Το βράδυ της δολοφονίας του Σωτήρη Πέτρουλα ο Μίκης Θεοδωράκης, βουλευτής τότε της ΕΔΑ, εμπνεύσθηκε και έγραψε τη μουσική και τους στίχους στο πασίγνωστο τραγούδι, που ακούστηκε για πρώτη φορά από τα πλήθη που συγκεντρώθηκαν στην κηδεία του Πέτρουλα στις 23 Ιουλίου. 

Το τραγούδι ήταν αδύνατο να ηχογραφηθεί και να κυκλοφορήσει τότε στην Ελλάδα. Αναζητώντας τις ηχογραφήσεις που πραγματοποιήθηκαν από το 1965 μέχρι το 1974, επεσήμανα, τουλάχιστον, πέντε διαφορετικές εγγραφές με την Μαρία Φαραντούρη, τρεις από τις οποίες είναι σχετικά γνωστές.

Μια από αυτές πραγματοποιήθηκε το 1966 στη Ρωσία, κατά τη διάρκεια της περιοδείας του Μίκη Θεοδωράκη και κυκλοφόρησε σε δίσκο στη Ρωσία και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, ενώ στην Ελλάδα, στη μεταπολίτευση πλέον, εντάχθηκε σε κάποια από τις δεκάδες κυκλοφορίες της εταιρείας «Delta» (δυστυχώς τα στοιχεία για τις ηχογραφήσεις των δίσκων αυτής της εταιρείας ήταν και παραμένουν ελλιπέστατα, ενώ πρέπει να σημειώσουμε πως συχνά οι ίδιοι δίσκοι κυκλοφορούσαν σε χώρες της Ευρώπης αλλά και στην Ελλάδα με διαφορετικά εξώφυλλα). 

Άλλη μια και ίσως η γνωστότερη εκτέλεση με την Μαρία Φαραντούρη, πραγματοποιήθηκε σε άγνωστο τόπο και χρόνο, συμπεριλήφθηκε σε δίσκους που κυκλοφόρησαν στο εξωτερικό και το 1974 μπήκε το δίσκο «Η Ελλάδα του Μίκη Θεοδωράκη», που εκδόθηκε από την Polydor, όπου τα τραγούδια μοιράζονταν η Μαρία Φαραντούρη με τον Γιώργο Καπερνάρο. (Οι πηγές για τον τόπο και το χρόνο ηχογράφησης είναι διφορούμενες. Άλλες λένε πως έγινε στη Γαλλία, άλλες στην Ολλανδία, άλλες το 1965, άλλες στα πρώτα χρόνια της χούντας). 

Άλλη μια ηχογράφηση με την Φαραντούρη, που πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της επταετίας στο εξωτερικό, εντάχθηκε το 1976 στο δίσκο της Delta «Μaria Farantouri sings – chante Theodorakis – Λαϊκά», που κυκλοφόρησε με μπλε και κόκκινο εξώφυλλο. Δυστυχώς ούτε γι ’αυτό το δίσκο υπάρχουν ακριβή στοιχεία σχετικά με την ημερομηνία της ηχογράφησης ή τους υπόλοιπους συντελεστές. 

Αξίζει να σημειώσουμε πως ένα απόσπασμα του τραγουδιού με τον Μίκη Θεοδωράκη να τραγουδά και να παίζει πιάνο ακούγεται εν μέσω ηχογραφημένων διαδηλώσεων της Νεολαίας Λαμπράκη στο cd «Τεκμήρια» που εκδόθηκε το 2005 σε επιμέλεια του Γιώργου Παπαδάκη, από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων που πραγματοποιήθηκαν στην Κρήτη για τα 80 χρόνια του Μίκη Θεοδωράκη.

Για το τραγούδι του Σωτήρη Πέτρουλα πραγματοποιήθηκαν κι άλλες ηχογραφήσεις στα χρόνια της χούντας, στα ιταλικά από τους Εdmonda Aldini το 1970, Adriana Martino το 1972 και την ίδια χρονιά στα φινλανδικά από την Arja Saijonmaa. Στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης το τραγούδι ηχογραφήθηκε το 1975 από τον Μίκη Θεοδωράκη για το δίσκο «Εχθρός λαός», το 1976 από τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου για τα τραγούδια «Της εξορίας» και το 1980 ξανά από την Μαρία Φαραντούρη για το δίσκο «Maria Farantouri – Lieder Aus Griechenland», ενώ στα νεώτερα χρόνια ακολούθησαν κι άλλες ηχογραφήσεις επί ελληνικού εδάφους. 

Δυο άγνωστες ηχογραφήσεις

Υπάρχουν όμως και δυο σπάνιες ηχογραφήσεις του θρυλικού τραγουδιού με την Μαρία Φαραντούρη, που κυκλοφόρησαν σε μικρούς δίσκους στο εξωτερικό. Σημειώνω πως και για αυτές δεν γνωρίζουμε ακριβώς πότε και πού πραγματοποιήθηκαν.

H πρώτη συμπεριλήφθηκε σε ένα δισκάκι που παίζει στις 33 στροφές και εκδόθηκε το 1968 στην Ιταλία με τίτλο «Atene in Piazza 1940-1965» («Η Αθήνα στην πλατεία»), με τραγούδια που αναφέρονται στους αντιστασιακούς αγώνες της Ελλάδας, συνδέοντας την αντίσταση κατά της ιταλογερμανικής κατοχής και τα γεγονότα που οδήγησαν στο πραξικόπημα του ’67, με την επανάσταση του 1821.

Μετά από τα τραγούδια «Κάτω στου βάλτου», «Βάζει ο Ντούτσε τη στολή του», «Στον πόλεμο βγαίνει ο Ιταλός» και «Σαρανταπέντε πετεινοί» (με τους Paolo Castagnino, Armando Celso και Ρέτη Ζαλόκωστα), ακούγεται ένα ηχητικό ντοκουμέντο που κατέγραψε η Ολυμπία Παπαδούκα, από την πορεία διαμαρτυρίας που πραγματοποιήθηκε στις 4 Αυγούστου 1965 με κεντρικό σύνθημα το «1-1-4», μετά την ανατροπή της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου και την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης (από τα ανάκτορα) στον Γεώργιο Αθανασιάδη – Νόβα. Μαζί με αυτό το ηχητικό ντοκουμέντο ακούγεται (σε δυο μέρη) από την Μαρία Φαραντούρη το τραγούδι του Πέτρουλα, έχοντας μάλιστα ένα στίχο που δεν υπάρχει σε άλλες εκδόσεις: 

«Σωτήρη Πέτρουλα, Σωτήρη Πέτρουλα, 
κοπέλες παλικάρια σε κλείνουν στην καρδιά»

Η άλλη ηχογράφηση και, κατά τη γνώμη μου, πληρέστερη απ’ όλες, προέρχεται από την ίδια εποχή (1965 ή 1966) και κυκλοφόρησε στη Γαλλία από την «Le chant du monde» σε ένα δίσκο 45 στροφών, έχοντας στην πρώτη πλευρά μια εκτέλεση του «Πέτρουλα» διάρκειας 5’25’’ και στη δεύτερη μια εκτέλεση στο «Γελαστό παιδί» με την Μαρία Φαραντούρη, διαφορετική από το μεγάλο δίσκο της Columbia «Ένας όμηρος», καθώς και το «Δεν έχει θέση η γη» και πάλι από τον «Όμηρο», αυτή τη φορά στη γνωστή εκτέλεση με τον Μίκη Θεοδωράκη από το δίσκο της Lyra. 

Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον αυτής της εκτέλεσης του «Πέτρουλα» με την Φαραντούρη είναι πως ακούγεται μια στροφή, που δεν υπάρχει στις άλλες ηχογραφήσεις, που λέει:

«Σωτήρη Πέτρουλα, Σωτήρη Πέτρουλα, 
στενάζουν οι μανάδες, στενάζουν τα βουνά»

Οι δυο πρώτες στροφές αυτής της εκτέλεσης συμπεριλήφθηκαν το 1966 σε έναν από τους δίσκους μιας συλλογής έξι μικρών flexi disc που δόθηκαν με το 7ο τεύχος του μηνιαίου σοβιετικού περιοδικού «Кругозор». 

Είναι χαρακτηριστικό πως πάνω από το τραγούδι ακούγεται ένας εκφωνητής που μεταφράζει, προφανώς, τους στίχους στα ρώσικα. (Πριν από τον «Πέτρουλα» ακούγεται ένα μέρος από το «Δεν έχει θέση η γη» με τον Μίκη Θεοδωράκη και μετά ένα απόσπασμα από το «Ο κήπος έμπαινε στη θάλασσα» με την Σούλα Μπιρμπίλη).

Δεν θα έπαιρνα ποτέ όρκο πως αυτές οι άγνωστες εκτελέσεις δεν υπάρχουν και σε άλλες κυκλοφορίες δίσκων του Μίκη στο εξωτερικό. Αν όμως λάβουμε υπ’ όψη μας τον όγκο των διεθνών εκδόσεων των έργων του, αυτό ίσως να μην το μάθουμε ποτέ…

– Ευχαριστώ ιδιαιτέρως το φίλο ερευνητή του έργου του Μίκη Θεοδωράκη Αποστόλη Γιαννακίδη για τη διαχρονική του βοήθεια. 

PlayCurrent Time0:05/Duration Time0:05Progress: 0%0:05Fullscreen00:00Mute

Πηγή: Θανάσης Γιώγλου – ogdoo.gr