Θάβοντας τη Νάκμπα: Πώς το Ισραήλ συστηματικά κρύβει τις αποδείξεις για την εκδίωξη των Παλαιστινίων το 1948

Έχει ξαναειπωθεί ότι το ζήτημα των Παλαιστινίων Προσφύγων δεν αφορά μόνο τους Παλαιστινίους αλλά ολόκληρη την ανθρωπότητα. Ο λόγος είναι ότι το Ισραήλ προσπαθεί να δώσει νέο ορισμό στην έννοια “πρόσφυγας”: στην καλύτερη να μιλάμε για τον πρώτης γενιάς μόνο. Συνεπώς, με την πάροδο των ετών, να μην υφίσταται καν ζήτημα. Αν επικρατήσει αυτός ο ορισμός, τότε, νέες εθνοκαθάρσεις θα λάβουν χώρα παγκοσμίως, για τις οποίες, σε πολύ σύντομο διάστημα, δεν θα υπάρχει νομική βάση για να γίνεται λόγος. Αυτό αφορά ιδιαίτερα την Ελλάδα, όχι μόνο για τους νυν “δικούς της” πρόσφυγες, αλλά, ευρισκόμενη σε μια γειτονιά με πολεμικές συρράξεις, και για πιθανώς μελλοντικούς.

Διεθνείς δυνάμεις επιβλέπουν την εκκένωση του χωριού Ιράκ Αλ Μανσίγια, κοντά στο σημερινό Κιριάτ Γκατ, το Μάρτη του 1949. Συλλογή Μπένο Ρόθενμπεργκ/Κρατικά Αρχεία Ισραήλ

Σε κάθε περίπτωση, η φιλοϊμπεριαλιστική στρατηγική συμμαχία που εγκαινίασε ο Τσίπρας με το εθνοκαθαρτικό κατοχικό κράτος του Ισραήλ που συστηματικά παραβιάζει το διεθνές δίκαιο, υπονομεύει αυτό το βασικό όπλο της Ελλάδας, και πρέπει να ακυρωθεί για το καλό της ειρήνης στην περιοχή και όλο τον κόσμο. Η δε συζήτηση για το Παλαιστινιακό Ζήτημα πρέπει να ξαναστραφεί γύρω από το ζήτημα της επιστροφής των παλαιστινίων προσφύγων στις περιοχές της Παλαιστίνης από όπου εκδιώχτηκαν από τις σιωνιστικές συμμορίες το 1948-1949, ακριβώς την περίοδο που ο Τραμπ παρουσιάζει ένα σχέδιο δήθεν ειρήνευσης (“Συμφωνία του Αιώνα”) που βγάζει εκτός συζήτησης το βασικό αυτό ζήτημα του Παλαιστινιακού, στα πλαίσια πρόκλησης ανάφλεξης στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου και με άλλες ενέργειές του.

Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να αποδώσει και το κίνημα αλληλεγγύης στον παλαιστινιακό λαό στο ζήτημα των Παλαιστινίων Προσφύγων, ακριβώς γιατί, μετά την φιλοϊμπεριαλιστική-φιλοσιωνιστική περίοδο Τσίπρα, έρχεται η κυβέρνηση Μητσοτάκη που ήδη, με τις τροχιοδεικτικές βολές Γεωργιάδη και Βορίδη, δείχνει ότι επιθυμεί να “αναβαθμίσει” τις σχέσεις με τη σιωνιστική κρατική οντότητα, σε βάρος των λαών της περιοχής και της ειρήνης.

Η παρακάτω έρευνα, που πριν λίγες μέρες δημοσιεύτηκε στην ισραηλινή εφημερίδα Χααρέτζ, αποκαλύπτει τη δράση μηχανισμών του Ισραήλ να εξαφανίσει τα αρχεία που αναφέρονται στην εκδίωξη των Παλαιστινίων από τις εστίες τους από τις σιωνιστικές συμμορίες αλλά και, αργότερα, από το Κράτος του Ισραήλ. Αν και η έρευνα είναι διαποτισμένη από ένα πνεύμα “έκπληξης” για το ότι αυτά συμβαίνουν σε μια “δημοκρατία”, και δίνει το λόγο ως και στους λογοκριτές για να χύσουν το δηλητήριό τους, σε αυτή περιέχονται συγκλονιστικά ντοκουμέντα για τη μεθοδικότητα και τη βαρβαρότητα της εκδίωξης των Παλαιστινίων που, όπως αναφέρει σε ένα παρατιθέμενο έγγραφο της εποχής ένας “κεντροαριστερός” ισραηλινός (και όχι ένας “αριστερός έλληνας αντισημίτης” που φαντασιώνονται κάποιοι), μοιάζει με πράξεις των Ναζί.

***

Θάβοντας τη Νάκμπα: Πώς το Ισραήλ συστηματικά κρύβει τις αποδείξεις για την εκδίωξη των Παλαιστινίων το 1948

Από την αρχή της περασμένης δεκαετίας, ομάδες του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας “χτενίζουν” τοπικά αρχεία και απομακρύνει θησαυρούς ιστορικών ντοκουμέντων για να αποκρύψει τις αποδείξεις για τη Νάκμπα

της Χάγκαρ Σεζάφ

5 Ιούλη 2019

Πριν από τέσσερα χρόνια, η ιστορικός Ταμάρ Νόβικ έπεσε πάνω σε ένα έγγραφο που είχε βρει στο φάκελο του Γιόζεφ Βάσιτζ από το Αραβικό Τμήμα του αριστερόστροφου (σ.parapoda: σιωνιστικο-εργατικού) κόμματος Μάπαμ, στο αρχείο Γιάντ Γιάαρι στη Γκιβάτ Χαβίβα (σ.parapoda: ΜΚΟ που από το 1949 παίζει το ρόλο του πανεθνικού εκπαιδευτικού κέντρου της Ομοσπονδίας Κιμπούτζ του Ισραήλ). Το έγγραφο, που φαινόταν ότι περιέγραφε γεγονότα που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του πολέμου του 1948, άρχιζε ως εξής:

“Σάσφαφ [παλαιστινιακό χωριό κοντά στη Σάφεντ (σ.parapoda: στη βόρεια Παλαιστίνη, κοντά στο Λίβανο)]: 52 άντρες πιάστηκαν, δέθηκαν ο ένας με τον άλλο, έσκαψαν ένα λάκκο και τους πυροβόλησαν. 10 από αυτούς συνέχιζαν να σφαδάζουν. Ήρθαν γυναίκες και εκλιπαρούσαν για έλεος. Βρέθηκαν πτώματα 6 γερόντων. Υπήρχαν 61 πτώματα. 3 περιπτώσεις βιασμού, μία ανατολικά από τη Σάφεντ, ένα κορίτσι 14 ετών, 4 άντρες πυροβολήθηκαν και σκοτώθηκαν. Έκοψαν τα δάχτυλά του ενός με μαχαίρι για να πάρουν το δαχτυλίδι που φορούσε”.

Ο συγγραφέας συνεχίζει περιγράφοντας κι άλλες σφαγές, λεηλασίες και κακομεταχειρίσεις που διέπραξαν οι ισραηλινές δυνάμεις στον Πόλεμο Ανεξαρτησίας του Ισραήλ. “Δεν υπάρχει όνομα στο έγγραφο και δεν είναι ξεκάθαρο ποιος βρίσκεται πίσω από αυτό”, λέει η δρ. Νόβικ στη Χααρέτζ. “Επίσης κόβεται στο μισό. Το βρήκα πολύ συνταρακτικό. Γνώριζα ότι το γεγονός ότι είχα βρει ένα έγγραφο σαν αυτό, με καθιστούσε υπεύθυνη να ξεκαθαρίσω τι είχε συμβεί”.

Το χωριό Σάφσαφ στην Άνω Γαλιλαία κατελήφθη από τις Ισραηλινές Δυνάμεις κατά την Επιχείρηση Χιράμ προς τα τέλη του 1948. Το Μοσάβ Σαφσούφα δημιουργήθηκε πάνω στα συντρίμμια του. Υπήρχαν υπόνοιες, με την πάροδο των ετών, ότι η 7η Ταξιαρχία είχε διαπράξει εγκλήματα πολέμου στο χωριό. Αυτές οι κατηγορίες ενισχύονταν από το έγγραφο που βρήκε η Νόβικ, και το οποίο δεν ήταν προηγουμένως γνωστό στους ερευνητές. Θα μπορούσε επίσης να αποτελεί επιπρόσθετη ένδειξη ότι τα ανώτερα κλιμάκια του Ισραήλ γνώριζαν σε πραγματικό χρόνο τι συνέβαινε.

Η Νόβικ αποφάσισε να συζητήσει με άλλους ιστορικούς σχετικά με το έγγραφο. Ο Μπένι Μόρις, του οποίου τα βιβλία αποτελούν βασικά κείμενα για τη μελέτη της Νάκμπα – της “συμφοράς”, όπως οι Παλαιστίνιοι χαρακτηρίζουν το μαζικό εκπατρισμό από τη χώρα κατά τη διάρκεια του πολέμου του 1948 –, της είπε ότι αυτός, επίσης, είχε συναντήσει παρόμοια έγγραφα κατά το παρελθόν. Αναφερόταν σε σημειώματα από το μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Μάπαμ Ααρών Κοέν, στη βάση μιας ενημέρωσης που δόθηκε το Νοέμβρη του 1948 από τον Ίσραελ Γκαλίλι, τον πρώην αρχηγό του επιτελείου της πολιτοφυλακής Χαγκάνα, που αργότερα αποτέλεσε τις Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας (IDF,σ.parapoda: η επίσημη ονομασία του ισραηλινού στρατού). Οι σημειώσεις του Κοέν για το περιστατικό, που ο Μόρις είχε δημοσιεύσει, ανέφεραν: “Σάφσαφ: 52 άντρες δέθηκαν με σκοινί. Ρίχτηκαν σε ένα λάκκο και πυροβολήθηκαν. 10 σκοτώθηκαν. Γυναίκες εκλιπαρούσαν για έλεος. [Υπήρξαν] 3 περιπτώσεις βιασμών. Συνελήφθησαν και απελευθερώθηκαν. Βιάστηκε ένα κορίτσι 14 ετών. Άλλοι 4 σκοτώθηκαν. [Πάρθηκαν] Δαχτυλίδια με μαχαίρια”.

Η υποσημείωση του Μόρις (στο μνημειώδες “Η γέννηση του Προβλήματος των Παλαιστινίων Προσφύγων, 1947-1949”) αναφέρει ότι αυτό το έγγραφο είχε επίσης βρεθεί στο Αρχείο Γιάντ Γιάαρι. Όμως όταν η Νόβικ επέστρεψε για να εξετάσει αυτό το έγγραφο, προς έκπληξή της, ανακάλυψε ότι αυτό δεν υπήρχε πια εκεί.

Παλαιστίνιοι πρόσφυγες, αρχικά εκτοπισμένοι στη Γάζα, επιβιβάζονται σε πλοία για το Λίβανο και την Αίγυπτο. Φωτό: Χραντ Νακασιάν/ Αρχεία ΟΗΕ 1949

“Αρχικά σκέφτηκα ότι ίσως ο Μόρις δεν ήταν ακριβής στην υποσημείωσή του, ότι ίσως είχε κάνει λάθος”, θυμάται η Νόβικ. “Μου πήρε κάποιο καιρό για να αναλογιστώ ότι υπήρχε πιθανότητα το έγγραφο να είχε απλώς εξαφανιστεί”. Όταν ρώτησε τους υπεύθυνους για το πού βρισκόταν το έγγραφο, της ειπώθηκε ότι είχε καταστεί μη προσβάσιμο στο Γιάντ Γιάαρι – με διαταγή του Υπουργείου Άμυνας.

Από τις αρχές της περασμένης δεκαετίας, ομάδες του Υπουργείου Άμυνας “χτενίζουν” τα αρχεία του Ισραήλ και απομακρύνουν ιστορικά ντοκουμέντα. Όμως δεν είναι μόνο έγγραφα σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ισραήλ ή για τις διεθνείς σχέσεις της χώρας που μεταφέρονται σε κρύπτες: Εκατοντάδες ντοκουμέντα έχουν αποκρυφτεί ως τμήμα μιας συστηματικής προσπάθειας να αποκρυφτούν οι αποδείξεις για τη Νάκμπα.

Το φαινόμενο εντοπίστηκε πρώτα από το Ινστιτούτο Έρευνας για την Ισραηλινο-Παλαιστινιακή Σύγκρουση “Άκεβοτ”. Σύμφωνα με μια έκθεση που συνέταξε το Ινστιτούτο, επικεφαλής της επιχείρησης είναι το Μάλμαμπ, το τμήμα ασφαλείας του Υπουργείου Άμυνας (το όνομα είναι ένα ακρώνυμο στην επίσημη εβραϊκή για το “διοικητή ασφαλείας του μηχανισμού άμυνας”), του οποίου οι δραστηριότητες και ο προϋπολογισμός είναι κάτι το μυστικό. Η έκθεση ισχυρίζεται ότι το Μάλμαμπ απομάκρυνε ιστορικά ντοκουμέντα παράνομα και χωρίς να έχει την εξουσιοδότηση, και τουλάχιστον σε κάποιες περιπτώσεις έχει σφραγίσει ντοκουμέντα που προηγουμένως είχαν επιτραπεί να είναι δημοσιεύσιμα από το στρατιωτικό λογοκριτή. Μερικά, μάλιστα, από τα έγγραφα που τέθηκαν σε κρύπτες είχαν ήδη δημοσιευτεί.

Μια έκθεση-έρευνα από τη Χααρέτζ βρήκε ότι το Μάλμαμπ είχε αποκρύψει καταθέσεις από αξιωματικούς του ισραηλινού στρατού για τη δολοφονία αμάχων και την ισοπέδωση χωριών, όπως και ντοκουμέντα για την εκδίωξη των Βεδουίνων κατά την πρώτη δεκαετία ύπαρξης του κράτους του Ισραήλ. Συζητήσεις που διεξήχθησαν από τη Χααρέτζ με διευθυντές δημοσίων αλλά και ιδιωτικών αρχείων αποκάλυψαν ότι προσωπικό του τμήματος ασφαλείας μεταχειριζόταν τα αρχεία σαν ιδιοκτησία του, και σε κάποιες περιπτώσεις απειλούσε τους ίδιους τους διευθυντές των αρχείων.

Ο Γιέχιελ Χορέβ, επικεφαλής επί δύο δεκαετίες, μέχρι το 2007, του Μάλμαμπ, παραδέχτηκε στη Χααρέτζ ότι αυτός άρχισε την εφαρμογή αυτού του σχεδίου το οποίο συνεχίζεται. Ισχυρίζεται ότι έχει νόημα να αποκρύπτονται τα γεγονότα του 1948 γιατί, αν αποκαλυφθούν, θα μπορούσαν να προκαλέσουν αναταραχή στον αραβικό πληθυσμό της χώρας. Ερωτώμενος για το λόγο της απομάκρυνσης ντοκουμέντων που έχουν ήδη δημοσιευτεί, εξήγησε ότι στόχος είναι η υπονόμευση της αξιοπιστίας των μελετών για την ιστορία του προσφυγικού προβλήματος. Κατά την άποψη του Χορέβ, ένας ισχυρισμός ενός ερευνητή που υποστηρίζεται από ένα αυθεντικό ντοκουμέντο δεν είναι ίδιος με έναν ισχυρισμό που δεν μπορεί να αποδειχτεί ή να απορριφθεί.

Το έγγραφο που η Νόβικ αναζητούσε θα μπορούσε να ενισχύσει το έργο του Μόρις. Κατά τη διάρκεια της έρευνας, η Χααρέτζ μπόρεσε πράγματι να βρει το υπόμνημα του Ααρών Κοέν, που συνοψίζει μια συνεδρίαση της Πολιτικής Επιτροπής του Μάπαμ για το θέμα των σφαγών και των εκδιώξεων το 1948. Οι συμμετέχοντες στη συνεδρίαση κάλεσαν σε συνεργασία με μια επιτροπή έρευνας που θα εξέταζε τα γεγονότα. Μια περίπτωση που η επιτροπή συζήτησε αφορούσε “σοβαρές ενέργειες” που διαπράχτηκαν στο χωριό Αλ Νταουαΐμα, ανατολικά του Κιριάτ Γκατ (σ.parapoda: θα ανήκε στο αραβικό κράτος της Παλαιστίνης, σύμφωνα με το ψήφισμα της ΓΣ του ΟΗΕ για τη διχοτόμηση και οικονομική ενοποίηση της Παλαιστίνης της 29/11/1947). Ένας συμμετέχοντας ανέφερε την αργότερα διαλυμένη παράνομη πολιτοφυλακή Λέχι ως σχετιζόμενη με αυτή. Πράξεις λεηλασίας επίσης αναφέρθηκαν: “Λοντ και Ράμλα, Μπερ Σεβά, δεν υπάρχει [αραβικό] μαγαζί το οποίο να μην έχει ανοιχτεί. Η 9η ταξιαρχία λέει 7, η 7η ταξιαρχία λέει 8”.

“Το κόμμα”, αναφέρει το έγγραφο προς το τέλος του, “είναι ενάντια στην εκδίωξη αν δεν υπάρχει στρατιωτική αναγκαιότητα για κάτι τέτοιο. Υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις αναφορικά με την αξιολόγηση της αναγκαιότητας. Και το καλύτερο είναι η περαιτέρω αποσαφήνιση. Αυτά που συνέβησαν στη Γαλιλαία – είναι ενέργειες Ναζί! Όλα τα μέλη μας πρέπει να αναφέρουν ό,τι γνωρίζουν”.

Η ισραηλινή εκδοχή

Ένα από τα πιο συγκλονιστικά ντοκουμέντα για την πηγή του προβλήματος των Παλαιστινίων Προσφύγων γράφτηκε από έναν αξιωματικό στη Σάι, τον πρόγονο της μυστικής υπηρεσίας Σιν Μπετ. Πραγματεύεται τις αιτίες για τις οποίες η χώρα άδειασε τόσο πολύ από τους άραβες κατοίκους της, αναφερόμενο στις περιστάσεις κάθε χωριού. Συντάχθηκε στα τέλη του Ιούνη του 1948 και φέρει τον τίτλο “Η μετανάστευση των Αράβων της Παλαιστίνης”. (Βλ.μετάφραση του εγγράφου στα αγγλικά εδώ)

Αυτό το έγγραφο αποτέλεσε τη βάση για ένα άρθρο που ο Μπένι Μόρις δημοσίευσε το 1986. Όταν το άρθρο δημοσιεύτηκε, το έγγραφο απομακρύνθηκε από το αρχείο και κατέστη μη προσβάσιμο για τους ερευνητές. Χρόνια αργότερα, η ομάδα του Μάλμαμπ επανεξέτασε το έγγραφο και διέταξε να παραμείνει απόρρητο. Δεν μπορούσε να γνωρίζει ότι, λίγα χρόνια αργότερα, ερευνητές από το “Άκεβοτ” θα έβρισκαν αντίγραφο του κειμένου και θα ενημέρωναν τους στρατιωτικούς λογοκριτές – που επέτρεψαν τη δημοσίευσή του άνευ όρων. Τώρα, μετά από χρόνια απόκρυψης, η ουσία του εγγράφου αποκαλύπτεται εδώ.

Το 25σέλιδο ντοκουμέντο αρχίζει με μια εισαγωγή που απροκάλυπτα εγκρίνει την εκκένωση των αραβικών χωριών. Σύμφωνα με το συγγραφέα του, ο Απρίλης “διέπρεψε στην αύξηση της μετανάστευσης”, ενώ ο Μάης “ευλογήθηκε με την εκκένωση του μέγιστου των περιοχών”. Η έκθεση έπειτα πραγματεύεται “τις αιτίες της αραβικής μετανάστευσης”. Σύμφωνα με το ισραηλινό αφήγημα, την ευθύνη για την Έξοδο από το Ισραήλ φέρουν άραβες πολιτικοί που ενθάρρυναν τον πληθυσμό να φύγει. Ωστόσο, σύμφωνα με το ντοκουμέντο, το 70% των Αράβων έφυγαν ως αποτέλεσμα εβραϊκών στρατιωτικών επιχειρήσεων.

Παιδιά Παλαιστινίων περιμένοντας τη διανομή γάλακτος από τη Γιούνισεφ στο μοναστήρι των φραγκισκανών αδελφών στη Ναζαρέτ, την 1η Γενάρη 1950. Φωτό AW/OHE

Ο ανώνυμος συγγραφέας του κειμένου κατατάσσει τους λόγους για τη φυγή των Αράβων κατά σειρά σημαντικότητας. Ο πρώτος λόγος: “Άμεσες εβραϊκές ενέργειες εχθρότητας σε αραβικές περιοχές κατοικίας”. Ο δεύτερος λόγος ήταν η επίδραση τέτοιων ενεργειών σε γειτονικά χωριά. Τρίτες σε σημασία έρχονται “επιχειρήσεις από τους αποσχισθέντες (σ.parapoda: τρομοκράτες σιωνιστές)”, και συγκεκριμένα από την Ιργκούν και τη Λέχι. Τέταρτος λόγος για την Έξοδο των Αράβων ήταν εντολές από αραβικούς θεσμούς και “συμμορίες” (όπως το έγγραφο χαρακτηρίζει όλες τις αραβικές μαχητικές ομάδες). Πέμπτος ήταν οι “εβραϊκές “επιχειρήσεις ψιθύρων” για την εξώθηση των αράβων κατοίκων σε φυγή”, και έκτος παράγοντας ήταν τα “τελεσίγραφα για εκκένωση”.

Ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι “αναμφίβολα, οι εχθρικές επιχειρήσεις ήταν η κύρια αιτία για τη μετακίνηση του πληθυσμού”. Επιπρόσθετα, “Τηλεβόες με μηνύματα στην αραβική γλώσσα απέδειξαν την αποτελεσματικότητά τους στις περιπτώσεις όπου αυτά χρησιμοποιήθηκαν κατάλληλα”. Όσον αφορά τις επιχειρήσεις της Ιργκούν και της Λέχι, η έκθεση παρατηρεί ότι “πολλοί σε χωριά της κεντρικής Γαλιλαίας άρχισαν να φεύγουν μετά την απαγωγή των προκρίτων του Σεΐχ Μουάνις (σ.parapoda: 8,5 χλμ.βορείως της Γιάφα, εκκενώθηκε ήδη πριν την ίδρυση του Ισραήλ το Μάρτη του 1948 υπό την πίεση σιωνιστών τρομοκρατών, παρότι οι κάτοικοί του όχι μόνο δεν είχαν εμπλακεί σε εχθροπραξίες με Εβραίους, αλλά είχαν έρθει σε συμφωνία με τη “μετριοπαθή” σιωνιστική συμμορία Χαγκάνα και εμπόδισαν ως και μέλη του Αραβικού Απελευθερωτικού Στρατού να εισέλθουν. Τμήμα της έκτασης του χωριού έχει καταληφθεί από το Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ). Οι Άραβες έμαθαν ότι δεν είναι αρκετό να έλθουν σε συμφωνία με τη Χαγκάνα και ότι υπάρχουν και άλλοι Εβραίοι [δηλαδή, οι αποσχισθείσες πολιτοφυλακές] από τους οποίους πρέπει να προσέχουν”.

Ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι τελεσίγραφα για φυγή χρησιμοποιήθηκαν ιδιαίτερα στην κεντρική Γαλιλαία, λιγότερο στην περιοχή του όρους Γκιλμπόα/Φάκουα (σ.parapoda: στα βόρεια όρια της πράσινης γραμμής). “Φυσικά, η χρήση αυτού του τελεσιγράφου, όπως το αποτέλεσμα της “φιλικής συμβουλής”, ερχόταν μετά από μια προετοιμασία του εδάφους με εχθρικές ενέργειες στην περιοχή”.

Ένα παράρτημα στο έγγραφο περιγράφει τις συγκεκριμένες αιτίες για την Έξοδο από κάθε μέρος αραβικών οικισμών: Έιν Ζεϊτούν: “η καταστροφή του χωριού από εμάς”· Κειτίγια: “παρενόχληση, απειλή δράσης””· Αλμανίγια: “η δράση μας, πολλοί σκοτώθηκαν””· Τίρα: “φιλική εβραϊκή συμβουλή””· Αλ Αμαρίρ: “μετά από ληστείες και δολοφονίες που διέπραξαν οι αποσχισθέντες””· Σούμσουμ: “τελεσίγραφό μας””· Μπιρ Σαλίμ: “επίθεση στο ορφανοτροφείο””· Ζαρνούκα: “κατάληψη και εκδίωξη”

Ευερεθιστότητα

Στις αρχές της περασμένης δεκαετίας, το Κέντρο Γιτζχάκ Ράμπιν διεξήγε μια σειρά συνεντεύξεων με προσωπικότητες που κατείχαν στο παρελθόν θέσεις στη δημόσια ζωή και το στρατό, ως τμήμα ενός σχεδίου για την καταγραφή της δράσης τους κατά τη διάρκεια της θητείας τους. Το μακρύ χέρι του Μάλμαμπ άρπαξε επίσης αυτές τις συνεντεύξεις. Η Χααρέτζ, η οποία απέκτησε τα αρχικά κείμενα πολλών από τις συνεντεύξεις, τα σύγκρινε με τις εκδοχές που είναι τώρα διαθέσιμες στο κοινό, αφότου πολλά τμήματα αυτών είχαν χαρακτηριστεί απόρρητα.

Αυτά περιλάμβαναν, για παράδειγμα, τμήματα της κατάθεσης του Ταξίαρχου ε.α. Αριέχ Σάλεβ για την πέραν των συνόρων εκδίωξη των κατοίκων ενός χωριού που αποκάλεσε “Σάμπρα”. Αργότερα στη συνέντευξη, οι ακόλουθες προτάσεις αφαιρέθηκαν: “Υπήρχε ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα στην κοιλάδα. Υπήρχαν πρόσφυγες που επιθυμούσαν να επιστρέψουν στην κοιλάδα, στο Τρίγωνο [ένα σύμπλεγμα αραβικών χωριών και πόλεων στο ανατολικό Ισραήλ (σ.parapoda: περιοχή που παραδόθηκε από τους Ιορδανούς στο Ισραήλ κατά τις διαπραγματεύσεις ανακωχής του 1949)]. Τους εκδιώξαμε. Συναντήθηκα μαζί τους για να τους πίσω να μην θέλουν κάτι τέτοιο. Έχω σχετικά έγγραφα για αυτό”.

Σε μια άλλη περίπτωση, το Μάλμαμπ αποφάσισε να αποκρύψει το παρακάτω απόσπασμα από μια συνέντευξη που είχε ο ιστορικός Μποάζ Λεβ Τοβ με τον στρατηγό ε.α. Ελάντ Πέλεντ:

Λεβ Τοβ: “Μιλάμε για έναν πληθυσμό – γυναίκες και παιδιά;”

Πέλεντ: “Όλοι, όλοι. Ναι”.

Λεβ Τοβ: “Δεν τους διαχωρίζετε;”

Πέλεντ: «Το πρόβλημα είναι πολύ απλό. Ο πόλεμος διεξάγεται ανάμεσα σε δυο πληθυσμούς. Βγαίνουν έξω από το σπίτι τους”.

Λεβ Τοβ: “Αν το σπίτι υπάρχει, τότε έχουν κάπου να επιστρέψουν;”

Πέλεντ: “Δεν επρόκειτο για στρατούς ακόμα, αλλά για συμμορίες. Εμείς ήμαστε επίσης, στην πραγματικότητα, συμμορίες. Βγαίνουμε από το σπίτι και επιστρέφουμε στο σπίτι. Αυτοί βγαίνουν από το σπίτι και επιστρέφουν στο σπίτι. Είναι είτε δικό τους είτε δικό μας το σπίτι”.

Λεβ Τοβ: “Τα δυσάρεστα αισθήματα ανήκουν στη νεότερη γενιά;”

Πέλεντ: “Ναι, σήμερα. Όταν κάθομαι σε έναν καναπέ εδώ και σκέφτομαι τι συνέβη, όλων των ειδών οι σκέψεις μου έρχονται”.

Λεβ Τοβ: “Δεν ίσχυε το ίδιο τότε;”

Πέλεντ: “Κοιτάξτε, αφήστε με να σας πω κάτι ακόμα λιγότερο καλό, αλλά ωμό, για τη μεγάλη επιδρομή στη Σάσα [Παλαιστινιακό χωριό στην Άνω Γαλιλαία]. Ο στόχος ήταν, στην πραγματικότητα, να τους αποτρέψουμε, να τους πούμε: “Αγαπητοί φίλοι, η Πάλμαχ [οι “μονάδες κρούσης” της Χαγκάνα] μπορούν να φτάσουν σε οποιοδήποτε μέρος, δεν έχετε ασυλία». Αυτό ήταν η καρδιά των αραβικών οικισμών. Όμως τι κάναμε; Η διμοιρία μου ανατίναξε 20 σπίτια με οτιδήποτε υπήρχε μέσα.”

Λεβ Τοβ: “Ενώ, δηλαδή, κοιμούνταν άνθρωποι μέσα;”

Πέλεντ: “Υποθέτω. Αυτό που συνέβη εκεί, ήταν ότι φτάσαμε, μπήκαμε στο χωριό, φυτέψαμε μια βόμβα δίπλα από κάθε σπίτι και μετά o Χόμες έδωσε σήμα με τη σάλπιγγα, γιατί δεν είχαμε τότε ασύρματο, και αυτό ήταν το σήμα [για τις δυνάμεις μας] για να αποχωρήσουν. Κινηθήκαμε αντίστροφα: οι σκαπανείς μένουν, τραβάνε. Όλα ήταν πρωτόγονα. Ανάβουν το φυτίλι ή πιέζουν τον εκπυρσοκροτητή και πάνε όλα τα σπίτια”.

Ισραηλινοί στρατιώτες φυλάνε Παλαιστινίους στη Ράμλα το 1948. Συλλογή Μπένο Ρόθενμπεργκ/ Αρχεία IDF και Υπουργείου Άμυνας

Άλλο ένα απόσπασμα, που το Υπουργείο Άμυνας ήθελε να κρατήσει μακριά από το κοινό, υπάρχει στη συνέντευξη του δρ. Λεβ Τοβ με τον στρατηγό Αβραάμ Ταμίρ:

Ταμίρ: “Ήμουν υπό τις διαταγές του Τσέρα [Στρατηγού Τζβι Τζουρ, αργότερα αρχηγός ΓΕΣ του ισραηλινού στρατού] και είχα εξαιρετική συνεργασία μαζί του. Μου έδωσε ελευθερία δράσης – μη ρωτάς – και έτυχε να είμαι επικεφαλής του προσωπικού και του επιχειρησιακού έργου κατά τη διάρκεια δυο εξελίξεων που προέκυψαν από την πολιτική του [πρωθυπουργού Δαβίδ] Μπεν Γκουριόν. Η μια εξέλιξη σημειώθηκε όταν αναφορές έφτασαν σχετικά με πορείες προσφύγων από την Ιορδανία προς τα εγκαταλελειμμένα χωριά [που σήμερα βρίσκονται στο Ισραήλ]. Και τότε, ο Μπεν Γκουριόν θέτει ως πολιτική το ότι πρέπει να καταστρέψουμε [τα χωριά] ώστε να μην έχουν πουθενά να επιστρέψουν. Δηλαδή, όλα τα αραβικά χωριά, τα περισσότερα εκ των οποίων βρίσκονταν στην [περιοχή που καλυπτόταν από την] Κεντρική Διοίκηση, τα περισσότερα από αυτά”.

Λεβ Τοβ: “Αυτά που ακόμα έχουν μείνει όρθια;”

Ταμίρ: “Αυτά που δεν κατοικούνταν ακόμα από Ισραηλινούς. Υπήρχαν μέρη όπου είχαμε ήδη εγκαταστήσει Ισραηλινούς, όπως τη Ζακαρίγια και άλλα μέρη. Όμως τα περισσότερα από αυτά ήταν ακόμα εγκαταλελειμμένα χωριά”.

Λεβ Τοβ: “Που είχαν μείνει όρθια;”

Ταμίρ: “Ναι. Ήταν απαραίτητο, ώστε να μην υπάρχει μέρος για αυτούς να επιστρέψουν. Έτσι, κινητοποίησα όλες τις μονάδες μηχανικού της Κεντρικής Διοίκησης και εντός 48 ωρών ανατίναξα όλα εκείνα τα χωριά. Τελεία. Δεν υπήρχε πια μέρος να επιστρέψουν”.

Λεβ Τοβ: “Χωρίς δισταγμό, υποθέτω”.

Ταμίρ: “Χωρίς δισταγμό. Αυτή ήταν η πολιτική. Κινητοποίησα κόσμο, εκτέλεσα και το έφερα εις πέρας”.

Κιβώτια σε κρύπτες

Η κρύπτη στο Κέντρο Έρευνας και Τεκμηρίωσης Γιαντ Γιάαρι βρίσκεται στο πρώτο υπόγειο. Στην κρύπτη, η οποία στην πραγματικότητα είναι ένα μικρό, καλά ασφαλισμένο δωμάτιο, υπάρχουν βουνά από κιβώτια με απόρρητα έγγραφα. Το αρχείο φιλοξενεί υλικά από το κίνημα Χασομέρ Χατζάιρ, το κίνημα Κιμπούτζ Χαάρτζι, το Μάπαμ, το Μέρετζ και άλλες οργανώσεις, όπως την “Ειρήνη Τώρα”.

Διευθυντής του αρχείου είναι ο Ντούντου Αμιτάι, που είναι επίσης πρόεδρος της Ένωσης Ισραηλινών Αρχειονόμων. Σύμφωνα με τον Αμιτάι, προσωπικό του Μάλμαμπ επισκεπτόταν το αρχείο τακτικά μεταξύ 2009-2011. Το προσωπικό του αρχείου αναφέρει ότι ομάδες από το τμήμα ασφαλείας – δύο συνταξιούχοι του Υπουργείου Άμυνας χωρίς κατάρτιση στη διαχείριση αρχείων – εμφανίζονταν δύο ή τρεις φορές τη βδομάδα. Αναζητούσαν έγγραφα βάσει των ακόλουθων λέξεων-κλειδιά, όπως“πυρηνικά”, “ασφάλεια” και “λογοκρισία”, και επίσης αφιέρωναν σημαντικό χρόνο στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας και τη μοίρα των αραβικών χωριών που υπήρχαν πριν από το 1948.

“Στο τέλος, μας έδωσαν μια συνοπτική έκθεση, στην οποία ανέφεραν ότι είχαν εντοπίσει μερικές δεκάδες ευαίσθητα έγγραφα”, λέει ο Αμιτάι. “Συνήθως δεν αποσπούμε μεμονωμένους φακέλους, επομένως, δεκάδες αρχεία στην ολότητά τους ήρθαν στην κρύπτη μας και απομακρύνθηκαν από το δημόσιο κατάλογο”. Ένας φάκελος μπορεί να περιλαμβάνει περισσότερα από 100 έγγραφα.

Ένας από τους φακέλους που σφραγίστηκαν πραγματευόταν τη στρατιωτική κυβέρνηση που ήλεγχε τις ζωές των αράβων πολιτών του Ισραήλ από το 1948 ως το 1966. Επί χρόνια, τα έγγραφα ήταν αποθηκευμένα στην ίδια κρύπτη και δεν ήταν προσβάσιμα στους ερευνητές. Πρόσφατα, μετά από αίτημα του καθηγητή Γάντι Αλγάζι, ιστορικού από το πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, ο ίδιος ο Αμιτάι εξέτασε το φάκελο και απεφάνθη ότι δεν υπήρχε λόγος να μην αποσφραγιστεί, παρά την άποψη του Μάλμαμπ.

Σύμφωνα με τον Αλγάζι, θα μπορούσαν να υπάρχουν διάφοροι λόγοι για την απόφαση του Μάλμαμπ να κρατά τους φακέλους απόρρητους. Ένας από αυτούς έχει να κάνει με ένα μυστικό παράρτημα που περιλαμβάνεται σε μια έκθεση μιας επιτροπής που εξέτασε τη δράση της στρατιωτικής κυβέρνησης. Η έκθεση πραγματεύεται σχεδόν εξ ολοκλήρου μάχες για θέματα ιδιοκτησίας γης ανάμεσα στο κράτος και άραβες πολίτες και μόλις που καταπιάνεται με ζητήματα ασφαλείας.

Μια άλλη πιθανότητα είναι μια έκθεση το 1958 από την υπουργική επιτροπή που επέβλεπε τη στρατιωτική κυβέρνηση. Σε ένα από τα μυστικά παραρτήματα της έκθεσης, ο στρατηγός Μίσαελ Σάχαμ, ανώτατος αξιωματούχος της στρατιωτικής κυβέρνησης, εξηγεί ότι ένας λόγος για τη μη διάλυση του μηχανισμού στρατιωτικού νόμου είναι η ανάγκη για περιορισμό της πρόσβασης των αράβων πολιτών στην αγορά εργασίας και η παρεμπόδιση της επανεγκατάστασης στα κατεστραμμένα χωριά.

Μια τρίτη πιθανή εξήγηση για την απόκρυψη του φακέλου έχει να κάνει με πρώην αδημοσίευτες μαρτυρίες για την εκδίωξη Βεδουίνων. Τις παραμονές της ίδρυσης του Ισραήλ, περίπου 100.000 Βεδουίνοι κατοικούσαν στη Νεγκέβ (σ.parapoda: το νότιο τμήμα της Παλαιστίνης). Τρία χρόνια αργότερα, ο αριθμός τους είχε μειωθεί σε 13.000. Τα χρόνια του πολέμου της ανεξαρτησίας και μετά από αυτόν, διεξήχθησαν πλήθος επιχειρήσεων εκδίωξης στο νότο της χώρας. Σε μια περίπτωση, παρατηρητές του ΟΗΕ ανέφεραν ότι το Ισραήλ είχε εκδιώξει 400 Βεδουίνους από τη φυλή Αζάζμα και έκαναν λόγο για σκηνές που καίγονταν. Η επιστολή που υπάρχει στον απόρρητο φάκελο περιγράφει μια παρόμοια εκδίωξη που έλαβε χώρα το 1956, όπως αναφέρει ο γεωλόγος Αβραάμ Πάρνς:

Η εκκένωση του Ιράκ Αλ Μανσίγια, κοντά στο Κιριάτ Γκατ, το Μάρτη του 1949. Συλλογή Μπένο Ρόθενμπεργκ/Αρχεία Ισραηλινού Στρατού και Υπουργείου Άμυνας

“Πριν από ένα μήνα ταξιδέψαμε στη Ραμόν (σ.parapoda: περιοχή στη Νεγκέβ). Οι Βεδουίνοι στην περιοχή Μοχίλα (σ.parapoda: λίγα χιλιόμετρα ανατολικά της Ραμόν) ήρθαν σε εμάς με τα κοπάδια και τις οικογένειές τους και μας πρότειναν να καθίσουμε να φάμε μαζί τους. Τους απάντησα ότι είχαμε πάρα πολύ δουλειά να κάνουμε και δεν είχαμε χρόνο. Στην επίσκεψή μας αυτή τη βδομάδα, κατευθυνθήκαμε ξανά προς τη Μοχίλα. Αντί για Βεδουίνους και τα κοπάδια τους, υπήρχε νεκρική σιγή. Πολλά κουφάρια από καμήλες ήταν διάσπαρτα στην περιοχή. Μάθαμε ότι τρεις μέρες νωρίτερα, οι IDF είχαν “ξεσκίσει” τους Βεδουίνους και καταστρέψει τα κοπάδια τους – τις καμήλες με πυροβολισμούς, τα πρόβατα με χειροβομβίδες. Έναν από τους Βεδουίνους που άρχισε να διαμαρτύρεται, τον σκότωσαν, οι υπόλοιποι έφυγαν”.

Η μαρτυρία συνέχιζε: “Δύο εβδομάδες νωρίτερα, είχαν διαταχτεί να μείνουν εκεί που βρίσκονταν για την ώρα, μετά διατάχτηκαν να φύγουν και, για να επισπεύδονται οι εξελίξεις, περίπου 500 κεφάλια σφαγιάστηκαν… Η εκδίωξη εκτελέστηκε “αποτελεσματικά””. Η επιστολή συνεχίζει με την παράθεση όσων ένας από τους στρατιώτες είπε στον Παρνς, σύμφωνα με τη μαρτυρία του τελευταίου: “Δεν θα έφευγαν αν δεν τους ξεσκίζαμε τα κοπάδια. Ένα νεαρό κορίτσι, περίπου 16 ετών, μας προσέγγισε. Είχε ένα κολιέ με χάντρες και με ένα μπρούτζινο φίδι. Της βγάλαμε το κολιέ και καθένας μας πήρε μια χάντρα για ενθύμιο”.

Η επιστολή αρχικά είχε σταλεί στο βουλευτή Γιαακώβ Ούρι, του Μαπάι (προπομπό του Εργατικού Κόμματος), που το προώθησε στον Υπουργό Ανάπτυξης Μορδεχάι Μπέντοβ (του Μάπαμ). Ο Ούρι έγραψε στον Μπέντοβ “Η επιστολή του με σόκαρε”. Ο τελευταίος διένειμε την επιστολή σε όλα τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου, γράφοντας “Άποψή μου είναι ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί απλώς να αγνοήσει τα γεγονότα που περιγράφονται στην επιστολή”. Ο Μπέντοβ πρόσθεσε ότι, με δεδομένο το σοκαριστικό περιεχόμενο της επιστολής, ζητούσε εμπειρογνώμονες ασφαλείας να ελέγξουν την αξιοπιστία του. Αυτοί επιβεβαίωσαν ότι το περιεχόμενο “πράγματι, γενικά, αντιστοιχεί στην πραγματικότητα”.

Ήταν κατά τη διάρκεια της θητείας του ιστορικού Τούβια Φρίλινγκ ως του βασικού αρχειονόμου του Ισραήλ, από το 2001 ως το 2004, που το Μάλμαμπ διεξήγε τις πρώτες επιδρομές του στα αρχεία. Αυτό που είχε αρχίσει ως επιχείρηση για την αποτροπή διαρροής μυστικών για τα πυρηνικά, λέει, κατέληξε, με τον καιρό, σε ένα σχέδιο μεγάλης κλίμακας λογοκρισίας.

Η δικαιολογία περί πυρηνικών

“Παραιτήθηκα τρία χρόνια αργότερα, και αυτός ήταν ένας από τους λόγους”, εξηγεί ο καθηγητής Φρίλινγκ. “Ο χαρακτηρισμός των εγγράφων για τον αραβικό εκπατρισμό του 1948 ως απορρήτων είναι ακριβώς ένα παράδειγμα του τι φοβόμουν. Το σύστημα αποθήκευσης και αρχειοθέτησης δεν είναι ένα όπλο των δημοσίων σχέσεων του κράτους. Αν υπάρχει κάτι που δεν σου αρέσει – τι να κάνουμε, έτσι είναι η ζωή. Μια υγιής κοινωνία μαθαίνει και από τα λάθη της επίσης”.

Γιατί, τότε, ο Φρίλινγκ επέτρεψε την πρόσβαση στα αρχεία στο Υπουργείο Άμυνας; Ο λόγος, λέει, ήταν η πρόθεση να δοθεί δημόσια πρόσβαση σε αρχειακό υλικό μέσω διαδικτύου. Σε συζητήσεις για τη συνθετότητα του ζητήματος της ψηφιοποίησης του υλικού, εκφράστηκε η ανησυχία ότι αναφορές στα έγγραφα για ένα “συγκεκριμένο θέμα” μπορούσαν να δημοσιευτούν κατά λάθος. Το θέμα, φυσικά, είναι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ισραήλ. Ο Φρίλινγκ επιμένει ότι η μόνη άδεια που δόθηκε στο Μάλμαμπ ήταν να αναζητήσει έγγραφα μόνο για αυτό το θέμα.

Όμως η δράση του Μάλμαμπ αποτελεί μόνο ένα παράδειγμα ενός ευρύτερου προβλήματος. Ο Φρίλινγκ επισημαίνει: “Το 1998, η περίοδος χαρακτηρισμού των [παλιότερων εγγράφων των] αρχείων της Σιν Μπετ και της Μοσάντ ως απορρήτων έληξε. Επί χρόνια αυτές οι υπηρεσίες απαξίωναν τον ανώτατο αρχειονόμο. Όταν ανέλαβα, ζήτησαν η περίοδος χαρακτηρισμού όλων των υλικών ως απορρήτων να επεκταθεί χρονικά [από τα 50 στα 70] χρόνια, κάτι το γελοίο – τα περισσότερα από τα υλικά μπορούν να ανοιχτούν”.

Το 2010, η περίοδος αυτή επεκτάθηκε σε 70 χρόνια. Τον περασμένο Φλεβάρη επεκτάθηκε ξανά, στα 90 χρόνια, παρά την αντίθεση του Ανώτατου Συμβουλίου Αρχείων”. “Το κράτος μπορεί να επιβάλλει το χαρακτηρισμό κάποιων από τα έγγραφά του ως απορρήτων”, λέει ο Φρίλινγκ. “Το ζήτημα είναι αν το θέμα της ασφάλειας δεν δρα ως ένα είδος συγκάλυψης. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτό έχει καταστεί ήδη ένα αστείο”.

Κατά την άποψη του Ντούντου Αμιτάι από το Γιάντ Γιάαρι, η εμπιστευτικότητα που έχει επιβληθεί από το Υπουργείο Άμυνας πρέπει να αμφισβητηθεί. Την περίοδο που βρισκόταν αυτός στο τιμόνι, ένα από τα έγγραφα που τέθηκαν σε κρύπτη ήταν μια διαταγή από έναν στρατηγό του Ισραηλινού Στρατού, κατά τη διάρκεια μιας εκεχειρίας στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας, τα στρατεύματά του να απέχουν από βιασμούς και λεηλασίες. Ο Αμιτάι τώρα έχει πρόθεση να πάρει τα ντοκουμέντα που είχαν τεθεί στην κρύπτη, ειδικά όσα έχουν να κάνουν με το 1948, και να ανοίξει ό,τι είναι δυνατό. “Θα το κάνουμε προσεκτικά και υπεύθυνα, αναγνωρίζοντας όμως ότι το Κράτος του Ισραήλ πρέπει να μάθει πώς να αντιμετωπίζει τις λιγότερο ευχάριστες πτυχές της ιστορίας του”.

Το προσωπικό του υπουργείου δεν επισκέπτεται πλέον το Γιάντ Γιάαρι, όμως συνεχίζει να “χτενίζει” έγγραφα στο Γιάντ Ταμπένκιν, το κέντρο έρευνας και τεκμηρίωσης του Ενιαίου Κινήματος Κιμπούτζ. Ο διευθυντής του, Ααρών Αζάτι, ήλθε σε συμφωνία με τις ομάδες του Μάλμαμπ, βάσει της οποίας έγγραφα θα μεταφερθούν στην κρύπτη μόνο αν αυτός πειστεί ότι κάτι τέτοιο δικαιολογείται. Όμως στο Γιάντ Ταμπένκιν, επίσης, το Μάλμαμπ, έχει επεκτείνει τις έρευνές του πέραν του πεδίου του πυρηνικού προγράμματος και έχει συμπεριλάβει συνεντεύξεις από το προσωπικό του αρχείου με πρώην μέλη της Πάλμαχ, “χτενίζοντας” υλικό ακόμα και για την ιστορία των οικισμών εποίκων στα κατεχόμενα εδάφη.

Το Μάλμαμπ έχει, για παράδειγμα, δείξει ενδιαφέρον, στο γραμμένο στην επίσημη εβραϊκή γλώσσα βιβλίο “Μια δεκαετία διακριτικότητας: Η πολιτική του εποικισμού στα εδάφη 1967-1977”, που δημοσιεύτηκε στο Γιάντ Ταμπένκιν το 1992 και γράφτηκε από τον Γιέχιελ Αντμόνι, διευθυντή του Τμήματος Εποικισμού του Εβραϊκού Πρακτορείου κατά τη διάρκεια της δεκαετίας στην οποία αναφέρεται το βιβλίο. Το βιβλίο αναφέρει ένα σχέδιο για τη μεταφορά παλαιστινίων προσφύγων στην Κοιλάδα του Ιορδάνη και στο ξερίζωμα 1.540 οικογενειών Βεδουίνων από την περιοχή Ράφα της Λωρίδας της Γάζας το 1972, συμπεριλαμβανομένης μιας επιχείρησης που περιλάμβανε το σφράγισμα πηγαδιών από τον Ισραηλινό Στρατό. Παραδόξως, στην περίπτωση των Βεδουίνων, ο Αντμόνι αναφέρει ότι ο Υπουργός Δικαιοσύνης Γιαακώβ Σιμσών Σαπίρα είπε: “δεν είναι απαραίτητο να πηγαίνουμε τη συζήτηση περί ασφαλείας τόσο μακριά. Ολόκληρη η υπόθεση με τους Βεδουίνους δεν αποτελεί ένα ένδοξο κεφάλαιο του Κράτους του Ισραήλ”.

Παλαιστίνιοι πρόσφυγες φεύγουν από το χωριό τους, άγνωστη τοποθεσία, 1948. Αρχείο UNRWA

Σύμφωνα με τον Αζάτι, “Οδεύουμε όλο και περισσότερο σε ένα σφίξιμο του κλοιού. Παρότι βρισκόμαστε στην εποχή της ανοιχτότητας και της διαφάνειας, υπάρχουν προφανώς δυνάμεις που τραβάνε τα πράγματα προς την αντίθετη κατεύθυνση”.

Επιβολή μυστικότητας χωρίς εξουσιοδότηση

Ένα χρόνο πριν, η νομική σύμβουλος των Αρχείων του Κράτους, δικηγόρος Ναόμι Αλντούμπι, έγραψε την άποψή της σε ένα κείμενο με τίτλο “Φάκελοι στα Δημόσια Αρχεία κλεισμένοι από αναρμόδιους”. Σύμφωνα με αυτήν, για την πολιτική προσβασιμότητας στα δημόσια αρχεία αρμόδιος είναι ο διευθυντής κάθε ιδρύματος.

Παρά την άποψη της Αλντούμπι, ωστόσο, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, οι αρχειονόμοι που ήρθαν αντιμέτωποι με αδικαιολόγητες αποφάσεις από το Μάλμαμπ δεν έφεραν αντίρρηση – αυτό συνέβαινε, μέχρι το 2014, όταν το προσωπικό του Υπουργείου Άμυνας έφτασε στο αρχείο του Ινστιτούτου Ερευνών Χάρι Σ. Τρούμαν στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ. Προς έκπληξη των επισκεπτών, το αίτημά τους να εξετάσουν το αρχείο – που περιλαμβάνει συλλογές του πρώην επικεφαλής και διπλωμάτη Άμπα Έμπαν και του στρατηγού ε.α. Σλόμο Γκαζίτ – απορρίφθηκε από τον τότε διευθυντή του, Μεναχέμ Μπλοντχάιμ.

Σύμφωνα με τον Μπλοντχάιμ, “τους είπα ότι τα σχετικά έγγραφα έχουν ηλικία πολλές δεκαετίες, και ότι δεν θα μπορούσα να φανταστώ ότι υπάρχει οποιοδήποτε πρόβλημα ασφαλείας που θα δικαιολογούσε τον περιορισμό στην πρόσβαση σε αυτά στους ερευνητές. Μου απάντησαν λέγοντας: “Και αν υποθέσουμε ότι υπάρχει μια μαρτυρία εδώ ότι πηγάδια δηλητηριάστηκαν κατά τη διάρκεια του Πολέμου Ανεξαρτησίας;”. Απάντησα, “ε, αυτοί οι άνθρωποι που είναι υπεύθυνοι θα πρέπει να λογοδοτήσουν στη δικαιοσύνη”.

Η άρνηση του Μπλοντχάιμ οδήγησε σε μια συνεδρίαση με έναν ανώτερο αξιωματούχο του υπουργείου, μόνο που αυτή τη φορά η στάση με την οποία ήρθε αντιμέτωπος ήταν διαφορετική και διατυπώθηκαν ρητά απειλές. Τελικά, οι δύο πλευρές κατέληξαν σε συμφωνία.

Ο Μπένι Μόρις δεν εκπλήσσεται για τη δράση του Μάλμαμπ. “Γνώριζα για αυτήν”, λέει. “Όχι επίσημα, κανένας δεν με πληροφόρησε για αυτή, όμως ήρθα αντιμέτωπος με αυτή, όταν ανακάλυψα ότι έγγραφα που είχα δει στο παρελθόν ήταν πλέον σφραγισμένα. Υπήρχαν ντοκουμέντα στο αρχείο του Ισραηλινού Στρατού που χρησιμοποίησα για ένα άρθρο για το Ντέιρ Γιασίν (σ.parapoda: χωριό στα περίχωρα της Ιερουσαλήμ, όπου, πριν καν την ίδρυση του Ισραήλ, στις 9 Απρίλη 1948, οι σιωνιστικές συμμορίες Ιργκούν και Λέχι έσφαξαν πάνω από 100 κατοίκους), τα οποία τώρα είναι σφραγισμένα. Όταν ξαναπήγα στα αρχεία δεν μου επιτράπηκε να δω ξανά το αυθεντικό σχετικό έγγραφο, επομένως επεσήμανα σε μια υποσημείωση [στο άρθρο] ότι τα Κρατικά Αρχεία αρνήθηκαν την πρόσβαση σε ντοκουμέντα που είχα δημοσιεύσει πριν από 15 χρόνια”.

Η περίπτωση του Μάλμαμπ είναι ένα μόνο παράδειγμα της μάχης που διεξάγεται για την πρόσβαση στα αρχεία στο Ισραήλ. Σύμφωνα με τον εκτελεστικό διευθυντή του Ινστιτούτου Άκεβοτ, Λιόρ Γιάβνε “Το αρχείο του Ισραηλινού Στρατού, που είναι το μεγαλύτερο στο Ισραήλ, είναι σφραγισμένο σχεδόν ερμητικά. Μόλις 1% του υλικού είναι ανοιχτό. Το αρχείο της Σιν Μπετ, που περιλαμβάνει υλικά τεράστιας σημασίας [για τους ερευνητές], είναι εντελώς κλειστό πέρα από λίγα έγγραφα”.

Μια έκθεση που συνέταξε ο Γιαακώβ Λοζόβικ, πρώην επικεφαλής αρχειονόμος στα Κρατικά Αρχεία, κατά τη συνταξιοδότησή του, αναφέρεται στο μακρύ χέρι του μηχανισμού της Άμυνας στο αρχειακό υλικό της χώρας. Σε αυτή, γράφει: “Μια δημοκρατία δεν πρέπει να αποκρύπτει πληροφορίες επειδή αυτές δύναται να ντροπιάζουν το κράτος. Στην πράξη, ο μηχανισμός ασφαλείας του Ισραήλ και, ως ένα βαθμό, αυτός των εξωτερικών σχέσεων επίσης, παρεμβαίνουν στη [δημόσια] συζήτηση”.

Υποστηρικτές της απόκρυψης διατυπώνουν διάφορα επιχειρήματα, επισημαίνει ο Λοζόβικ: “Η αποκάλυψη των γεγονότων θα μπορούσαν να επιτρέψουν στους εχθρούς μας να μας καταφέρουν ένα πλήγμα και να αποδυναμώσουν την αποφασιστικότητα των φίλων μας· θα μπορούσε να εξοργίσει τον αραβικό πληθυσμό· θα μπορούσε να εξασθενίσει τα επιχειρήματα του κράτους σε δικαστήρια· και αυτό που θα αποκαλυπτόταν, θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως ισραηλινά εγκλήματα πολέμου.” Ωστόσο, λέει: “Όλα αυτά τα επιχειρήματα πρέπει να απορριφθούν. Πρόκειται για μια απόπειρα να αποκρυφτεί η ιστορική αλήθεια προκειμένου να διαρθρωθεί μια πιο βολική εκδοχή”.

Τι ισχυρίζεται το Μάλμαμπ

Ο Γιέχιελ Χορέβ ήταν ο φύλακας των μυστικών του μηχανισμού ασφαλείας για πάνω από δύο δεκαετίες. Ήταν επικεφαλής του τμήματος ασφαλείας του Υπουργείου Άμυνας από το 1986 ως το 2007 και φυσικά έμενε μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Προς τιμήν του, τώρα συμφώνησε να μιλήσει ευθέως στη Χααρέτζ για το σχέδιο για τα αρχεία.

“Δεν θυμάμαι πότε ξεκίνησε”, λέει ο Χορέβ, “όμως γνωρίζω ότι εγώ το ξεκίνησα. Αν δεν κάνω λάθος, άρχισε όταν κάποιοι θέλησαν να δημοσιεύσουν έγγραφα από τα αρχεία. Έπρεπε να δημιουργήσουμε ομάδες για να εξετάσουν το όλο υλικό”.

Από συζητήσεις με διευθυντές αρχείων, καθίσταται ξεκάθαρο ότι μεγάλο μέρος των ντοκουμέντων στα οποία έχει επιβληθεί εμπιστευτικότητα έχουν να κάνουν με τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας. Εντάσσεται η απόκρυψη των γεγονότων του 1948 στους σκοπούς του Μάλμαμπ;

Παλαιστίνιοι πρόσφυγες στην περιοχή της Ράμλα, 1948. Μπόρις Κάρμι/Αρχεία Ισραηλινού Στρατού και Μηχανισμού Άμυνας 

“Τι σημαίνει “εντάσσεται στους σκοπούς”; Το ζήτημα εξετάζεται βάσει μιας προσέγγισης για το αν θα μπορούσε να βλάψει τις διεθνείς σχέσεις και το μηχανισμό Άμυνας του Ισραήλ. Αυτά είναι τα κριτήρια. Νομίζω ότι αυτό είναι ακόμα επίκαιρο. Από το 1948, δεν έχει υπάρξει ειρήνη. Μπορεί να σφάλλω, όμως, από όσο γνωρίζω, η αραβοϊσραηλινή σύγκρουση δεν έχει επιλυθεί. Επομένως, πράγματι, θα μπορούσε να ισχύει ότι τα προβληματικά θέματα παραμένουν τέτοια”.

Ερωτώμενος με ποιο τρόπο τέτοια έγγραφα θα μπορούσαν να είναι προβληματικά, ο Χορέβ μιλά για την πιθανότητα αναταραχής στις τάξεις των αράβων πολιτών της χώρας. Κατά την άποψή του, κάθε έγγραφο πρέπει να μελετάται ενδελεχώς και να κρίνεται ξεχωριστά.

Αν τα γεγονότα του 1948 δεν ήταν γνωστά, θα μπορούσαμε να συζητάμε για το αν αυτή η προσέγγιση είναι η σωστή. Όμως κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Πολλές μαρτυρίες και μελέτες έχουν εμφανιστεί για την ιστορία του προσφυγικού προβλήματος. Όμως ποιος είναι ο λόγος για να κρύβονται πράγματα;

“Το ζήτημα είναι αν μπορεί να βλάψει ή όχι. Πρόκειται για ένα πολύ ευαίσθητο ζήτημα. Δεν έχουν δημοσιευτεί τα πάντα για το προσφυγικό ζήτημα, και υπάρχουν όλων των ειδών οι αφηγήσεις. Μερικοί λένε ότι δεν υπήρχε φυγή καθόλου, μόνο εκδίωξη. Άλλοι λένε υπήρχε φυγή. Δεν είναι όλα άσπρο ή μαύρο. Υπάρχει μια διαφορά ανάμεσα στη φυγή και σε όσους λένε ότι βιαίως εκδιώχτηκαν. Πρόκειται για μια διαφορετική εικόνα. Δεν μπορώ να πω τώρα αν όλα πρέπει να είναι πλήρως εμπιστευτικά, όμως είναι ένα θέμα που σαφώς πρέπει να συζητηθεί προτού ληφθεί μια απόφαση για το τι πρόκειται να δημοσιευτεί”.

Επί χρόνια, το Υπουργείο Άμυνας επέβαλλε εμπιστευτικότητα σε ένα αναλυτικό έγγραφο στο οποίο περιγράφονται οι λόγοι για την αναχώρηση όσων έγιναν πρόσφυγες. Ο Μπένι Μόρις έχει ήδη γράψει για το έγγραφο αυτό, οπότε, ποια η λογική του να κρατιέται κρυμμένο αυτό το έγγραφο;

“Δεν θυμάμαι το έγγραφο στο οποίο αναφέρεστε, όμως, αν ανέφερε αποσπάσματα από αυτό και το ίδιο το έγγραφο δεν υπάρχει εκεί [όπου λέει ο Μόρις ότι είναι], τότε τα γεγονότα του δεν είναι τόσο βάσιμα. Αν λέει “Ναι, έχω το έγγραφο στην κατοχή μου”, τότε δεν μπορώ να το αμφισβητήσω. Όμως αν λέει ότι αυτά γράφονται εκεί, τότε αυτό θα μπορούσε να ισχύει, αλλά θα μπορούσε και να μην ισχύει. Αν το έγγραφο ήταν ήδη έξω και σφραγίστηκε στο αρχείο, τότε θα μπορούσα να πω ότι πρόκειται περί ανοησίας. Όμως αν κάποιος ανέφερε αποσπάσματα από αυτό – τότε υπάρχει τέτοια διαφορά, όση ανάμεσα στη μέρα και τη νύχτα, στην εγκυρότητα των στοιχείων που επικαλείται”.

Σε αυτή την περίπτωση, μιλάμε για τον πιο μνημονευόμενο ακαδημαϊκό αναφορικά με το ζήτημα των Παλαιστινίων προσφύγων.

“Το ότι κάνετε λόγο για “ακαδημαϊκό” δεν μου προξενεί καμία εντύπωση. Γνωρίζω άτομα στον ακαδημαϊκό χώρο που ξερνάνε ανοησίες για ζητήματα που γνωρίζω από το Α ως το Ω. Όταν το κράτος επιβάλλει εμπιστευτικότητα, τότε το δημοσιευμένο έργο αποδυναμώνεται, γιατί ο ακαδημαϊκός δεν έχει το έγγραφο”.

Όμως, η απόκρυψη εγγράφων βάσει υποσημειώσεων σε βιβλία δεν είναι μια απόπειρα κατόπιν εορτής;

“Σας έδωσα ένα παράδειγμα ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει πάντοτε. Αν κάποιος γράψει ότι ένα άλογο είναι μαύρο, αν το άλογο δεν είναι έξω από τον κλειδωμένο σταύλο, τότε δεν μπορείς να αποδείξεις ότι πράγματι είναι μαύρο”.

Υπάρχουν απόψεις νομικών ότι η δράση του Μάλμαμπ στα αρχεία είναι παράνομη και χωρίς εξουσιοδότηση.

“Αν γνωρίζω ότι ένα αρχείο περιέχει εμπιστευτικό υλικό, τότε έχω την εξουσία να πω στην αστυνομία να πάει εκεί και να κατασχέσει το υλικό. Μπορώ επίσης να χρησιμοποιήσω τα δικαστήρια. Δεν χρειάζομαι την άδεια του αρχειονόμου. Αν υπάρχει απόρρητο υλικό, έχω την αρμοδιότητα να δράσω. Κοιτάξτε, υπάρχει η πολιτική. Τα έγγραφα δεν σφραγίζονται έτσι χωρίς λόγο. Και παρ’ όλα αυτά, δεν θα σας πω ότι όλα όσα έχουν σφραγιστεί είναι 100% δικαιολογημένο [ότι έχουν σφραγιστεί]”.

Το Υπουργείο Άμυνας αρνήθηκε να απαντήσει σε συγκεκριμένα ερωτήματα αναφορικά με τα ευρήματα αυτής της έρευνας και αρκέστηκε στην ακόλουθη απάντηση: “Ο διευθυντής ασφαλείας του μηχανισμού άμυνας δρα βάσει της ευθύνης του να προστατεύσει τα μυστικά του κράτους και τα θέματα ασφαλείας του. Το Μάλμαμπ δεν παρέχει λεπτομέρειες για τον τρόπο δράσης ή τις αποστολές του”.

Η Λι Ρότμπαρτ βοήθησε στην εύρεση οπτικού υλικού για το άρθρο αυτό.

Το άρθρο μεταφράστηκε στα αγγλικά και δημοσιεύτηκε στις 5 Ιούλη 2019 στην ιστοσελίδα της Haaretz

Πηγή: parapoda.wordpress.com