Λίγες μόνο μέρες μετά την κομβικής σημασίας συμφωνία αποκατάστασης των διπλωματικών σχέσεων του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας, με καθοριστική μεσολάβηση της Κίνας, αλυσιδωτές σαν ώριμες από καιρό εξελίξεις και αναδιατάξεις σχέσεων και ισορροπιών συμβαίνουν σε όλη τη Μέση Ανατολή. Κοινό στοιχείο αποτελεί η δυναμική ενίσχυσης της επιρροής της Κίνας αλλά και της Ρωσίας, με ταυτόχρονη υποβάθμιση του παραδοσιακού ρόλου των ΗΠΑ και γενικότερα της Δύσης, σε μία προνομιακή, μέχρι τώρα, για τις δυτικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις περιοχή, ως απότοκο του οξυνόμενου ανταγωνισμού τους και των μεγάλων γεωπολιτικών αλλαγών που συντελούνται.

Ακόμη και ο βασικός σύμμαχος των ΗΠΑ, το Ισραήλ που με την νέα ακροδεξιά κυβέρνηση Νετανιάχου έχει σκληρύνει την πολιτική του στο Παλαιστινιακό, “στριμώχνεται” από τις εξελίξεις, καθώς φουντώνει η δυσαρέσκεια στον αραβικό κόσμο και ενδυναμώνονται βασικοί του αντίπαλοι όπως το Ιράν και η Συρία. Επιπρόσθετες δυσκολίες προκύπτουν και από την γενικευμένη εσωτερική πολιτική κρίση, με τις παρατεταμένες και πρωτοφανείς διαδηλώσεις κατά της κυβέρνησης Νετανιάχου που “αιμορραγεί” και παραπαίει.

Η Κίνα, αφού τις τελευταίες δεκαετίες έχει δημιουργήσει ένα παγκόσμιο οικονομικό και εμπορικό δίκτυο, με κολοσσιαίες επενδύσεις ακόμη και σε χώρες προσδεδεμένες οικονομικά και πολιτικά στη Δύση, μπαίνει τώρα δυναμικά στο “χοντρό” διεθνές “γεωπολιτικό παιχνίδι”, τροποποιώντας προς όφελός της τους συσχετισμούς και τις ισορροπίες, σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον. Όταν μιλάμε για συμφωνίες πολλών δισεκατομμυρίων με την Κίνα, οι κυρίαρχες τάξεις των χωρών αυτών, όντας δέσμιες για πολλά χρόνια από το αμερικανικό δολάριο και τα δυτικά μονοπώλια ή έχουν στοχοποιηθεί από τις δυτικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, στρέφονται πλέον στη νέα “πηγή” χρήματος και κέρδους, αλλά και “γεωπολιτικής ασφάλειας”, προφανώς με ευνοϊκότερους όρους. Η τάση αυτή αποκρυσταλλώνεται πλέον και σε περιφερειακές συγκροτήσεις με κυρίαρχο ρόλο τόσο της Κίνας, όσο και της Ρωσίας. Ήδη έχει δρομολογηθεί η ένταξη “πακέτο” του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας στους BRICS, ενώ ακολουθούν η Βραζιλία και η Αργεντινή. Μάλιστα η Σαουδική Αραβία ανακοίνωσε τις μέρες αυτές ότι θα υποβάλλει αιτήματα ένταξης και μάλιστα στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης.

Για την Κίνα, η συγκεκριμένη συμφωνία Ιράν και Σαουδικής Αραβίας, αποτελεί μια πολύ μεγάλη στροφή στην εξωτερική πολιτική της. Μέχρι σήμερα η Κίνα δεν αναμειγνυόταν άμεσα σε περιφερειακές συγκρούσεις και ανταγωνισμούς πέρα από την εγγύς περιφέρειά της. Με την μεσολάβηση αυτή, όχι μόνο αναβαθμίζει τις σχέσεις της με δύο πολύ σημαντικούς οικονομικούς εταίρους, στους οποίους στηρίζει την ενεργειακή τροφοδότηση της οικονομίας της, αλλά δείχνει για πρώτη φορά ότι μπορεί να παίξει ηγετικό μεσολαβητικό ρόλο που εγγυάται μια διεθνή συμφωνία εκτός της περιοχής της. Ήδη έχει εκδηλωθεί πρωτοβουλία της με συγκεκριμένο πλαίσιο διαπραγμάτευσης στο ζήτημα της Ουκρανίας.

Εν τω μεταξύ πραγματοποιήθηκαν κοινά ναυτικά γυμνάσια από ναυτικές δυνάμεις της Κίνας, του Ιράν και της Ρωσίας στον Κόλπο του Ομάν. Σε ανακοίνωσή του το κινεζικό υπουργείο Άμυνας ανέφερε ότι οι ασκήσεις θα βοηθήσουν «στην εμβάθυνση της πρακτικής συνεργασίας του Πολεμικού Ναυτικού των χωρών που συμμετέχουν».
Ας δούμε όμως όλες τις άμεσες εξελίξεις με φόντο τη συμφωνία Ιράν και Σαουδικής Αραβίας.

Ιράν – Σαουδική Αραβία

Ο Ιρανός πρόεδρος, Εμπραχίμ Ραϊσί, χαιρέτισε την πρόσκληση που έλαβε από τον βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας, Σαλμάν, να μεταβεί στο Ριάντ προκειμένου να επισφραγίσουν την προσέγγιση των δύο χωρών, επεσήμανε αξιωματούχος της ιρανικής προεδρίας. Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών επιβεβαίωσε ότι οι δύο χώρες συμφώνησαν να συναντηθούν σύντομα οι επικεφαλής της διπλωματίας τους. Τους τελευταίους μήνες τα Εμιράτα και το Κουβέιτ επανέλαβαν τις διπλωματικές τους σχέσεις με το Ιράν. Η Τεχεράνη ανακοίνωσε στις 13 Μαρτίου ότι σκοπεύει να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με το Μπαχρέιν, με την ιρανική διπλωματία να κάνει λόγο για “τη θετική ατμόσφαιρα που επικρατεί στην περιοχή”.

Σαουδική Αραβία – Υεμένη

Η κυβέρνηση του Προέδρου Χάντι στην Υεμένη, που έχει τη στήριξη της Σαουδικής Αραβίας, και ανώτερα στελέχη των αντικυβερνητικών ενόπλων Χούθι που υποστηρίζονται από το Ιράν και που ελέγχουν κυρίως το βόρειο τμήμα της χώρας, κατέληξαν σε συμφωνία στη Βέρνη της Ελβετίας για την ανταλλαγή άνω των 880 κρατουμένων. Παράλληλα ο ΟΗΕ κάλεσε τις δύο πλευρές, που βρίσκονται σε πόλεμο από το 2014, να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις με στόχο μια ειρηνευτική συμφωνία. Εκπρόσωποι των δύο εμπόλεμων πλευρών συμφώνησαν πάντως να συναντηθούν εκ νέου στα μέσα Μάη για να συζητήσουν μια νέα ανταλλαγή κρατουμένων.

Σαουδική Αραβία – Συρία

Η Σαουδική Αραβία και η Συρία συμφώνησαν να ανοίξουν ξανά τις πρεσβείες τους, μια δεκαετία και πλέον μετά τη διακοπή των διπλωματικών τους σχέσεων. Οι επαφές Ριάντ-Δαμασκού επιταχύνθηκαν μετά την ιστορική συμφωνία για την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν, ενώ το Ιράν είναι ανάμεσα στους βασικούς συμμάχους του Άσαντ.

Η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων του Ριάντ και της Δαμασκού είναι η πιο σημαντική εξέλιξη μέχρι σήμερα όσον αφορά τις προσπάθειες των αραβικών κρατών για την εξομάλυνση των σχέσεών τους με τον Άσαντ, τον οποίο περιθωριοποίησαν μετά την έναρξη του εμφυλίου πολέμου στη Συρία το 2011. Όπως έγινε γνωστό, οι δύο κυβερνήσεις ετοιμάζονται να ανοίξουν ξανά τις πρεσβείες τους στα τέλη Απριλίου. Ταυτόχρονα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ανέλαβαν πρωτοβουλία για την άμεση αποκατάσταση των σχέσεων με την κυβέρνηση της Συρίας και πρόσφατα ο Άσαντ επισκέφθηκε τη χώρα.

Οι ΗΠΑ, αντιτάσσονται στις προσπάθειες αραβικών κρατών να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους με τον Άσαντ. Η αμερικανική κυβέρνηση, το Ισραήλ και αρκετοί από τους συμμάχους της στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένων της Σαουδικής Αραβίας και του Κατάρ, υποστήριξαν τις αντικαθεστωτικές δυνάμεις στη Συρία.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας, αναφέρθηκε στην εξομάλυνση των σχέσεων του Ριάντ με τη Δαμασκό, σημειώνοντας ότι θα μπορούσε να οδηγήσει στην άρση του αποκλεισμού της Συρίας από τον Αραβικό Σύνδεσμο. Υποστήριξε ότι οι επαφές Ριάντ-Δαμασκού ίσως ανοίξουν τον δρόμο για να διεξαχθεί ψηφοφορία για το θέμα αυτό στην προσεχή σύνοδο του Αραβικού Συνδέσμου, που αναμένεται να διεξαχθεί τον Απρίλιο στη Σαουδική Αραβία.

Ιράν – Ιράκ

Ο Αλί Σαμχανί, κορυφαίο στέλεχος των ιρανικών υπηρεσιών ασφαλείας, υπέγραψε στη Βαγδάτη συμφωνία για την «προστασία των συνόρων» του Ιράν και του Ιράκ, όπου έχουν τη βάση τους οργανώσεις της ιρανικής κουρδικής αντιπολίτευσης που βρίσκονται στο στόχαστρο της Τεχεράνης. Η επίσκεψη έγινε την παραμονή της εικοστής επετείου της εισβολής στο Ιράκ του στρατιωτικού συνασπισμού υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Σήμερα, οι σχέσεις ανάμεσα στη Βαγδάτη και στην Τεχεράνη είναι στενότερες παρά ποτέ και η ιρακινή κυβέρνηση υποστηρίζεται από φιλοϊρανική συμμαχία κομμάτων στο κοινοβούλιο. Το Ιράκ ήταν ένας από τους μεσολαβητές στις διαπραγματεύσεις του Ιράν με τη Σαουδική Αραβία, που είχαν διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις τους το 2016 και ανακοίνωσαν ότι τις αποκαθιστούν τη 10η Μαρτίου. Ο Αλί Σαμχανί θεωρείται πως ήταν ο αρχιτέκτονας της αναθέρμανσης των σχέσεων από ιρανικής πλευράς. Κάποιες δυτικές πρωτεύουσες όμως προειδοποιούν εναντίον της υπερβολικά μεγάλης επιρροής στο Ιράκ του γείτονά του, του Ιράν, που θεωρεί τις ΗΠΑ τον κυριότερο εχθρό του.

Αραβικά Εμιράτα – Συρία

Ο Σύρος πρόεδρος Άσαντ πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στα Εμιράτα, τη δεύτερη σε χώρα του Κόλπου μετά τον φονικό σεισμό που έπληξε τη χώρα του, την ώρα που πολλά αραβικά κράτη αποκαθιστούν τις επαφές τους με τη Δαμασκό. Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων δήλωσε στον Άσαντ ότι έχει έρθει η ώρα η Δαμασκός, που παραμένει εδώ και χρόνια απομονωμένη σε διπλωματικό επίπεδο, να επιστρέψει σην αραβική οικογένεια, στη διάρκεια συνάντησης που είχαν στο Αμπού Ντάμπι. “Η Συρία δεν βρισκόταν με τους αδελφούς της εδώ και πάρα πολύ καιρό και έχει έρθει η ώρα να ενωθεί και πάλι μαζί τους και με το αραβικό περιβάλλον”, δήλωσε ο πρόεδρος των Εμιράτων. Στη διάρκεια της συνάντησής του με τον πρόεδρο των Εμιράτων, ο Άσαντ χαιρέτισε τον ρόλο της χώρας στην ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ των αραβικών κρατών, εκτιμώντας ότι αυτές θα πρέπει να είναι “αδελφικές”, σύμφωνα με ανακοίνωση της συριακής προεδρίας.

Ο Σύρος πρόεδρος, η χώρα του οποίου αποκλείστηκε από τον Αραβικό Σύνδεσμο στα τέλη του 2011, επισκέφτηκε το σουλτανάτο του Ομάν, για πρώτη φορά μετά το ξέσπασμα του πολέμου. Διακριτικός αλλά σημαντικός μεσολαβητής στη διπλωματική σκηνή, το Ομάν είναι μία από τις λίγες αραβικές χώρες και η μόνη στον Κόλπο που είχε διατηρήσει επίσημες διπλωματικές σχέσεις με τη Δαμασκό. Στα τέλη του 2018 τα Εμιράτα είχαν επαναλειτουργήσει την πρεσβεία τους στη Δαμασκό. Τον Μάρτιο του 2022 ο Άσαντ είχε πραγματοποιήσει την πρώτη του επίσκεψη σε αραβική χώρα, στο Αμπού Ντάμπι. Τα Εμιράτα έχουν επίσης δεσμευθεί να προσφέρουν περισσότερα από 100 δισ. δολάρια βοήθεια στη Συρία.

Συρία – Ρωσία

Πρόσφατα ο Άσαντ πήγε στη Μόσχα, όπου συναντήθηκε με τον Πούτιν, ο οποίος προσπαθεί εδώ και χρόνια να αποκαταστήσει τις σχέσεις της Δαμασκού με τις αραβικές χώρες. Θετικός στη μόνιμη παρουσία ρωσικών στρατευμάτων στη Συρία και στην πιθανή δημιουργία νέων στρατιωτικών βάσεων, πέραν της ρωσικής ναυτικής βάσης στο Ταρτούς και των αεροπορικών βάσεων στο Χμέιμιμ και στο αλ Τζάραχ, εμφανίστηκε ο Άσαντ σε δηλώσεις του με αφορμή την επίσκεψή του στη Ρωσία. Χαρακτήρισε την επίσκεψή του «πολύ σημαντική» καθώς εκτίμησε ότι «εξελίσσει κοινές αντιλήψεις σε έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο». Υπογράμμισε ότι η κυβέρνησή του «αναγνωρίζει τα νέα σύνορα» της Ρωσίας, αναφερόμενος στην προσάρτηση ουκρανικών περιοχών που έχει καταλάβει ο ρωσικός στρατός.

Σαουδική Αραβία – Κίνα

Η Σαουδική Αραβία εξετάζει το ενδεχόμενο να δέχεται γιουάν αντί για δολάρια, για τις εξαγωγές πετρελαίου στην Κίνα, γράφει η Wall Street Journal, καθώς οι δύο χώρες ενισχύουν τις διμερείς σχέσεις.

Την ίδια ώρα, η σαουδαραβική κρατική εταιρεία Aramco απέκτησε μερίδιο 10%, αξίας 3,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων, στη Rongsheng Petrochemicals, το μεγαλύτερο από τα διυλιστήρια πετρελαίου της Κίνας. Η συμφωνία προβλέπει ότι το Ριάντ θα προμηθεύει στο διυλιστήριο 480.000 βαρέλια πετρελαίου την ημέρα. Η Σαουδική Αραβία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός και μεγαλύτερος εξαγωγέας πετρελαίου στον κόσμο. Πουλάει καθημερινά 1,7 εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου στο Πεκίνο, εξασφαλίζοντας περίπου 46 δισ. ευρώ ετησίως. Ταυτόχρονα, το Ριάντ διατηρεί μέχρι στιγμής μια πολύ ήπια στάση απέναντι στη Ρωσία, μια χώρα με την οποία συνεχίζει να συνεργάζεται, πολύ περισσότερο από πριν.

Η Ρωσία, η Κίνα και το Ιράν, με υποστήριξη από την Ινδία, προσπαθούν άλλωστε να περιορίσουν την κυριαρχία του δολαρίου ως παγκόσμιου νομίσματος αναφοράς. Η Κίνα και η Ρωσία έχουν ήδη συμφωνήσει να χρησιμοποιούν επίσης το γιουάν στο εμπόριο υδρογονανθράκων.
Μία δεύτερη συμφωνία αφορά τη συμμετοχή της σαουδαραβικής Aramco σε μια κοινοπραξία για τη δημιουργία ενός νέου βιομηχανικού συμπλέγματος διυλιστηρίων και επεξεργασίας πετροχημικών, μαζί με τις κινεζικές NORINCO Group και Panjin Xincheng Industrial Group.

πηγή: Λαϊκός Δρόμος