“Μας πήραν το Δουργούτι, μα εκεί βρομάει μπαρούτι”, τραγουδούσε ο λαός της Αθήνας κατά τα Δεκεμβριανά, αναφερόμενος στην εργατογειτονιά που στάθηκε κάστρο της Αντίστασης, έχοντας πληρώσει το τίμημα της αξιοπρέπειας με 200 εκτελεσμένους και 2.500 ομήρους στο Μπλόκο της 9ης Αυγούστου 1944.

Πρόκειται για τη σημερινή περιοχή του Νέου Κόσμου στα όρια του Δήμου Αθηναίων με τη Νέα Σμύρνη και τη Δάφνη (το τότε Κατσιπόδι), όπου είχαν εγκατασταθεί χιλιάδες πρόσφυγες, κυρίως Αρμένιοι, και όπου το ΚΚΕ είχε αποκτήσει ισχυρές προσβάσεις ήδη από τη δεκαετία του ’20.

Η μεγάλη ανάπτυξη του ΕΑΜ στη συνοικία και στην ευρύτερη περιοχή προκάλεσε την οργή των Γερμανών κατακτητών που πραγματοποίησαν έφοδο, συνεπικουρούμενοι από ταγματασφαλίτες και Ιταλούς φασίστες, που μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας είχαν ενταχθεί στη Βέρμαχτ.

Οι εισβολείς δολοφονούσαν και συλλάμβαναν τους κατοίκους, ενώ πυρπόλησαν μεγάλο μέρος από τα παραπήγματα στα οποία στεγαζόταν η προσφυγιά.Οι δολοφονίες και οι καταστροφές σταμάτησαν το απόγευμα όταν δέχτηκαν επίθεση από τον ΕΛΑΣ, που τους υποχρέωσε να εκκενώσουν την περιοχή, ενώ περίπου 30 φασίστες σκοτώθηκαν στη μάχη, πληρώνοντας με τη ζωή τους το έγκλημα εκείνης της μέρας. Αποτελώντας κάστρο του λαϊκού επαναστατικού κινήματος και στα Δεκεμβριανά, το Δουργούτι θα εγκαταλειφθεί από τη μεγάλη πλειονότητα των Αρμενίων κατοίκων του, που θα καταφύγουν μετά τον πόλεμο στη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Αρμενίας, για ν’ αποφύγουν τις άγριες διώξεις από το μεταβαρκιζιανό καθεστώς της Λευκής Τρομοκρατίας.

Τη φτώχεια και την απόγνωση αλλά και τη βαθιά αίσθηση της αλληλεγγύης μεταξύ των κατοίκων της συνοικίας θα αποτυπώσει στον κινηματογράφο το 1954 ο Νίκος Κούνδουρος, με το νεορεαλιστικό αριστούργημα “Μαγική πόλις”.

Γιώργος Αλεξάτος