ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΥΠΑΤΑΙΩΝ 1 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1942

Απόσπασμα από Ιστορικό περίπατο Γοργοποτάμου

ΣΤΑΣΗ 3: ΜΝΗΜΕΙΟ ΕΚΤΕΛΕΣΜΕΝΩΝ ΥΠΑΤΑΙΩΝ

Μετά το πέρας της επιχείρησης όλοι οι συμμετέχοντες κατέφυγαν στο Μαυρολιθάρι. Εκεί ο Μάγερς, ο Ζέρβας και ο Άρης συνέταξαν και υπέγραψαν κοινό ανακοινωθέν και ο Μάγερς διαβίβασε με ασύρματο τα νέα στο Συμμαχικό Στρατηγείο στο Κάιρο. Όλοι περίμεναν να μάθουν τον αντίκτυπο της ανατίναξης.

Γράφει σχετικά ο Γιώργος Χουλιάρας, μετέπειτα καπετάν – Περικλής του ΕΛΑΣ: «Το άλλο βράδυ, εμείς μαζεμένοι γύρω από το ραδιόφωνο ακούσαμε το σταθμό του Λονδίνου να λέει τα νέα για την επιτυχία μας, αυτά που είχε διαβιβάσει ο Μάγιερς στο Κάιρο, ότι δηλαδή δυνάμεις ελλήνων ανταρτών υπό τον στρατηγό Ζέρβα ανατίναξαν τη γέφυρα του Γοργοποτάμου, και δόστου συνέχεια επαίνους παρακάτω για τον Ζέρβα και τους αντάρτες του, ενώ για τον Άρη και για μας τους άλλους τίποτα, λες και δεν ήμασταν εκεί.

Σε δυο-τρεις μέρες και οι ελεγχόμενες από τους κατακτητές αθηναϊκές εφημερίδες που έπεσαν στα χέρια μας στις πρώτες τους σελίδες απ’ τη μέση και κάτω είχαν τη φωτογραφία του Ζέρβα, κι από τη μέση κι απάνω απ’ άκρη σ’ άκρη στις σελίδες τους με μεγάλα κεφαλαία χοντρά γράμματα έγραφαν: Επικηρύσσεται αντί 100 εκατομμυρίων δραχμών ο αρχιλήσταρχος πρώην στρατηγός του διαλυθέντος ελληνικού στρατού Ναπολέων Ζέρβας».

Η άνιση μοιρασιά της δόξας προκάλεσε προβληματισμό στους αντάρτες του ΕΛΑΣ σχετικά με τους σκοπούς της αγγλικής πολιτικής στην Ελλάδα και σε ότι διαφαινόταν ως μονομερή ενίσχυση του Ζέρβα. Στην κατεχόμενη Λαμία και τη γύρω περιοχή τα νέα της ανατίναξης ταξίδεψαν γρήγορα. Όπως και το όνομα του «δράστη»: «Τα χωριά έμαθαν τι είχε συμβεί στο Γοργοπόταμο. Και η Λαμία από το πρωί είχε ξεχυθεί στους δρόμους για να μάθει. Οι σιδηροδρομικοί ήταν οι καλύτεροι αγγελιαφόροι. […] Όλοι έδιναν τις πληροφορίες που τους ζητούσε ο κόσμος. Εκείνη την μέρα η Λαμία πανηγύρισε διπλά: Για την επιτυχία των ανταρτών και γιατί έμαθε ότι τους αντάρτες τους διοικούσε ένα δικό της παιδί, ο Θανάσης Κλάρας, ο Άρης Βελουχιώτης. Τιμή και περηφάνεια στη Λαμία, που γέννησε κι ανάθρεψε ένα τέτοιο παληκάρι. Οι Λαμιώτες καμάρωναν, με το δίκιο τους. Οι νέοι είχαν ανάψει. Μόνο σε μερικά, σ’ ελάχιστα σπίτια της Λαμίας, κάθε ντουφεκιά, κάθε έκρηξη, κάθε λάμψη που ερχόταν από τον Γοργοπόταμο ήταν και μια μαχαιριά. Σ’ αυτά τα σπίτια κατοικούσαν εκείνοι που ήταν δοσμένοι στην υπηρεσία του καταχτητή. Άκουγαν τους κεραυνούς της μάχης σα φοβερά, προειδοποιητικά μηνύματα. Και οι Ιταλοί ετοίμαζαν την άνανδρη εκδίκηση τους.

Τα αντίποινα

Εδώ που βρισκόμαστε είναι το μνημείο που στήθηκε το 1973 εις ανάμνηση των 12 εκτελεσμένων Υπαταίων πατριωτών από τις Ιταλικές Δυνάμεις Κατοχής. Η ιταλική αντίδραση στο χτύπημα όσων μέχρι τότε θεωρούσε απλά «ληστές» των βουνών ήταν άμεση και βίαιη. Με την βοήθεια ντόπιων συνεργατών οι Ιταλοί συνέλαβαν ΕΑΜίτες ή υπόπτους για συμμετοχή στο ΕΑΜ, σε Υπάτη και Λαμία και τους οδήγησαν στις φυλακές.

Από αυτούς ξεδιάλεξαν 22 για να πληρώσουν το τίμημα. Η πρώτη εκτέλεση συνέβη την 1η Δεκεμβρίου 1942 έξι μέρες μετά την ανατίναξη στα γκρεμισμένα βάθρα της γέφυρας με θύματα 12 Υπαταίους. Δέκα μέρες αργότερα έγινε και δεύτερη εκτέλεση 10 πατριωτών στα Καστέλια Παρνασσίδας, ανεβάζοντας τον αριθμό των εκτελεσμένων ως αντίποινα στους 22.

Ανάμεσά στους εκτελεσμένους Υπαταίους ήταν και ο Ταγματάρχης Αθανάσιος Παπακυριαζής που με τα αγγλικά και τα λίγα ιταλικά που γνώριζε βροντοφώναξε μπροστά στο απόσπασμα ‘’Δεν είστε Ευρωπαίοι εσείς, εσείς είστε κτήνη. Εμάς μας εκτελείτε άοπλους σήμερα, αλλά το αίμα μας θα το εκδικηθούν οι πατριώτες μας. Ζήτω η Ελλάς! Ζήτω η Ελευθερία!’’.

Οι εκτελεσμένοι Υπαταίοι θάφτηκαν σε κοινό τάφο από τους συγχωριανούς τους. Με ρίζες στη φυλετική ναζιστική ιδεολογία, την ακραία εκδοχή της αποικιοκρατικής λογικής, που θεωρούσε υπανθρώπους και άρα αναλώσιμους τους μη Γερμανούς και εκπορευόμενα από την εξυπηρέτηση με κάθε κόστος των στρατιωτικών αναγκαιοτήτων του Άξονα τα αντίποινα στόχευαν στην εξουδετέρωση της Αντίστασης. Οι κατακτητές γνώριζαν καλά ότι δεν νοείται ένοπλο αντάρτικο χωρίς τη στήριξη του τοπικού πληθυσμού. Ο λαός είναι αυτός που προσφέρει στην Αντίσταση το έμψυχο δυναμικό της, υλική βοήθεια και ζωτικές πληροφορίες.

Η ναζιστική λογική ήταν απλή: αν ο λαός τρομοκρατούνταν τότε θα σταματούσε να βοηθά τους αντάρτες και θα ήταν εύκολη η εξόντωσή τους. Και χωρίς αντάρτικο δεν θα υπήρχε κανένα εμπόδιο στην εφαρμογή των οικονομικών και πολιτικών σχεδιασμών της Νέας Ευρώπης. Χωρίς αντίσταση των λαών οι κατακτητές μπορούσαν να εφαρμόσουν απρόσκοπτα κάθε μέτρο, ακόμα και το πιο αποτρόπαιο, ενάντια στους πολλούς και να καταστείλει τη θέλησή τους.

Πάνω από 1.100 καμένα χωριά και χιλιάδες εκτελεσμένοι σε εκατοντάδες ολοκαυτώματα στην Ελλάδα και σε ολόκληρη την κατεχόμενη Ευρώπη στέκουν αδιάψευστοι μάρτυρες της φασιστικής και ναζιστικής θηριωδίας.