειραγώγησης των εκπαιδευτικών. Mε άλλα λόγια, μέσα από τους μηχανισμούς και τις διαδικασίες ελέγχου των εκπαιδευτικών υλοποιείται μια συγκεκριμένη πολιτική επιλογή και μια αντίληψη για την ιδεολογική χειραγώγηση του εκπαιδευτικού, με την επιβολή μιας κρατικής διδακτικής. Άλλωστε, μην ξεχνάμε, ότι σύμφωνα με τα νεότερα επιστημονικά πορίσματα γίνεται ευρύτερα αποδεκτή η αλήθεια: «Δεν υπάρχει κώδικας διδασκαλίας που να μπορεί να εφαρμοστεί παντού με τα ίδια αποτελέσματα, ούτε μπορεί να εξακριβωθεί επιστημονικά ποια διδασκαλία αποδίδει περισσότερο».
Αξιολόγηση σημαίνει χειραγώγηση – κατηγοριοποίηση – ιδιωτικοποίηση
Η αξιολόγηση ως αυταρχική διαδικασία, αλλάζει δραματικά το κλίμα στη σχολική τάξη και το σχολείο εντείνει τον ανταγωνισμό, εθίζει στη δουλοπρέπεια με αποτέλεσμα η ελεύθερη σκέψη και η όποια παιδαγωγική αυτονομία να αντικαθίστανται από την πλήρη υποταγή και τον ασφυκτικό έλεγχο. Επιπλέον προκαλεί ανταγωνισμούς και συγκρούσεις μεταξύ των εκπαιδευτικών, κατατάσσοντάς τους σε κατηγορίες : «ελλιπείς», «επαρκείς», «πολύ καλοί», «εξαιρετικοί». Οδηγεί σε θεατρινισμούς με τις επισκέψεις των Συντονιστών ή Σχολικών Συμβούλων στις τάξεις για τη σύνταξη των ατομικών αξιολογικών εκθέσεων και στην αυλοκολακεία για θετικές εκθέσεις από τους διευθυντές. Θέτει τα θεμέλια μιας ιστορικής διάσπασης του εκπαιδευτικού σώματος με την κατηγοριοποίηση σε «στελέχη – αξιολογητές» και «εκπαιδευτικούς – αξιολογούμενους». Ταυτόχρονα, η διαπλοκή του κομματικού – κυβερνητικού μηχανισμού με την αξιολογική ιεραρχία, απειλεί να εγκαθιδρύσει μια ιδιόμορφη «δικτατορία των αξιολογητών»!
Είναι βέβαιο ότι στόχος του ΥΠΑΙΘ είναι η ατομική αξιολόγηση που θα αφορά τη «βαθμολόγηση» του έργου του εκπαιδευτικού μέσα στο σχολείο, ενώ οι αυξημένες αρμοδιότητες σε αυτό θα έχουν ο διευθυντής του σχολείου και ο συντονιστής εκπαιδευτικού έργου (ο πρώην σχολικός σύμβουλος, θεσμός όμως που επανέρχεται σύντομα στα σχολεία). Από την πλευρά τους οι συντονιστές ή σχολικοί σύμβουλοι θα έχουν στις αρμοδιότητές τους και το να παρακολουθούν περιοδικά τη διδασκαλία των εκπαιδευτικών στις τάξεις. Στην ουσία πρόκειται για νεκρανάσταση του επιθεωρητισμού.
Να θυμίσουμε ότι τα κριτήρια αξιολόγησης των εκπαιδευτικών σύμφωνα με το Π.Δ. 152, που υπερασπίζεται ο πρόεδρος του ΙΕΠ και οι επιτελείς της κυβέρνησης, κατηγοριοποιούνται σε πέντε κατηγορίες και σε κάθε κατηγορία περιλαμβάνονται μια σειρά κριτήρια με βάση τα οποία γίνεται η αξιολόγηση – κατηγοριοποίηση – κατάταξη των εκπαιδευτικών:
Οι πέντε κατηγορίες περιλαμβάνουν μια σειρά από κριτήρια και αντιστοιχίζονται με βάση την τετράβαθμη βαθμολογική κλίμακα και την κλίμακα 0 -100 ως εξής (άρθρο5):
α) «ελλιπής»: 0 έως 30 βαθμοί,
β) «επαρκής»: 31 έως 60 βαθμοί
γ) «πολύ καλός»: 61 έως 80 βαθμοί και
δ) «εξαιρετικός»: 81 έως 100 βαθμοί.
Η πρώτη γενική παρατήρηση είναι ότι με αυτό τον τρόπο κατακερματίζεται τόσο η προσωπικότητα του εκπαιδευτικού, όσο και η εκπαιδευτική διαδικασία. Και ακόμα χειρότερα επιχειρείται η ποσοτικοποίηση και μέτρηση χαρακτηριστικών της ανθρώπινης προσωπικότητας και στοιχείων της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Επιδιώκεται να επικυρωθούν ως αντικειμενικά μετρήσιμα στοιχεία της προσωπικότητας και νοητικές λειτουργίες των υποκειμένων της εκπαιδευτικής διαδικασίας, όπως η διδακτική ή μαθησιακή ικανότητα, η πνευματική και επιστημονική συγκρότηση, η ικανότητα επικοινωνίας και ο τρόπος συμπεριφοράς, οι διαπροσωπικές σχέσεις, οι ιδέες, η φαντασία, η πρωτοβουλία κ.ά. Τα πάντα θα μπαίνουν σε «κουτάκια» και θα πολλαπλασιάζονται με συντελεστές, από το κλίμα στην τάξη μέχρι τη χρήση νέων τεχνολογιών ή την προετοιμασία για τη διδασκαλία.
Προβάλλει τον εκπαιδευτικό έργο ως προσωπική υπόθεση των εκπαιδευτικών. Επιδιώκει έτσι να τους ενοχοποιήσει στα μάτια των μαθητών τους και της κοινής γνώμης για την κρίση της εκπαίδευσης. Στο νέο πλαίσιο, οι εκπαιδευτικοί «χρεώνονται» την επιτυχία ή αποτυχία των μαθητών τους και η διοίκηση του σχολείου «χρεώνεται» με τη σειρά της την επιτυχία και την αποτυχία όλων.
Πέρα από τους μύθους της εξουσίας, η αλήθεια είναι ότι η επιστημονική συγκρότηση, η παιδαγωγική κατάρτιση και η διδακτική ικανότητα δεν είναι ποσοτικά μεγέθη που μπορούν να μετρηθούν. Γι’ αυτό και δεν υπάρχουν μέθοδοι ή κριτήρια «αντικειμενικά» και «αξιοκρατικά». H εκπαιδευτική διαδικασία και ο εκπαιδευτικός δεν μπορούν να διασπαστούν σε επιμέρους αξιολογούμενα στοιχεία και να μετρηθούν μέσα από 2 – 3 επισκέψεις του Σχολικού Συμβούλου στην τάξη ή από τη συμμετοχή σε σεμινάρια κ.λπ. H εκπαιδευτική διαδικασία έχει χαρακτήρα δυναμικό και όχι στατικό, επηρεάζεται από πλείστους όσους κοινωνικούς και εκπαιδευτικούς παράγοντες και άρα δεν μπορεί να διασπαστεί και να μετρηθεί.
Μαζί με την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών σχεδιάζεται και η λεγόμενη αξιολόγηση ή αυτοαξιολόγηση των σχολείων που θα οδηγήσουν στην κατηγοριοποίηση και την υποβάθμισή τους και τελικά στο κλείσιμο αρκετών από αυτά.
Αναφορικά με την αξιολόγηση τις τελευταίες δεκαετίες τα αγγλοσαξωνικά μοντέλα αξιολόγησης/αυτοαξιολόγησης που αμφισβητούνται εντονότατα και καταρρέουν στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες εμφανίζονται στην Ελλάδα με αγιογραφικές διακηρύξεις από όλες τις προηγούμενες κυβερνήσεις και όλους ανεξαιρέτως τους υπουργούς παιδείας ωα το μαγικό ραβδί για την «αναβάθμιση» της παιδείας και «δια πάσαν νόσον». Όπως είναι γνωστό με το ν.4692/2020 έχει ήδη θεσμοθετηθεί η εξωτερική αξιολόγηση των σχολείων και ετοιμάζεται η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Το να αποτελέσουν οι βαθμολογίες των μαθητών βασικό «πυλώνα» του νέου «οικοδομήματος» αξιολόγησης των εκπαιδευτικών, με δραστικό ρόλο των Σχολικών Συμβούλων (οι οποίοι στο νέο νόμο θα «βαφτιστούν» με άλλο όνομα) και της Τράπεζας Θεμάτων, προετοιμάζει η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας. Κοντολογίς, η «απόδοση» των μαθητών και τα «μαθησιακά αποτελέσματα» (π.χ. βαθμολογίες, τεστ, συμμετοχή σε εργασίες και προγράμματα, αποτελέσματα εξετάσεων, ροή αποφοιτούντων) θα αποτελέσουν κριτήρια της αξιολόγησης της σχολικής μονάδας (και θα επηρεάσει την κρατική χρηματοδότησή της στη λογική κόστος – όφελος) και των εκπαιδευτικών
Η έκθεση Πισσαρίδη προτείνει συγκεκριμένα για την αντιμετώπιση της παραπάνω «αγκύλωσης» τα εξής: «Συνεχής αξιολόγηση με βάση κριτήρια όπως οι επιδόσεις των μαθητών, το ποσοστό εισαγωγής των μαθητών στα Πανεπιστήμια, οι ειδικές προκλήσεις κάθε σχολείου. Σύνδεση της χρηματοδότησης των σχολείων με την επίτευξη εκπαιδευτικών στόχων. Δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων των αξιολογήσεων και σύγκριση μεταξύ των σχολείων με αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών».
Οι εκπαιδευτικοί, με την απεργία-αποχή που έχουν προκηρύξει, στοχεύουν στο να ακυρώσουν την αξιολόγηση – χειραγώγηση – κατηγοριοποίηση εκπαιδευτικών και σχολείων συμβάλλοντας στη διαμόρφωση ενός μορφωτικού κοινωνικού κινήματος που θα διεκδικεί έναν «άλλο» ρόλο για τον εκπαιδευτικό και την εκπαίδευση. Το ζητούμενο δεν είναι μια πρόταση –εξωραϊσμού της αξιολόγησης, αλλά ο συλλογικός αγώνας με όραμα ένα άλλο σχολείο που να χωρά όλα τα παιδιά χωρίς φραγμούς και διακρίσεις.
*Ο Γιώργος Κ. Καββαδίας είναι φιλόλογος, μέλος της ΣΕ του περιοδικού «Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης» και του «Εκπαιδευτικού Ομίλου»
e-prologos.gr
