«Παιδαγωγικό Ποίημα»: ολόκληρη η συγκλονιστική ταινία για το σχολείο στην Σοβιετική Ένωση

Το «Παιδαγωγικό Ποίημα – Ο δρόμος προς τη ζωή» αποτελεί βιβλίο (βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα), αποτελούμενο από δύο τόμους, του Σοβιετικού παιδαγωγού Αντόν Σεμιόνοβιτς Μακάρενκο, στο οποίο αναδεικνύεται η γιγαντιαία προσπάθεια που κατέβαλαν οι πολίτες της Σοβιετικής Ένωσης προκειμένου να δημιουργήσουν και να διαπαιδαγωγήσουν τον «σοβιετικό άνθρωπο», δηλαδή τον άνθρωπο που κλήθηκε να αναπτύξει και να θεμελιώσει το πρώτο κοινωνικό σύστημα της ανθρώπινης ιστορίας στο οποίο καταργήθηκε η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Όπως, ίσως, καθίσταται σαφές από τα παραπάνω, το «Παιδαγωγικό Ποίημα» δεν αποτελεί μόνο ένα λογοτεχνικό βιβλίο, αλλά ταυτόχρονα ένα σπάνιο και μοναδικό έργο, καθώς επιδιώκει να παρουσιάσει αυτό το «άλμα» της ανθρωπότητας μέσα από τη ζωή συνηθισμένων ανθρώπων, εκπαιδευτικών και παιδιών, που στα πρώτα χρόνια κιόλας μετά τον εμφύλιο πόλεμο δημιούργησαν έναν παιδικό «σταθμό» –όπως είναι η λογοτεχνική του μετάφραση, αν και ο όρος «αποικία» είναι πιο κοντά στην κατά λέξη μετάφραση– αποτελούμενο από ορφανά παιδιά, που ο πόλεμος και οι κακουχίες της ζωής τα είχαν εκθέσει στη ζωή του δρόμου, οδηγώντας τα στην αλητεία, στην κλεψιά και την επαιτεία.

Με το «Παιδαγωγικό Ποίημα» ο Μακάρενκο δίνει, με γλαφυρό τρόπο, όλες εκείνες τις καθημερινές δυσκολίες αυτής της προσπάθειας, παρουσιάζοντας με πρωτότυπο τρόπο τον ανθρωπιστικό χαρακτήρα της σοβιετικής διαπαιδαγώγησης, μέσα από τη διαμόρφωση της παιδικής κολεκτίβας και του εργασιακού (πολυτεχνικού) σχολείου.

Ήδη από τα πρώτα χρόνια ο Μακάρενκο ήρθε σε σύγκρουση με τους εκπροσώπους της λεγόμενης «ελεύθερης διαπαιδαγώγησης», αντιπαραθέτοντας τη σκέψη για τον ιδιαίτερο ρόλο που μπορεί να παίξει η παιδική κολεκτίβα και η συνειδητή εργασιακή δραστηριότητα στη διαμόρφωση σοσιαλιστικής κοσμοθεωρητικής αντίληψης των νεαρών πολιτών του σοβιετικού κράτους. Και πράγματι, η εργασία και η μάθηση ήταν αχώριστοι «συνοδοί» της ζωής των παιδιών του σταθμού «Γκόρκι» –όπως είχε ονομαστεί ο σταθμός που διηύθυνε ο Μακάρενκο, προς τιμήν του μεγάλου λογοτέχνη.

Επιπλέον, μελετώντας κανείς το «Παιδαγωγικό Ποίημα» θα μπορέσει ευθύς εξαρχής να αντιληφθεί το γεγονός ότι το σύστημα διαπαιδαγώγησης που εφαρμοζόταν πρόβαλλε διαρκώς νέες απαιτήσεις προς το κάθε παιδί του σταθμού, οι οποίες συνοδεύονταν, παράλληλα, από την αύξηση του σεβασμού προς το κάθε παιδί. Απαιτήσεις που «γεννιούνταν» και προβάλλονταν μέσα από την ίδια την κολεκτίβα, από την ομάδα στην οποία ήταν ενταγμένο το κάθε παιδί και που περιέβαλλε με σεβασμό και φροντίδα το κάθε μέλος της.

Εν κατακλείδι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το «Παιδαγωγικό Ποίημα» αποτελεί ένα σπουδαίο πόνημα, το οποίο ξεφεύγει από τα παιδαγωγικά όρια κι εκτείνεται έως και τα πεδία της ιστορίας και της πολιτικής. Το πλέον βέβαιο είναι ότι αναδεικνύει με τον καλύτερο και πιο απτό τρόπο την τιτάνια μάχη του ανθρώπου για τη δόμηση ενός καλύτερου και δικαιότερου κόσμου.