Χρήστος Κάτσικας

Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν τις τελευταίες μέρες, στις ΗΠΑ, περίπου το 1/3 των ενηλίκων ζουν σε νοικοκυριά που δεν μπορούν να πληρώσουν ενοίκια ή υποθήκες, η ανεργία εκτοξεύεται, ενώ έχουν αυξηθεί κατά 28% οι ενήλικες που δεν μπορούν να προμηθευτούν ούτε τα αναγκαία για την επιβίωση. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, όσοι έχουν υψηλά εισοδήματα κατάφεραν μέσα στην πανδημία να «φουσκώσουν τα πορτοφόλια τους», επωφελούμενοι από διάφορα μέτρα στήριξης των επιχειρηματικών ομίλων (μηδενικά επιτόκια κ.λπ.).

Αυτά δεν τα επισημαίνει ένας οργανισμός ή κάποιο μέσο ενημέρωσης που αφουγκράζεται τη δυστυχία των φτωχών, των ανέργων, των αστέγων, αλλά το «Bloomberg», μία από τις ναυαρχίδες του καπιταλισμού σε διεθνές επίπεδο στον τομέα των οικονομικών και της ενημέρωσης. Και το «ζουμί» στην παρουσίαση της κατάστασης είναι ότι μονοπωλιακός κολοσσός διατυπώνει ανησυχίες για «ενδεχόμενες ανεξέλεγκτες εκρήξεις» λόγω του ότι «οι πλούσιοι έχουν γίνει πλουσιότεροι από ποτέ στη διάρκεια της πανδημίας».

Προφανώς οι προβληματισμοί για την εξέλιξη της κρίσης σε συνθήκες πανδημίας και των ανταγωνισμών χτυπάνε όλο και περισσότερο «κόκκινο».

Απανωτές εκθέσεις διεθνών οργανισμών που δημοσιεύτηκαν την τελευταία περίοδο επιβεβαιώνουν την αύξηση των ανισοτήτων κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και της πανδημίας, καθώς το λογιστικό πρόσωπο της καπιταλιστικής κανονικότητας δεν μπορεί να καλύψει το μαύρο φόντο εκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν με μια μπάλα κανονιού δεμένη στα πόδια τους!

Αντίστοιχες ανησυχίες εκφράστηκαν και στην ετήσια έκθεση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) για την «Ανθρώπινη Ανάπτυξη για το 2019», στην οποία σημειώνεται: «Το κύμα των διαδηλώσεων που σαρώνει τη μια χώρα μετά την άλλη αποτελεί μια ξεκάθαρη ένδειξη ότι, παρά την πρόοδό μας, κάτι δεν λειτουργεί σωστά στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία μας. Οι άνθρωποι κατεβαίνουν στους δρόμους για διάφορους λόγους: για το κόστος των εισιτηρίων, την τιμή της βενζίνης ή έχοντας πολιτικά αιτήματα. Υπάρχει όμως κάτι που τα συνδέει όλα αυτά και είναι βαθύ. Πρόκειται για την αυξανόμενη απογοήτευση του κόσμου λόγω των ανισοτήτων».

Η προηγούμενη παράγραφος δεν βρίσκεται σε κάποιο εισαγωγικό σημείωμα αριστερού εντύπου, αλλά στην εισαγωγή της παραπάνω έκθεσης του ΟΗΕ.

Αν η ανισότητα αυξηθεί μπορεί να αρχίσει να… δαγκώνει!

Λίγους καιρό πριν το ΔΝΤ, γνωστό για τα προγράμματα λιτότητας που εφάρμοσε στις υπερχρεωμένες χώρες, πρότεινε να εξεταστούν άμεσα πολιτικές αναδιανομής του πλούτου επιμένοντας πως η διεύρυνση των ανισοτήτων υπονομεύει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς και στη δημοκρατία, ενώ καλλιεργεί το αίσθημα ότι οι ελίτ έχουν καρπωθεί κάθε όφελος εις βάρος όλων των υπολοίπων. Μάλιστα, η επικεφαλής του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, ναι αυτή η κυρία του 7ου ουρανού των καπιταλιστών, σχολιάζοντας την «επίμονη και συνεχή διεύρυνση της ανισότητας», προειδοποίησε πως «αν δεν προσέξουμε, τα φαντάσματα από τα τέλη του 19ου αιώνα θα έρθουν και θα μας στοιχειώσουν στον 21ο αιώνα».

Οι πιο επιφανείς από τους Αμερικάνους κεφαλαιοκράτες, βλέποντας τις συνέπειες της όξυνσης των αντιθέσεων και της διεύρυνσης των ανισοτήτων, εισηγούνται λίφτινγκ του συστήματος.

Ο ιδρυτής του μεγαλύτερου hedge fund στον κόσμο, του Bridgewater Associates, που έχει περιουσιακά στοιχεία αξίας 17 δισ. δολαρίων, ο Ρέι Ντάλιο (Ray Dalio), εξέδωσε ένα μανιφέστο στο οποίο καταγγέλλει το καπιταλιστικό σύστημα. Τονίζει πως το σύστημα αυτό του οποίου τις αξίες ενστερνίστηκε, σήμερα προωθεί και αυξάνει την ανισότητα και πρέπει «να εξελιχθεί ή να πεθάνει». 

Την ίδια ώρα η ηχώ αυτής της προβληματικής φτάνει στην Ευρώπη καμουφλαρισμένη ως κριτική στον αμερικανικό καπιταλισμό διά στόματος του Καρλ-Χένρικ Σβάνμπεργκ, επικεφαλής της σουηδικής αυτοκινητοβιομηχανίας Volvo. «Νομίζω ότι αν η ανισότητα εξακολουθήσει να αυξάνεται, σε βάθος χρόνου θα γυρίσει και θα τους δαγκώσει», δήλωσε σε συνέντευξή του στους Financial Times. Δεν κρύβει, πάντως, την ανησυχία του και για την Ευρώπη και τονίζει πως «πρέπει να διαμορφώσουμε τον καπιταλισμό κατά τρόπο που να λειτουργεί προς όφελος όλων». 

Ο φόβος επιστροφής των «φαντασμάτων»

Θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς τι συμβαίνει και διεθνείς φορείς και θεσμικοί εγγυητές της καπιταλιστικής κανονικότητας δηλώνουν τη «βαθιά ανησυχία τους για τη διεύρυνση των ανισοτήτων». Τι πάθανε τέλος πάντων οι εγγυητές της φυσικής λειτουργίας του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και των μηχανισμών συσσώρευσης πλούτου και ξεχειλίζουν από ευαισθησία για τον «αντίκοσμο», τους παρίες, τους πληβείους και τους αποκλεισμένους από τον κόσμο της ευημερίας τους, των οποίων οι οικονομίες στραγγαλίστηκαν από τις «μεταρρυθμίσεις» της «άγριας απελευθέρωσης» που επιβλήθηκαν από την Παγκόσμια Tράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο;

Προφανώς γνωρίζουν αυτό που οι δικές τους εκθέσεις φανερώνουν (Ετήσια έκθεση Global Wealth του Ινστιτούτου Ερευνών του ελβετικού τραπεζικού κολοσσού Credit Suisse) ότι περίπου 47 εκατομμύρια άνθρωποι, μόλις το 0,9% των ενηλίκων του πλανήτη, κατέχουν σήμερα όλοι μαζί 158,3 τρισ. δολάρια, περίπου δηλαδή το 44% του παγκόσμιου πλούτου ενώ στην «απέναντι όχθη» -και ενώ μεσολαβούν δύο,  συρρικνωμένες και πληγωμένες μεσαίες τάξεις- υπάρχουν περίπου τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή πάνω από το 55% του ενήλικου πληθυσμού της Γης που όλοι μαζί κατέχουν 6,3 τρισ. δολάρια, δηλαδή μόλις το 1,8% του συνολικού παγκόσμιου πλούτου.

Προφανώς βλέπουν ότι στα είκοσι χρόνια κατακτητικών πολέμων στη Μέση Ανατολή ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός όχι μόνο δεν βγήκε νικητής, αλλά, αντίθετα, τα ερείσματα και οι δυνάμεις του εξασθενούν και αυτό οφείλεται πρωταρχικά στη μακροχρόνια, γενναία αντίσταση των λαών του Ιράκ, του Αφγανιστάν, της Συρίας, της Παλαιστίνης, της Λιβύης.

Προφανώς κατανοούν ότι καμιά «τάξη» και σταθερότητα στην Ευρώπη δεν μπορεί να στηριχτεί πάνω στα ερείπια των λαϊκών κατακτήσεων, πάνω στην πιο άγρια μορφή οικονομικής εκμετάλλευσης και αιματηρής λιτότητας που προωθεί το Βερολίνο και οι αστικές τάξεις των χωρών της Ε.Ε., πάνω στον ακρωτηριασμό των δημοκρατικών δικαιωμάτων, τα κατασταλτικά μέτρα, τα σιδηρόφρακτα τείχη που υψώνονται για τη βίαιη αναχαίτιση των προσφύγων.

Προφανώς βλέπουν μια νέα «εποχή οργής» από την καρδιά της Ευρώπης (Γαλλία κι όχι μόνο) μέχρι τη Χιλή, τη Βολιβία, το Εκουαδόρ, την Αϊτή, όπου κερδίζει η ιδέα ότι η λύση δεν είναι «ο άνθρωπος πάνω από τα κέρδη» αλλά ο άνθρωπος κόντρα στα κέρδη, δηλαδή κόντρα στο σύστημα εκμετάλλευσης και ανισοτήτων.

Και φοβούνται πολύ, παρ’ όλο που η «ατμομηχανή» των κατατρεγμένων είναι ακόμα αδύναμη, πως, αν δεν προσέξουν, τα φαντάσματα από τα τέλη του 19ου αιώνα θα έρθουν και θα στοιχειώσουν τον 21ο.

Γι αυτό παίρνουν τα μέτρα τους. Έτσι, διάφοροι κροίσοι που «βλέπουν» με το μυαλό τους και βέβαια οι απολογητές του συστήματος, ξαναθυμούνται συνταγές για την «άμβλυνση των ανισοτήτων», για «αυτοφορολόγηση των πλουσίων»  ενώ την ίδια ώρα φροντίζουν συστηματικά το «λάδωμα» και τον εμπλουτισμό των ασφαλιστικών δικλείδων του συστήματος, από τους κατασταλτικούς μηχανισμούς και αυτούς της χειραγώγησης των συνειδήσεων, μέχρι τις εναλλακτικές δήθεν λύσεις, των… Μανωλιών, που φόρεσαν τα ρούχα αλλιώς…