Κάτω από την επίδραση και την ακτινοβολία της Μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης, δημιουργείται στην πατρίδα μας, το Νοέμβριο του 1918, το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας (ΣΕΚΕ) που το 1924 μετονομάζεται σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ). Στο 2ο συνέδριο του ΣΕΚΕ τον Απρίλιο του 1920 εκτός από την αποχώρηση του κόμματος από τη Β΄ Διεθνή και την προσχώρηση του, οργανικά, στην 3η Διεθνή, αποφασίζεται και η δημιουργία οργάνωσης νεολαίας. Έτσι δημιουργείται η «Ομοσπονδία Σοσιαλιστικών Εργατικών Νεολαιών Ελλάδας» (ΟΣΕΝΕ) με πρώτο γραμματέα τον Ζακ Βεντούρα. Αντιπροσωπεία της ΟΣΕΝΕ θα συμμετάσχει στο έκτακτο (Εκλογικό) συνέδριο του ΣΕΚΕ τον Σεπτέμβριο του 1920. Στις 28 Νοεμβρίου 1922 με πρωτοβουλία του ΣΕΚΕ γίνεται στη Θεσσαλονίκη το 1ο Συνέδριο των Σοσιαλιστικών Νεολαίων με τη συμμετοχή σοσιαλιστικών οργανώσεων νέων από όλη τη χώρα, Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη, Βόλο, Πάτρα, Καβάλα, Δράμα, Χαλκίδα, όπου ιδρύεται η Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδος, η ηρωική ΟΚΝΕ. Το συνέδριο θα εκλέξει Κεντρική Επιτροπή και θα ορίσει κεντρικό δημοσιογραφικό όργανο της ΟΚΝΕ την εβδομαδιαία εφημερίδα «Νεολαία».

Αργότερα εκδίδεται και το θεωρητικό περιοδικό «Νέος Λενινιστής». Η ΟΚΝΕ θα εκδίδει και άλλα έντυπα ανά περιοχή. Το 1925 κυκλοφορεί «Ο φαντάρος» και από το 1928 κυκλοφορούν διάφορα έντυπα για τους στρατευμένους νέους «Στρατώνα», «Τσιμινιέρα», «Τηλεγραφητής», «Σκαπανέας», «Κόκκινος Ναύτης», «Κόκκινος Σκαπανέας» κ.ά. Το 1929 το Γυναικείο Γραφείο της Αθήνας κυκλοφορεί τη μηνιαία εφημερίδα «Εργάτρια».

Η ΟΚΝΕ από την πρώτη στιγμή θα δώσει το παρών σε όλους τους μεγάλους και μικρούς αγώνες του λαού μας για ψωμί, δουλειά, δημοκρατία, εθνική ανεξαρτησία και σοσιαλισμό. Τη στρατιά των νεκρών ηρώων νεολαίων της ΟΚΝΕ θα «εγκαινιάσει» τον Αύγουστο του 1923 επί κυβέρνησης Πλαστήρα, στη μεγάλη γενική πανεργατική απεργία που θα απλωθεί σε όλη τη χώρα, ο Θανάσης Ζούγρης, ιδρυτικό μέλος της ΟΚΝΕ και γραμματέας της οργάνωσης Καβάλας. Ο Ζούγρης θα συλληφθεί και θα παραπεμφθεί στο στρατοδικείο Δράμας και τελικά θα πεθάνει στις φυλακές της Δράμας από τα βασανιστήρια. Θα τον ακολουθήσει το 1924 επί κυβέρνησης Αλέξανδρου Παπαναστασίου, ο 24χρονος εργάτης Σωτήρης Παρασκευαΐδης που θα δολοφονηθεί από την αστυνομία, στη συγκέντρωση της Πρωτομαγιάς, στο Εργατικό Κέντρο Αθήνας. Στις 25 Ιουνίου 1925 εγκαθιδρύεται στη χώρα μας η δικτατορία του Θεόδωρου Πάγκαλου που θα κρατήσει μέχρι τον Αύγουστο του 1926. Το ΚΚΕ και η ΟΚΝΕ θα κυνηγηθούν ανελέητα. Η έκδοση του «Ριζοσπάστη», της «Κομμουνιστικής Επιθεώρησης» καθώς και του δημοσιογραφικού οργάνου της ΟΚΝΕ «Νεολαία» απαγορεύονται. Παρά τις δυσκολίες, παρά τις σκληρές συνθήκες κάτω από τις οποίες δουλεύουν τα μέλη και τα στελέχη της ΟΚΝΕ, η επιρροή της πολλαπλασιάζεται. Από τον Φεβρουάριο του 1927 μέχρι το Φεβρουάριο του 1928, οι πυρήνες της ΟΚΝΕ στους χώρους δουλειάς μέσα στα εργοστάσια και τις επιχειρήσεις, τριπλασιάζονται. Το ποσοστό των πυρήνων από το 11% ανεβαίνει στο 20%.

Για να αντιμετωπίσει την ολοένα αυξανόμενη επιρροή της ΟΚΝΕ και του ΚΚΕ στους στρατευμένους νεολαίους εγκαθίσταται ήδη από το 1924 στο Καλπάκι Ιωαννίνων ο Πειθαρχικός Ουλαμός Καλπακίου, μία στρατιωτική μονάδα για το σωφρονισμό των απείθαρχων και ανυπάκουων φαντάρων. Εδώ θα στέλνονται οι κομμουνιστές φαντάροι. Το ξύλο, τα βασανιστήρια, το κρύο, η πείνα, η δίψα, θα είναι καθημερινότητα. Οι φαντάροι δουλεύουν καθημερινά στα καταναγκαστικά έργα 12 έως 15 ώρες την ημέρα. Η Εργατική Βοήθεια, η οργάνωση που ίδρυσε το ΚΚΕ το 1924 για τη στήριξη των διωκόμενων, φυλακισμένων και εξόριστων αγωνιστών και των οικογενειών τους, θα ονομάσει τον Πειθαρχικό Ουλαμό Καλπακίου «τάφο ζωντανών». Εκατοντάδες κομμουνιστές, μέλη και στελέχη της ΟΚΝΕ και του ΚΚΕ θα περάσουν από εδώ, ο Άρης Βελουχιώτης, ο Κώστας Καραγιώργης, μέλος αργότερα της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, ο Δημήτρης Βλαντάς μέλος αργότερα του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, ο Κώστας Γαμβέτας αργότερα μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ. Ο Κώστας Γαμβέτας θα εκτελεστεί στην Πάτρα από τους Γερμανούς στις 23 Φεβρουαρίου 1944 μετά από άγρια βασανιστήρια. Να σημειώσουμε εδώ πως κάποιες από τις οχυρώσεις στο Καλπάκι που θα υπερασπιστεί ο Ελληνικός στρατός το 1940 απέναντι στους Ιταλούς επιδρομείς χτίστηκαν σε μεγάλο βαθμό από μέλη και στελέχη της ΟΚΝΕ και του ΚΚΕ. Κόντρα σε αυτές τις βάρβαρες και απάνθρωπες συνθήκες οι φαντάροι εξεγείρονται. Στις 29 Νοεμβρίου 1930, 7 κομμουνιστές φαντάροι μέλη της ΟΚΝΕ θα δικαστούν από το στρατοδικείο Ιωαννίνων για στάση «επί ανυποταξίας και βιοπραγίας κατά ανώτερων εκ προμελέτης». Ο Μάρκος Μαρκοβίτης και ο Γιάννης Πανούσης, φοιτητές και οι δύο καταδικάζονται σε θάνατο -είναι η πρώτη θανατική καταδίκη κομμουνιστών στη χώρα μας- ο Δημήτρης Βλαντάς και ο Κώστας Γαμβέτας ισόβια, ο Αργ. Αδαμόπουλος και ο Σ. Τσακίρης 7 χρόνια φυλακή και ο Βασίλης Κορδέλης σε 2 χρόνια φυλακή. Ένα ολόκληρο κίνημα διαμαρτυρίας θα εκδηλωθεί στη χώρα μας αλλά και στο εξωτερικό για τη σωτηρία των καταδικασμένων σε θάνατο φαντάρων. Εργατικές ενώσεις, σωματεία, φοιτητές, κατεβαίνουν σε διαδηλώσεις και συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας. Συγγραφείς και ποιητές όπως ο Κωστής Παλαμάς, ο Δημήτρης Γληνός, ο Νίκος Καζαντζάκης, η Γαλάτεια Καζαντζάκη, η Λιλίκα Νάκου, ο Νίκος Κατηφόρης, ο Κώστας Παρορίτης, ο Γρηγόρης Ξενόπουλος, ο Κώστας Βάρναλης και άλλοι θα υπογράψουν κείμενο για τη σωτηρία των φαντάρων. Η Κομμουνιστική Διεθνής Νέων, η Βαλκανική Κομμουνιστική Ομοσπονδία, εκδίδουν ανακοινώσεις. Στη Νέα Υόρκη, στο Βερολίνο, στη Μασσαλία και αλλού, οργανώνονται συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας. Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν θα στείλει επιστολή διαμαρτυρίας στον Ελευθέριο Βενιζέλο. Οι λαϊκές κινητοποιήσεις θα καταφέρουν να σώσουν τους καταδικασμένους σε θάνατο φαντάρους και οι ποινές τους, θα μετατραπούν σε ποινές φυλάκισης. Τελικά το 1934, κάτω από τη λαϊκή πίεση και την σθεναρή στάση των κομμουνιστών φαντάρων, ο Πειθαρχικός Ουλαμός Καλπακίου θα καταργηθεί.

Τον Απρίλιο του 1927 γίνεται με πρωτοβουλία της ΟΚΝΕ το Α’ Συνέδριο της εργαζόμενης νεολαίας της Αθήνας και του Πειραιά. Τον Οκτώβριο του 1927 η ΟΚΝΕ τιμώντας τη 10η επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης οργανώνει έρανο για τον Κόκκινο Στρατό. Με τα χρήματα που συγκεντρώθηκαν σχηματίστηκε μία πολυβολαρχία στη φρουρά της Μόσχας που ονομάστηκε τιμητικά ΟΚΝΕ. Το 1927 ξεσπάνε μεγάλοι λαϊκοί και απεργιακοί αγώνες, απεργίες καπνεργατών, φοιτητικές κινητοποιήσεις, αγώνες για την καλυτέρευση της ζωής των εργατών, αγώνες ενάντια στην τρομοκρατία και τις διώξεις συνδικαλιστών και κομμουνιστών. Η ΟΚΝΕ θα συμμετάσχει ενεργά στους αγώνες αυτούς. Το 1929 ψηφίζεται από την κυβέρνηση Βενιζέλου ο νόμος 4229/1929 το γνωστό Ιδιώνυμο «Περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασία των ελευθεριών των πολιτών». Η τρομοκρατία εντείνεται, οι κομμουνιστές κυνηγιούνται, ο «Ριζοσπάστης» και η «Νεολαία», το δημοσιογραφικό όργανο της ΟΚΝΕ, απαγορεύονται, οι φυλακές και τα ξερονήσια γεμίζουν. Το Ιδιώνυμο κρατάει σχεδόν μέχρι τη δικτατορία του Μεταξά, της 4ης Αυγούστου οπότε και η μεταξική δικτατορία θα το αντικαταστήσει με ακόμα πιο σκληρούς νόμους όπως ο αναγκαστικός νόμος 117/1936. Με το ιδιώνυμο, 16.500 θα συλληφθούν, 3.000 από αυτούς θα εξοριστούν, στη Φολέγανδρο, την Αμοργό, την Ανάφη, τη Σκύρο και αλλού και πάνω από 30 εργάτες και αγρότες θα δολοφονηθούν από την αστυνομία σε κινητοποιήσεις και απεργίες. Ο φοιτητής Παράσχος Μαρμαρέλης καταδικάζεται σε 8 μήνες φυλακή και 3 μήνες εξορία γιατί διάβαζε την «Νεολαία» της ΟΚΝΕ και γιατί στο δικαστήριο θα δηλώσει ότι είναι κομμουνιστής. Τον Ιούνιο του 1929 γίνονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα εκδηλώσεις για τη Διεθνή Εβδομάδα του Παιδιού. Με πρωτοβουλία της ΟΚΝΕ οργανώνεται στην Αθήνα συγκέντρωση των εργαζόμενων παιδιών και μαθητών. Παρουσιάζεται επίσης καλλιτεχνικό πρόγραμμα και κυκλοφορεί το πρώτο φύλλο της παιδικής εφημερίδας «Εργατοπούλο».

Το 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ, το Δεκέμβριο του 1935, τέσσερις μήνες μετά το 7ο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς, βάζει σαν καθήκον στις οργανώσεις του κόμματος και στην ΟΚΝΕ, την πάλη ενάντια στον πόλεμο και το φασισμό και τη δημιουργία αντιφασιστικών μετώπων. Ήδη από το 5ο Συνέδριο το Μάρτιο του 1934, το ΚΚΕ μπροστά στον κίνδυνο του εκφασισμού της χώρας και της παλινόρθωσης της μοναρχίας, έχει σαν στόχο τη δημιουργία ενός παλλαϊκού, αντιφασιστικού, αντιμοναρχικού μετώπου. Έτσι στις αρχές του 1936 με Πρωτοβουλία της ΟΚΝΕ δημιουργείται η Φιλειρηνική Ένωση Οργανώσεων Νέων (ΦΕΟΝ). Σκοπός η πάλη κατά του πολέμου και του φασισμού, υποκινητή του πολέμου. Το 1936 στις 4 Αυγούστου εγκαθιδρύεται στη χώρα μας το στυγνό δικτατορικό καθεστώς του Μεταξά. Τα πολιτικά κόμματα απαγορεύονται, τα συνδικάτα διαλύονται, δημόσιοι υπάλληλοι, εκπαιδευτικοί, απολύονται, διώκονται. Καθιερώνεται το πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων για την πρόσληψη στις δημόσιες υπηρεσίες και την είσοδο στις στρατιωτικές σχολές. Βιβλία Ελλήνων και ξένων προοδευτικών συγγραφέων, καίγονται δημόσια. Ένα πρωτοφανές και άγριο κυνηγητό ξεκινάει ενάντια σε κάθε δημοκράτη, προοδευτικό άνθρωπο. Ιδιαίτερα οι κομμουνιστές διώκονται ανελέητα. Το ΚΚΕ και η ΟΚΝΕ τίθενται εκτός νόμου. Χιλιάδες κομμουνιστές, δημοκράτες, διώκονται, συλλαμβάνονται, βασανίζονται, εξορίζονται, πολλοί δολοφονούνται. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 1940 συνελήφθησαν 50.000 άνθρωποι. Παρόλες τις δυσκολίες και τη βαθιά παρανομία, με πρωτοβουλία της ΟΚΝΕ και χάρη στις αδιάκοπες προσπάθειες των νεολαίων κομμουνιστών, το 1937 δημιουργείται το Αντιδικτατορικό Μέτωπο Νέων με δημοσιογραφικό του όργανο την εφημερίδα «Ελευθερία».

Το Μάρτιο του 1937 η ΟΚΝΕ οργανώνει αντιδικτατορικές κινητοποιήσεις των φοιτητών με αφορμή την απόλυση των προοδευτικών καθηγητών του Πανεπιστημίου, Νίκου Βέη, Παναγιώτη Λορεντζάτου και Κωνσταντίνου Αμάντου. Οι κινητοποιήσεις θα κρατήσουν μία βδομάδα με συμμετοχή χιλιάδων φοιτητών αλλά και εργατών νεολαίων. Παρά τις σκληρές συνθήκες η ΟΚΝΕ αναπτύσσει πλούσια δράση. Κυκλοφορούν παράνομα, πολλά έντυπα της ΟΚΝΕ. Στην Αθήνα κυκλοφορεί η «Φλόγα» από την Αντιδικτατορική Οργάνωση Νέων, η «Φωνή του Στρατεύματος», από την Κομμουνιστική Στρατιωτική Οργάνωση, η «Λευτεριά» στη Θεσσαλονίκη, της Κομμουνιστικής Οργάνωσης Φοιτητών, το «Εμπρός» του Αντιδικτατορικού Μετώπου Νέων Θεσσαλονίκης, η «Μαθητική Φωνή» από τη μαθητική ομάδα της ΟΚΝΕ κ.ά. Η ΟΚΝΕ θα δώσει μάχη ενάντια στην προσπάθεια της μεταξικής δικτατορίας να τραβήξει την Ελληνική νεολαία στη φασιστική ΕΟΝ (Εθνική Οργάνωση Νέων). Το Μάρτιο του 1938 η ΟΚΝΕ μαζί με άλλες αντιδικτατορικές οργανώσεις, οργανώνουν στην Αθήνα μεγάλη αντιδικτατορική συγκέντρωση που θα χτυπηθεί άγρια από την αστυνομία.

Μία από τις φωτεινότερες μορφές του αντιδικτατορικού αγώνα αλλά και του λαϊκού και Κομμουνιστικού κινήματος είναι ο Χρήστος Μαλτέζος. Γεννήθηκε το 1908 στα Μέθανα, φοιτητής της Νομικής εντάσσεται στο επαναστατικό κίνημα. Από το 1925 συνδέεται με την ΟΚΝΕ. Το 1928 γίνεται μέλος και πολύ γρήγορα αναδεικνύεται σε στέλεχος. Τον Οκτώβριο του 1937 γίνεται γραμματέας της κεντρικής επιτροπής της ΟΚΝΕ και λίγο αργότερα, την άνοιξη του 1938, συλλαμβάνεται στην Αθήνα από την ασφάλεια. Θα βασανιστεί άγρια αλλά δεν θα μιλήσει. Θα καταδικαστεί σε 4,5 χρόνια φυλακή. Θα αφήσει την τελευταία του πνοή στις φυλακές της Κέρκυρας μετά από απάνθρωπα βασανιστήρια στις 22 Νοεμβρίου 1938 σε ηλικία 30 ετών.

Στη 1 Σεπτεμβρίου 1939 οι Γερμανοφασίστες του Χίτλερ επιτίθεται στην Πολωνία ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος έχει αρχίσει και στις 28 Οκτωβρίου 1940 ο Ιταλικός φασισμός επιτίθεται στην Ελλάδα. Στις 2 Νοεμβρίου 1940 δημοσιεύεται το ιστορικό γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη, κάλεσμα για τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα.

 «Προς το λαό της Ελλάδας»

«……. Δίπλα στον κύριο μέτωπο ο κάθε βράχος, η κάθε ρεματιά, το κάθε χωριό καλύβα με καλύβα, η κάθε πόλη, σπίτι με σπίτι, πρέπει να γίνει φρούριο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα……»

Το γράμμα αυτό καθορίζει τη θέση του ΚΚΕ και της ΟΚΝΕ για τα επόμενα χρόνια και θα αποτελέσει τη βάση για την ανάπτυξη της Εαμοελασίτικης εποποιίας. Στις 27 Σεπτεμβρίου 1941 δημιουργείται το ΕΑΜ και λίγους μήνες αργότερα με πρωτοβουλία της ΟΚΝΕ δημιουργείται στις 5 Φεβρουαρίου 1942 στην Αθήνα το ΕΑΜ Νέων (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο Νέων) όπου εκτός από την ΟΚΝΕ συμμετέχουν η «Φιλική Εταιρεία Νέων», η «Λεύτερη νέα», η «Σοσιαλιστική Επαναστατική Πρωτοπορία Ελλάδας» και η «Δημοκρατική Ένωση Νέων». Το Μάρτιο του 1942 η 2η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της ΟΚΝΕ αποφασίζει τη δημιουργία πανελλαδικής ενιαίας οργάνωσης νεολαίας προσανατολισμένης στις ανάγκες του εθνικού απελευθερωτικού αγώνα και στις 23 Φεβρουαρίου 1943 σε ένα σπίτι στην οδό Δουκίσσης Πλακεντίας 3, στους Αμπελόκηπους με τη συμμετοχή πολλών οργανώσεων νεολαίας ιδρύεται η ΕΠΟΝ (η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων). Με την ίδρυση της ΕΠΟΝ, η ΟΚΝΕ αυτοδιαλύεται και από δω ξεκινάει μία άλλη εποποιία, η εποποιία της ΕΠΟΝ.

Η ΟΚΝΕ στα 21 χρόνια της ύπαρξής της θα αναπτύξει πλούσια, πολύμορφη δράση κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Θα παλέψει για να αναπτύξει δεσμούς με τις πλατιές λαϊκές μάζες στα εργοστάσια, στις επιχειρήσεις, στα σχολεία, στα πανεπιστήμια στις σχολές, στις γειτονιές, σε πόλεις και χωριά. Θα αναπτύξει δράση σε αθλητικούς και πολιτιστικούς συλλόγους, σε καλλιτεχνικούς χώρους. Θα παλέψει ενάντια στα ναρκωτικά, να τραβήξει τη νεολαία από τους τεκέδες.

Από την ΟΚΝΕ θα περάσουν χιλιάδες νεολαίοι, ανώνυμοι και επώνυμοι που θα γαλουχηθούν με τα πιο υψηλά ιδανικά της αυτοθυσίας, της αλληλεγγύης στους αδύναμους και τους κατατρεγμένους, θα παλέψει για δημοκρατία, ψωμί, δουλειά, μόρφωση, εθνική ανεξαρτησία και σοσιαλισμό. Θα περάσουν νεολαίοι που ο λαός μας θα γράψει με πύρινα γράμματα στη μνήμη του και την καρδιά του. Στελέχη όπως ο Νίκος Ζαχαριάδης, γραμματέας της ΟΚΝΕ την περίοδο 1925 -1926, η Ηλέκτρα Αποστόλου, ο Άρης Βελουχιώτης, ο Γιάννης Αλεξάνδρου ο θρυλικός καπετάν Διαμαντής του ΕΛΑΣ και του Δημοκρατικού Στρατού που θα σκοτωθεί στις 21 Ιουνίου 1949 στα Μάρμαρα Σπερχειάδος στη Φθιώτιδα, ο Χρήστος Μαλτέζος ο Κώστας Γαμβέτας, ο Σίμος Κερασίδης αργότερα ηγετικό στέλεχος του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ μια από τις πιο ηρωικές μορφές του λαϊκού και κομμουνιστικού κινήματος στη Βόρεια Ελλάδα, που την άνοιξη του 1943 θα πιαστεί μαζί με συντρόφους του από ΠΑΟτζήδες του Μιχάλ Αγά, συνεργάτες των Γερμανών στα Ίμερα Κοζάνης και θα εκτελεστεί σε ηλικία 25 ετών, ο Τάκης Φίτσιος, δημοσιογράφος, μάλιστα την περίοδο 1922-1923 θα είναι αρχισυντάκτης της «Νεολαίας» του δημοσιογραφικού οργάνου της ΟΚΝΕ και αργότερα του Ριζοσπάστη, που θα εκτελεστεί στις 16 Απριλίου 1949, όπως και πολλοί από τους 200 κομμουνιστές που θα εκτελεστούν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής την Πρωτομαγιά του 1944, όπως ο Ναπολέων Σουκατζίδης, ο Σάββας Σαββόπουλος μεταλλεργάτης και χιλιάδες άλλοι.

Θανάσης Κοντοφάκας

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Πορεία», Τεύχος 50, που κυκλοφορεί